Reuters và AP đều đưa tin, 6 giờ đồng hồ sau khi Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 30 chính thức bế mạc ở Manila tối 29/4, không có tuyên bố chung nào được đưa ra như thông lệ và hiện vẫn chưa rõ liệu các bên có đạt được đồng thuận về việc nhắc đến động thái quân sự hóa và xây đảo của Trung Quốc trên Biển Đông trong văn kiện này hay không.
Trước đó, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines khẳng định hội nghị sẽ đưa ra tuyên bố trong ngày 29/4.
Trong khi đó, hai nguồn tin ngoại giao ASEAN nói rằng các đại diện của Đại sứ quán Trung Quốc đã vận động hành lang để Philippines không đưa các nội dung đề cập đến việc Bắc Kinh xây đảo và quân sự hóa các đảo nhân tạo vào bản tuyên bố chung.
[ASEAN cần có tiếng nói mạnh mẽ về tình hình Triều Tiên và Biển Đông]
Theo nội dung bản dự thảo tuyên bố đề ngày 28/4 vừa qua mà Reuters có được, trong đó bao hàm cả cụm từ "bồi đắp đất đai và quân sự hóa" vốn không xuất hiện trong một bản dự thảo 2 ngày trước.
Theo nguồn tin ngoại giao, 4 nước thành viên ASEAN đã phản đối việc loại bỏ cụm từ này.
Theo hãng AP, bản dự thảo tuyên bố cuối cùng mà Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte dự kiến công bố đã không nhắc đến chiến thắng của nước này trước Trung Quốc tại Tòa trọng tài quốc tế ở La Hay (Hà Lan) liên quan đến vấn đề tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông.
Theo 3 quan chức Philippines giấu tên, một cụm từ khác - "tôn trọng đầy đủ các quy trình pháp lý và ngoại giao" - đã bị xóa khỏi chương về Biển Đông và được chuyển sang phần khác của bản dự thảo tuyên bố, theo như yêu cầu của các quan chức Trung Quốc.
Cựu cố vấn an ninh quốc gia Philippnes Roilo Golez bày tỏ lo ngại rằng việc không nhắc đến phán quyết của Tòa án ở La Hay sẽ là một thắng lợi ngoại giao cho Trung Quốc, có thể càng khuyến khích Bắc Kinh thực hiện thêm những bước đi trong kế hoạch lớn về Biển Đông của họ./.