Trang mạng asiatimes.com đưa tin, trong bối cảnh cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung Quốc ngày càng gia tăng, hội nghị cấp cao đặc biệt giữa Mỹ và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) diễn ra vào thời điểm cực kỳ quan trọng.
Sau khi bị trì hoãn vào phút chót hồi tháng 3/2022, hội nghị lần này được tổ chức từ ngày 12-13/5 tại Washington, DC.
Với việc Mỹ đang tụt hậu so với Trung Quốc về hội nhập kinh tế khu vực, hội nghị cấp cao tuần này sẽ vừa là một phép thử lớn, vừa là cơ hội để Tổng thống Mỹ Joe Biden trấn an các nhà lãnh đạo khu vực rằng Washington sẽ tăng cường gắn bó với ASEAN bên ngoài lĩnh vực quốc phòng và ngoại giao.
Tổng thống Biden phải chứng minh rằng việc chính quyền của ông tập trung vào cuộc chiến ở Ukraine sẽ không làm chệch hướng mục tiêu lớn hơn của Mỹ là cung cấp cho Đông Nam Á một giải pháp kinh tế thay thế cho Trung Quốc. Trong bối cảnh tác động kinh tế từ các lệnh trừng phạt do cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine đang được cảm nhận trên toàn khu vực cũng như ảnh hưởng từ hoạt động phong tỏa tại Trung Quốc do dịch COVID-19, việc tăng cường hợp tác kinh tế với Mỹ có thể giúp bù đắp cú sốc chuỗi cung ứng được cho là tồi tệ nhất trong vòng một thế hệ qua.
Đã đến lúc Mỹ tái can dự thương mại
Sau khi Mỹ rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) dưới thời Donald Trump, Trung Quốc đã đóng vai trò hàng đầu trong việc thiết lập các tiêu chuẩn, trở thành kiến trúc sư và trụ cột của Hiệp định Quan hệ Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Thông qua RCEP, Trung Quốc trở nên hội nhập hơn với ASEAN cũng như các quốc gia đóng vai trò quan trọng khác ở châu Á-Thái Bình Dương, chẳng hạn như Nhật Bản và Hàn Quốc.
[Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN: Cơ hội thúc đẩy Mỹ phê chuẩn UNCLOS]
Thêm vào đó, Trung Quốc gần đây còn nộp đơn xin gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), hiệp định kế thừa của TPP và là hiệp định thương mại đầy tham vọng và có ý nghĩa nhất trong lịch sử của khu vực.
Trong buổi điều trần trước Quốc hội mới đây, cựu Phó Đại diện thương mại Mỹ Wendy Cutler nói: “Nếu các cuộc đàm phán gia nhập của Trung Quốc tiến triển, nó sẽ là một sự thay đổi cuộc chơi, có khả năng làm lu mờ tất cả các sáng kiến khác trong khu vực và trở thành cuộc đàm phán thương mại quan trọng nhất trong khu vực, trong khi Mỹ - vốn không phải là thành viên của hiệp định - sẽ có ảnh hưởng rất ít trong quá trình này.”
Xây dựng mái nhà chung
Chính quyền ông Biden hiểu rằng Mỹ chỉ có thể thành công ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương nếu họ thu hút được mức độ phối hợp và đóng góp chưa từng có tiền lệ từ các đối tác trong khu vực. Do đó, Mỹ hướng tới cung cấp một “mái nhà” càng lớn càng tốt, cho nhiều quốc gia nhất có thể, để họ cảm thấy thoải mái khi đứng bên trong và bên cạnh Mỹ.
Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương vạch ra một chiến lược “khẳng định,” đề ra tầm nhìn chung về một khu vực tự do và rộng mở, kết nối, thịnh vượng, an toàn và bền vững. Thông qua chiến lược này, Mỹ sẽ cộng tác với bất kỳ bên nào sẵn sàng đóng góp để mở rộng năng lực tập thể của khu vực. Chính quyền ông Biden đã chủ động chọn công bố Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trước khi cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine nổ ra để các bộ và cơ quan liên quan của chính phủ Mỹ biết được “các lệnh xuất quân” và có thể bắt đầu thực hiện chiến lược, trong khi tổng thống và đội ngũ an ninh quốc gia nòng cốt của ông tập trung vào các sự kiện ở châu Âu.
Tuy nhiên, ông Biden và đội ngũ của ông phải chứng minh một cách rõ ràng rằng họ vẫn tập trung vào châu Á ngay cả trong bối cảnh xung đột ở Ukraine. Hội nghị lần này sẽ giúp thực hiện điều đó. Tuy nhiên, động lực mạnh mẽ trong việc thực thi Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương sẽ còn làm được nhiều hơn thế.
Năm mục tiêu cốt lõi của Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương là: thúc đẩy một Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở; xây dựng kết nối trong và ngoài khu vực; thúc đẩy sự thịnh vượng của khu vực; củng cố an ninh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương; và xây dựng năng lực phục hồi của khu vực trước các mối đe dọa xuyên quốc gia.
Để thực hiện chiến lược này, Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (IPEF), đang được phát triển cùng với các đồng minh và đối tác của Mỹ, hướng tới mục đích làm sâu sắc hơn các mối quan hệ kinh tế trong khu vực và phối hợp các phương pháp tiếp cận với các thách thức kinh tế toàn cầu.
IPEF rốt cuộc sẽ gây thất vọng nếu nó không dẫn đến các hành động cụ thể, chẳng hạn như việc Mỹ đóng vai trò lãnh đạo trong việc định hình bối cảnh thương mại kỹ thuật số. Các quy tắc và tiêu chuẩn - chứ không chỉ các tuyên bố chung chung - là điều quan trọng cần đưa vào IPEF để tạo điều kiện cho thị trường kỹ thuật số mở, tạo thuận lợi cho thương mại kỹ thuật số và thúc đẩy niềm tin vào nền kinh tế kỹ thuật số.
Khu vực Đông Nam Á đang phải đối mặt với nhiều áp lực cùng lúc, từ làn sóng COVID-19 tiếp tục kéo dài đến những cú sốc về nguồn cung, lạm phát, gián đoạn do xung đột ở Ukraine, tác động của việc tăng lãi suất ở Mỹ và thay đổi lãnh đạo ở trong nước. Trong bối cảnh thách thức này, đây là cơ hội cho Mỹ và các đối tác để thực hiện vai trò lãnh đạo có nguyên tắc, mang tính thực tế và hướng tới kết quả ở Đông Nam Á.
Tăng cường thương mại và can dự
Cuộc gặp sắp tới giữa Tổng thống Biden và các nhà lãnh đạo ASEAN sẽ cho phép Mỹ nắm bắt thời điểm này, vì lợi ích của cả chính họ và khu vực rộng lớn hơn. Nếu Mỹ không thực hiện đầy đủ “cam kết lâu dài” với khu vực, trong khi vẫn thận trọng trong hợp tác thương mại do các hạn chế chính trị trong nước, điều này sẽ củng cố sự hội nhập kinh tế của khu vực với Trung Quốc.
Khi tính toán các bước tiếp theo, các nhà lãnh đạo Đông Nam Á đang theo dõi xem liệu ông Biden có tiếp tục nhường sự phát triển hội nhập kinh tế khu vực cho Trung Quốc, hay IPEF sẽ tạo tiền đề cho Mỹ đầu tư nhiều hơn và thương mại nhiều hơn, mang lại sự cạnh tranh kinh tế khả thi./.