Mặc dù dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp, song hoạt động xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam vẫn diễn ra khá sôi động trong 3 tháng đầu năm 2021. Kim ngạch xuất khẩu quý 1 ước đạt 944 triệu USD, tăng 6,1% so với cùng kỳ năm trước.
Ngành nông nghiệp xác định việc nâng cao chất lượng nhằm đáp ứng các thị trường nhập khẩu tiếp tục là khâu then chốt để đạt được mục tiêu xuất khẩu 10 tỷ USD vào năm 2030.
Kim ngạch tăng, thị trường mở rộng
Theo ông Đặng Phúc Nguyên-Tổng thư ký Hiệp hội rau quả Việt Nam, việc tận dụng tính hiệu lực các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (FTAs) như EVFTA; CPTPP; RCEP… đang giúp mở đường cho các doanh nghiệp tăng kim ngạch xuất khẩu rau quả trong năm nay.
Về thị trường, hàng rau quả xuất khẩu chủ yếu sang thị trường Trung Quốc trong 2 tháng đầu năm 2021, đạt 352,83 triệu USD, tăng 17,5% so với cùng kỳ năm 2020, chiếm 62,5% tổng trị giá xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam. Xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc tăng là do nhu cầu tiêu thụ tăng mạnh trong dịp Tết Nguyên đán. Sau Trung Quốc, một số thị trường lớn khác của rau quả Việt Nam là Hoa Kỳ, Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc… Đáng chú ý là trị giá xuất khẩu hàng rau quả sang thị trường Đài Loan, Australia và Malaysia tăng rất mạnh. Trị giá xuất khẩu sang thị trường Đài Loan đạt 12,87 triệu USD, tăng 43,1%; thị trường Australia đạt 11,9 triệu USD, tăng 30,6%; thị trường Malaysia đạt 9,2 triệu USD, tăng 32,5% so với cùng kỳ năm 2020.
Ngoài các thị trường quen thuộc, ngành hàng rau quả của Việt Nam cũng được đẩy mạnh xuất khẩu sang nhiều thị trường tiềm năng lớn khác, như: Ai Cập, Kuwaitt, Ukraine, Senegal...
Tổng thư ký hiệp hội rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên cho biết thêm: Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-Vương quốc Anh (UKFTA) hứa hẹn tạo ra động lực mới cho hợp tác kinh tế-thương mại trong thời gian tới. Khi hiệp định có hiệu lực, hơn 94% trong tổng số 547 dòng thuế rau quả và các chế phẩm từ rau quả có mức thuế suất 0%. Nhiều sản phẩm là thế mạnh của Việt Nam như vải, nhãn, chôm chôm, thanh long, dứa, dưa… sẽ có thêm lợi thế tiếp cận thị trường trong bối cảnh các loại hoa quả nhiệt đới xuất xứ từ các quốc gia cạnh tranh như Brasil, Thái Lan, Malaysia… đều chưa có FTA với Anh quốc.
[Xuất khẩu quý 1: Các nhóm hàng chủ lực dẫn dắt tăng trưởng]
Tăng lượng hàng hóa có truy xuất nguồn gốc
Hiện cả nước có khoảng 1,05 triệu ha cây ăn quả, sản lượng ước đạt hơn 12,6 triệu tấn. Sản phẩm trái cây của Việt Nam đã xuất khẩu đến nhiều quốc gia trên thế giới. Ðến nay, Cục Bảo vệ Thực vật, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã cấp được 998 mã số vùng trồng các loại trái cây để xuất khẩu vào thị trường chất lượng cao như Mỹ, Australia, Hàn Quốc, Thái Lan, Nhật Bản, EU. Ngoài ra, cơ quan này cũng đã cấp 47 mã số cơ sở đóng gói cho nông sản xuất khẩu sang các thị trường này.
Tuy nhiên, quy mô sản xuất rau quả của Việt Nam còn manh mún, chưa sản xuất tập trung với quy mô lớn nên việc áp dụng truy xuất nguồn gốc đối với từng hộ nông dân là rất khó khăn và tốn kém. Sản xuất rau quả an toàn theo hướng VietGap hay GlobalGap còn khá khiêm tốn tính chỉ chiếm khoảng 10-15% trên tổng diện tích trồng trọt nên doanh nghiệp gặp khó khăn trong huy động lượng hàng lớn đạt tiêu chuẩn thực hiện các đơn hợp đồng xuất khẩu.
Bên cạnh những thị trường rất khó tính như Mỹ, Nhật, Australia, EU..., trong năm 2021 thị trường Trung Quốc vốn là thị trường lớn và “dễ tính” hơn cũng sẽ siết chặt xuất nhập khẩu chính ngạch bằng việc tiến hành nghiêm việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm bằng mã QR code và cấm xuất nhập khẩu tiểu ngạch. Điều này là để đáp ứng mức sống của người dân Trung Quốc đang dần được nâng cao, người tiêu dùng ngày càng đề cao chất lượng, tính an toàn của nông sản, thực phẩm.
Vì vậy, các chuyên gia cho rằng để tận dụng cơ hội thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu, các doanh nghiệp cần phải nâng cao chất lượng sản phẩm hàng rau quả và đáp ứng đúng các tiêu chuẩn mà phía thị trường nhập khẩu yêu cầu.
Mới đây, Thủ tướng Chính phủ vừa phê duyệt Đề án phát triển ngành chế biến rau quả giai đoạn 2021-2030 với mục tiêu đến năm 2030 giá trị kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 8-10 tỷ USD. Trong số đó, tỷ trọng giá trị kim ngạch xuất khẩu sản phẩm rau quả chế biến đạt 30% trở lên; công suất chế biến rau quả đạt 2 triệu tấn sản phẩm/năm, gấp gần 2 lần so với năm 2020.
Mặt khác, đề án cũng nhắm đếm mục tiêu đến năm 2030 thu hút đầu tư mới 50-60 cơ sở chế biến rau quả có quy mô lớn và vừa; xây dựng, phát triển thành công một số tập đoàn, doanh nghiệp chế biến rau quả hiện đại ngang tầm khu vực, thế giới với khả năng cạnh tranh quốc tế cao.
Để đạt được các ục tiêu lớn này, thời gian tới, ngành nông nghiệp sẽ đẩy mạnh đầu tư nâng cao năng lực chế biến rau quả; phát triển cơ sở sơ chế, bảo quản rau quả tươi cũng như đẩy mạnh chế biến các sản phẩm rau quả chủ lực, sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
Ngành cũng tập trung thu hút mạnh đầu tư để đảm bảo tại những khu vực sản xuất rau quả tập trung, hợp tác xã sản xuất và tại các cơ sở, đại lý thu gom lớn được đầu tư máy, trang thiết bị, xưởng sơ chế, đóng gói, kho mát với quy mô phù hợp từ đó hình thành hệ thống các cơ sở sơ chế, đóng gói đồng bộ.
Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp sẽ đẩy mạnh chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm từ nguyên liệu rau quả và từ phế phụ phẩm sau chế biến, phấn đấu trong giai đoạn 2021-2030 có tốc độ tăng trưởng giá trị gia tăng bình quân trên 10%/năm; xây dựng, hình thành các vùng chuyên canh sản xuất rau quả đảm bảo nguyên liệu được cung cấp (khoảng 5-6 triệu tấn vào năm 2030) có chất lượng, an toàn thực phẩm cho hoạt động chế biến…./.
