Các ứng cử viên Tổng Thư ký Liên hợp quốc. (Nguồn: AFP) Sau nhiều tháng các ứng cử viên thực hiện các chiến dịch vận động và tranh luận, ngày 21/7 (theo giờ Mỹ), các đại sứ của 15 nước ủy viên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc tiến hành bỏ phiếu kín không chính thức để bầu chọn tân Tổng Thư ký Liên hợp quốc, thay ông Ban Ki-moon vào tháng 1/2017.
Từng nước thành viên Hội đồng Bảo an đã chấm điểm cho từng ứng cử viên chạy đua vào vị trí này. Kết quả cuộc bỏ phiếu đầu tiên không được công bố công khai, nhưng sẽ được thông báo cho các chính phủ những nước đã đề cử các ứng cử viên.
Hiện cuộc chạy đua vào chiếc ghế Tổng Thư ký Liên hợp quốc có 12 ứng cử viên, đa số đến từ các nước Đông Âu. Điều này là dễ hiểu vì đến nay đã có ba Tổng Thư ký đến từ Tây Âu, hai người từ châu Phi, hai người từ châu Á và một người từ khu vực Mỹ Latinh và Caribe, song chưa có vị Tổng Thư ký nào đến từ Đông Âu.
Ngoài yếu tố địa lý, cuộc bầu chọn người đứng đầu Liên hợp quốc năm nay còn tính đến cả yếu tố giới tính.
Nhiều quốc gia đã lên tiếng kêu gọi trao quyền lãnh đạo Liên hợp quốc cho một phụ nữ. Hai nữ ứng cử viên nặng ký nhất hiện nay là Tổng Giám đốc UNESCO Irina Bokova và Giám đốc Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), cựu Thủ tướng New Zealand Helen Clark.
Trong chín năm giữ vai trò người đứng đầu chính phủ, bà Helen Clark đã mang lại nhiều thành công cho đất nước trong các lĩnh vực như y tế công cộng, bình đẳng giới, tạo việc làm... Còn tại Liên hợp quốc, trong bảy năm qua, bà Clark đã và đang lãnh đạo UNDP một cách hiệu quả trong việc giải quyết vấn đề đói nghèo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, nâng cao vị thế của phụ nữ và trẻ em.
Trong khi đó, Tổng Giám đốc UNESCO Bokova được đánh giá là có nhiều đóng góp cho sự phát triển bền vững của nền khoa học và giáo dục thế giới.
Theo giới quan sát, cả hai ứng cử viên này đều có nhiều kinh nghiệm về chính trị và ngoại giao cũng như tầm ảnh hưởng lớn trong các hoạt động của Liên hợp quốc. Tuy nhiên, bà Bokova đang có lợi thế do là người Đông Âu và đang được Nga ủng hộ mạnh mẽ.
Theo quy định, tiến trình bầu chọn Tổng Thư ký Liên hợp quốc diễn ra tại các cuộc bỏ phiếu kín của Hội đồng Bảo an và cơ quan nắm quyền lực cao nhất trong thể chế đa phương này sẽ đề cử ứng viên duy nhất để Đại Hội đồng Liên hợp quốc thông qua. Tuy nhiên, điểm mới của tiến trình bầu chọn người đứng đầu Liên hợp quốc năm nay là 12 ứng cử viên đều phải công khai thể hiện năng lực của bản thân.
Theo nghị quyết do Đại Hội đồng Liên hợp quốc thông qua hồi tháng 9/2015, toàn bộ 193 quốc gia thành viên đều nhận được thư mời đề cử ứng viên mà họ thấy phù hợp cho cuộc chạy đua vào vị trí này.
Các ứng viên khi được đề cử hoặc tự ứng cử cũng phải có một số tiêu chuẩn như có kinh nghiệm trong quản lý và xử lý các vấn đề quốc tế, có kỹ năng ngoại giao, sử dụng thành thạo ít nhất một ngoại ngữ. Sau đó, các ứng cử viên nộp đơn ứng cử, hồ sơ cá nhân và phải trình bày quan điểm ở các cuộc điều trần.
Trong vòng điều trần đầu tiên (12-14/4), Đại Hội đồng Liên hợp quốc đã sát hạch chín ứng cử viên. Mỗi ứng cử viên có 2 giờ đồng hồ để trình bày một bài thuyết trình ngắn và trả lời các câu hỏi để giải quyết một số vấn đề cấp bách toàn cầu như: thúc đẩy phát triển bền vững, kiến tạo hòa bình, bảo vệ nhân quyền, xử lý các thảm họa nhân đạo lớn và các thách thức trong tiến trình thực thi chương trình phát triển bền vững đến năm 2030.
Vòng điều trần thứ hai được tiến hành vào ngày 7/6 vừa qua để sát hạch thêm hai ứng cử viên tham gia cuộc đua sau ngày 14/4. Tới ngày 13/7, Đại Hội đồng Liên hợp quốc lại tổ chức thêm một cuộc tranh luận không chính thức để ứng cử viên thứ 12 có cơ hội thể hiện năng lực.
Tất cả các cuộc điều trần đều được truyền hình và phát sóng trực tiếp từ trụ sở Liên hợp quốc ở New York (Mỹ). Ngoài ra, các tổ chức xã hội dân sự cũng tổ chức các cuộc thảo luận riêng rẽ với các ứng cử viên để nghe họ trình bày về những kế hoạch mà họ sẽ triển khai nếu như trở thành người đứng đầu Liên hợp quốc.
Các cuộc điều trần và thảo luận nêu trên đã tạo cơ sở để tất cả các quốc gia thành viên Liên hợp quốc cũng như những người quan tâm trên toàn thế giới có thể đánh giá năng lực của các ứng cử viên. Tuy nhiên, quyết định bầu chọn chức danh Tổng Thư ký Liên hợp quốc vẫn do năm ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an quyết định.
Và lịch sử cho thấy quyết định của cơ quan siêu quyền lực này thường bị chính trị hóa, dựa trên những cân nhắc về địa chính trị và các mối quan hệ song phương. Mặc dù vậy, việc Đại Hội đồng Liên hợp quốc tổ chức các cuộc sát hạch công khai năng lực của các ứng cử viên đã gây áp lực buộc Hội đồng Bảo an phải đề cử được một nhà lãnh đạo "đủ tâm, đủ tầm" để dẫn dắt Liên hợp quốc trong bối cảnh diễn đàn đa phương lớn nhất hành tinh này đang phải đối phó với vô số thách thức mới.
Chủ tịch Đại Hội đồng Liên hợp quốc Mogens Lykketoft đã cảnh báo rằng nếu Hội đồng Bảo an không đáp ứng được kỳ vọng của đông đảo các quốc gia thành viên Liên hợp quốc, thì "rất có thể Đại Hội đồng sẽ phá bỏ truyền thống lâu nay bằng cách không phê chuẩn kiến nghị của Hội đồng Bảo an cho chức danh Tổng Thư ký."
Dự kiến, Hội đồng Bảo an sẽ đưa ra quyết định cuối cùng vào tháng Chín này trước khi Đại Hội đồng Liên hợp quốc bầu chọn chính thức vào tháng 10.
Với cuộc bỏ phiếu ngày 21/7, Hội đồng Bảo an đã bước vào một giai đoạn quan trọng của tiến trình bầu chọn người đứng đầu Liên hợp quốc - nhân vật sẽ giữ trọng trách cao cả trong việc giữ gìn hòa bình, ổn định và thúc đẩy phát triển trong bối cảnh thế giới đang thay đổi và có nhiều biến động./.
