Những diễn biến phức tạp của thời tiết năm 2020 cùng với một loạt các “chỉ dấu” đáng lo ngại là mưa lũ và động đất xảy ra ở một số địa phương được dự báo sẽ đe dọa an toàn của hàng trăm hồ, đập xuống cấp…
Hiện cả nước có khoảng hơn 200 hồ hư hỏng nặng, cần đặc biệt quan tâm, nếu không sẽ tiềm ẩn nguy cơ khó lường và trở thành những “quả bom hẹn giờ” trong mùa mưa bão.
“Nơm nớp” với mưa lũ, động đất
Theo ông Nguyễn Văn Tỉnh-Tổng cục trưởng Tổng cục Thuỷ lợi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong tổng số 6.750 hồ chứa thủy lợi đã được xây dựng trên cả nước có khoảng 1.200 hồ chứa đã và đang bị xuống cấp, thiếu khả năng xả lũ và chưa có nguồn vốn để đầu tư sửa chữa, nâng cấp.
Trước diễn biến của tình hình mưa lũ được dự đoán năm 2020, ông Tỉnh nhận định có nhiều nguy cơ tiềm ẩn đối với các đập, hồ chứa thủy lợi, đặc biệt là các hồ hư hỏng. “Nhiều hồ chứa nước có nguy cơ đối mặt với tràn qua mặt đập gây sạt trượt, thấm mạnh qua thân đập; thấm, xói ngầm mang cống xói lở tràn xả lũ… Nếu không kịp thời xử lý, rất có thể gây ra sự cố mất an toàn công trình, gây hậu quả khó lường,” ông Tỉnh cho hay.
Bên cạnh đó, các trận động đất vừa qua xảy ra ở một số tỉnh miền núi phía Bắc cũng là nguy cơ không nhỏ đối với việc mất an toàn hồ chứa.
Ông Trần Quang Hoài, Phó Trưởng ban Ban chỉ đạo Trung ương về phòng chống thiên tai, lo ngại: “Ngày 27/7 mới đây đã xảy ra trận động đất với cường độ 5,3 độ (rủi ro thiên tai cấp độ 4), tâm chấn ở khu vực Mộc Châu (Sơn La). Sau đó, hàng chục trận dư chấn với cường độ từ 2,5-4 độ. Nếu có mưa lũ lớn, hồ chứa đầy nước sẽ dẫn đến tình huống vô cùng nguy hiểm.”
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các tỉnh trong khu vực bị ảnh hưởng của trận động đất vừa qua có tới 560 hồ chứa thủy lợi. Nhận định được nguy cơ, bộ đã yêu cầu tổ chức các đoàn đi kiểm tra, đánh giá tình hình tại các khu vực bị ảnh hưởng.
Đồng tình với quan điểm này, ông Nguyễn Xuân Anh-Viện trưởng Viện Vật lý Địa cầu, cũng cho rằng sau trận động đất lớn nhất ở khu vực Mộc Châu (Sơn La) mạnh 5,3 độ cần có những khảo sát, đánh giá lại sự an toàn hồ đập thủy điện, thủy lợi, đặc biệt là các hồ chứa nhỏ.
“Với những hồ đập nhỏ, cần phải rà soát, đánh giá lại, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu, mưa lũ phức tạp như hiện nay. Trong thời gian tới, rất có thể sẽ tiếp tục xuất hiện các trận dư chấn nhỏ nhưng cường độ sẽ giảm dần sau trận động đất trên,” ông Xuân Anh nói.
Cũng theo ông Nguyễn Xuân Anh, với các hồ thủy điện Sơn La, Lai Châu, Viện Vật lý địa cầu đang có khoảng 30 trạm quan trắc ở các địa phương. Đây là những nguồn số liệu để EVN vận hành an toàn hồ thủy điện.
Nhiều hồ chứa đứng trước nguy cơ vỡ đập. (Ảnh: Tạ Toàn/TTXVN) Mưa lũ sẽ còn diễn biến phức tạp
Bão số 2 với tình hình mưa lũ phức tạp, kéo dài đã gây ảnh hưởng nặng nề về người và của tại nhiều địa phương ở các tỉnh miền Bắc.
