Phát huy tính nhân văn của báo chí, góp phần định hướng xã hội đến những điều tốt đẹp là nhiệm vụ quan trọng đối với cơ quan báo chí. Muốn làm được điều đó cần chú trọng nhiệm vụ xây dựng văn hóa trong cơ quan báo chí, văn hóa con người làm báo.
Đây là nhận định được chia sẻ tại Hội nghị báo chí toàn quốc tổng kết công tác năm 2022, triển khai nhiệm vụ năm 2023 do Ban Tuyên giáo Trung ương chủ trì phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông, Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức ngày 24/12, tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Phát huy tính nhân văn của báo chí
Theo Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đưa ra định hướng, quan điểm rõ ràng cho báo chí, đó là: “Xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại."
Tính nhân văn, chính xác, khách quan là giá trị cốt lõi và là lý do tồn tại của báo chí. “Nhân văn” hiểu một cách trực diện, đơn giản là việc báo chí kể những câu chuyện ý nghĩa, truyền cảm hứng, thổi bùng những giá trị tốt đẹp hoặc mang đến cho mỗi câu chuyện buồn vui trong cuộc sống một góc nhìn nhân văn, đồng cảm, hướng thiện, giúp hóa giải bế tắc.
Thời gian qua, nhiều báo chí đã thực hiện khá tốt nội dung này, đáng chú ý, qua gần 3 năm cả đất nước vượt qua đại dịch COVID-19 và hồi phục nền kinh tế, các cơ quan báo chí đã có nhiều chuyên mục tốt, tuyến bài hay, ý nghĩa, lay động cảm xúc người dân.
Có thể kể đến như chuyên đề “Sự sống hồi sinh” của Báo Sức khỏe và Đời sống; Báo điện tử Tổ quốc mở riêng chuyên mục “Đạo đức xã hội” với tuyến bài tiêu biểu “Tự hào Việt Nam;” Báo điện tử Dân trí triển khai tuyến bài “Kiên cường Việt Nam."
Báo điện tử VietnamPlus và nhiều cơ quan báo chí cũng có thêm cách thức lan tỏa thông điệp tích cực đến công chúng khi đăng tải các sản phẩm báo chí lên nền tảng mạng xã hội, kéo theo nhiều triệu lượt xem; nhiều cơ quan báo, đài khác cũng tích cực truyền cảm hứng, cổ vũ tinh thần đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp làm giàu, vì lợi ích chung của người dân, doanh nghiệp; tuyên truyền về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh…
“Nhưng mỗi ngày, mở điện thoại, máy tính ra đọc báo chí điện tử, đập vào mắt chúng ta vẫn là những biểu hiện bất cập, lệch lạc, cẩu thả trong tác nghiệp của một bộ phận phóng viên báo chí, thậm chí của cả một số tòa soạn báo và tạp chí. Vẫn còn nhiều mẩu tin, bài báo thiếu tính nhân văn, quá sa đà vào chạy theo thị hiếu giật gân để câu khách, câu view mà quên đi giá trị cốt lõi của báo chí. Không ít bài báo, nhà báo nặng về khai thác những vấn đề mặt trái của xã hội, phê phán một cách dễ dãi, tùy tiện, thậm chí nâng quan điểm, đưa tin thiếu kiểm chứng, quy chụp tội danh, kết luận thay các cơ quan có thẩm quyền. Thông tin sai lệch, không kiểm chứng có thể khiến một doanh nghiệp lụn bại, hàng trăm, hàng ngàn người lao động mất việc làm, hoặc làm mất danh dự, đảo lộn cuộc sống một con người,” Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm nhận định.
Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm nhấn mạnh, báo chí không được đánh mất đi vai trò giám sát, phản biện xã hội, đấu tranh chống cái sai, cái xấu... đây là một việc khó và cần những con người xuất sắc.
[Xây dựng môi trường làm báo chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại]
Nhằm lan tỏa, tạo động lực, động viên, khuyến khích, cổ vũ người tốt, việc tốt, điển hình tiên tiến, tạo khí thế thi đua sôi nổi trong cả hệ thống chính trị, ngày 9 tháng 12 năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định 1526/QĐ-TTg ban hành Đề án “Tuyên truyền gương điển hình tiên tiến giai đoạn 2022-2025."
Đề án coi báo chí là lực lượng tiên phong, đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện, truyên truyền, nhân rộng các tập thể, cá nhân có thành tích tiêu biểu, xuất sắc, nhân tố nổi trội, dẫn đầu trong các phong trào thi đua, gương người tốt, việc tốt trong đời sống xã hội.
Hưởng ứng thực hiện Quyết định số 1256 của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Thông tin và truyền thông đề nghị các cơ quan truyền thông chủ lực, các cơ quan báo chí lớn, có sức ảnh hưởng, các cơ quan báo chí của bộ, ngành, địa phương nghiên cứu kỹ và hưởng ứng lời kêu gọi của Thủ tướng Chính phủ, phát huy vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, tạo niềm tin và ổn định xã hội.
Các cơ quan báo, đài cần chủ động xây dựng chương trình hành động cụ thể, tăng cường đăng tải các tin, bài tuyên truyền về gương người tốt, việc tốt, điển hình tiên tiến theo đúng quan điểm, mục tiêu Đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Trong đó, báo chí cần kể nhiều câu chuyện, tấm gương truyền năng lượng, cảm hứng tích cực; từng cơ quan, từng lãnh đạo báo, đài, từng người làm báo không được xem nhẹ, “tầm thường hóa” vai trò, chức năng, trách nhiệm này.
Bởi, truyền thông về người tốt, việc tốt, điển hình tiên tiến là một sứ mệnh lớn lao của báo chí. Tuy nhiên, để mang lại nhiều giá trị cho độc giả và có giá trị thúc đẩy xã hội, thông tin ở tuyến tin này cần có cách thể hiện sinh động, hấp dẫn và thú vị hơn.
Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm cho rằng, báo chí cũng cần tham gia sâu, rộng hơn nữa vào hoạt động truyền thông chính sách; tăng cường năng lực phân tích, giải thích, định hướng, tạo sự đồng thuận để người dân hiểu, tin theo. Đồng thời, các cơ quan Nhà nước cũng cần làm tốt hơn nữa việc cung cấp thông tin cho báo chí, tăng cường đặt hàng, giao nhiệm vụ cho báo chí để công tác truyền thông chính sách bảo đảm hiệu quả.
Dần loại bỏ sản phẩm báo chí phản văn hóa
Để nền báo chí trở thành nhân văn và hiện đại, mỗi cơ quan báo chí, mỗi người làm báo phải thực sự là những đơn vị, con người có văn hóa, có tâm, có tầm.
Dịp Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam năm 2022, Ban Tuyên Giáo Trung ương, Hội Nhà Báo Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông, Báo Nhân dân phát động phong trào thi đua "Xây dựng môi trường văn hóa trong các cơ quan báo chí."
Là đơn vị theo dõi, chỉ đạo thực hiện phong trào này, Hội Nhà báo Việt Nam đã ban hành các Tiêu chí cơ quan báo chí văn hóa và văn hóa của người làm báo Việt Nam, tạo điều kiện thuận lợi cho các cấp Hội triển khai thực hiện phong trào xây dựng môi trường văn hóa cơ quan báo chí và văn hóa của người làm báo Việt Nam ở cơ sở. Đồng thời, Thường trực Hội hướng dẫn triển khai phong trào ở các cấp Hội, đến nay đã có 103 đơn vị nộp bản cam kết thi đua.
Ông Nguyễn Đức Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam nhấn mạnh, nhiệm vụ xây dựng môi trường văn hóa là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, lâu dài đối với Hội Nhà báo các cấp, nhất là các cơ quan báo chí và người làm báo.
Trong đó, quy chế thi đua, khen thưởng của Hội hiện nay cũng đưa nội dung văn hóa báo chí, văn hóa người làm báo vào tiêu chuẩn bình xét thi đua, khen thưởng hằng năm. Nhiều đơn vị tích cực, chủ động, sáng tạo nhằm cụ thể hóa việc phát động và duy trì phong trào.
“Cùng với việc tiếp tục thực hiện 10 điều quy định về đạo đức nghề nghiệp và quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam, việc triển khai phong trào “Xây dựng môi trường văn hóa trong các cơ quan báo chí” thời điểm hiện nay là một cách thức nhằm chấn chỉnh, siết chặt kỷ cương, góp phần giúp mỗi cơ quan báo chí, người làm báo tiếp tục nâng cao ý thức trách nhiệm của mình trong “sứ mệnh của người cầm bút."
Để phong trào thực sự hiệu quả, đi vào đời sống báo chí của đất nước, dần loại bỏ những sản phẩm báo chí thiếu văn hóa, phi văn hóa, phản văn hóa, những hành vi lệch chuẩn của đội ngũ người làm báo, Hội Nhà báo Việt Nam đề nghị các cấp hội tích cực hưởng ứng phong trào trong thời gian tới, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi nhấn mạnh./.