Đáng lưu ý, sau bão, do ảnh hưởng của dải hội tụ nhiệt đới có trục đi qua khu vực Bắc Bộ đang hoạt động mạnh, nên ở miền Bắc tiếp tục có mưa vừa, mưa to, có nơi mưa rất to. Tổng lượng mưa phổ biến 100-250 mm/đợt. Khu vực Việt Bắc và Đông Bắc tới 200-350 mm/đợt, có nơi trên 400mm/đợt.
Theo báo cáo của Tổng cục Phòng chống thiên tai-Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, từ đêm ngày 5 tới ngày 8 tháng 8, rãnh áp thấp có trục Tây Bắc-Đông Nam hình thành trên khu vực Bắc Bộ khiến khu vực Bắc Bộ tiếp tục có mưa, mưa vừa, có nơi mưa to và dông; riêng vùng núi và trung du có mưa to đến rất to gây lũ trên lưu vực sông Hồng-Thái Bình.
Mực nước đỉnh lũ trên sông Thao, sông Bùi, sông Cầu, sông Thương và Lục Nam đều dâng cao. Lũ trên sông Bôi, các sông suối khu vực Bắc Bộ có khả năng lên mức BĐ2-BĐ3. Mực nước đỉnh lũ khu vực hạ lưu sông Hồng tại Hà Nội và sông Thái Bình tại Phả Lại ở mức dưới BĐ1.
Đợt mưa lũ lớn vừa qua gây nguy cơ xảy ra lũ quét và sạt lở đất ở nhiều tỉnh miền núi phía Bắc như Sơn La, Hòa Bình, Yên Bái, Phú Thọ, Hà Giang, Tuyên Quang, Cao Bằng, Thái Nguyên và ngập lụt tại các khu vực trũng thấp, đô thị…
Ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, cho biết tháng 8 là thời gian bắt đầu có những cơn bão ảnh hưởng tới miền Bắc, tuy nhiên đây vẫn chưa phải là cao điểm của mùa bão. Sang tháng 9 và tháng 10 mới là cao điểm của mùa bão trên biển Đông.
“Chúng tôi dự báo từ nay tới cuối năm còn khoảng 8-10 cơn bão và áp thấp nhiệt đới nữa trên biển Đông. Do đó, không loại trừ khả năng sẽ có nhiều cơn bão cùng hoạt động hoặc liên tiếp xuất hiện trên biển Đông trong những tháng tới,” ông Lâm nhận định.
Trước tình hình đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết đã đề nghị các địa phương rà soát năng lực của tổ chức, cá nhân khai thác công trình thủy lợi; tổ chức kiểm tra, đánh giá hiện trạng các đập, hồ chứa thủy lợi cũng như bố trí kinh phí sửa chữa các công trình, hạng mục công trình hư hỏng, có nguy cơ mất an toàn; thành lập và bố trí kinh phí cho hoạt động của Hội đồng tư vấn đánh giá an toàn đập.
Đối với những hồ đập bị hư hỏng xuống cấp, Bộ đề nghị các địa phương thường xuyên theo dõi diễn biến mực nước và hiện trạng công trình, ưu tiên bố trí kinh phí để sửa chữa nâng cấp đảm bảo an toàn đồng thời đánh giá hiện trạng để quyết định tích nước, hạn chế hoặc không tích nước nếu công trình không đảm bảo an toàn.
Mặt khác, lãnh đạo bộ cũng cho biết đang trình Chính phủ phê duyệt để triển khai thực hiện đề án “Bảo đảm an toàn đập, hồ chứa thủy lợi, giai đoạn đến năm 2030,” với mục tiêu hoàn thiện và thực thi có hiệu quả hệ thống thể chế chính sách về quản lý an toàn đập; hoàn thiện bộ máy tổ chức, củng cố, nâng cao năng lực của lực lượng quản lý an toàn đập, hồ chứa thủy lợi các cấp. Đề án cũng đưa ra các biện pháp sửa chữa nâng cấp đảm bảo an toàn cho các hồ đập bị hư hỏng; từng bước hiện đại hóa công tác quản lý, vận hành, khai thác các đập, hồ chứa thủy lợi, tiến dần đến vận hành theo diễn biến thực tế.
Lãnh đạo Bộ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khẳng định việc xây dựng và thực hiện thành công đề án nêu trên sẽ giải quyết căn cơ vấn đề an toàn đập và hồ chứa thủy lợi./.
