Cho rằng người có quốc tịch Việt Nam đang sinh sống ở nước ngoài vẫn là công dân Việt Nam và cần có đầy đủ quyền liên quan đến đất đai như công dân trong nước, song các đại biểu Quốc hội cũng cho rằng cần nghiên cứu kỹ tác động của vấn đề này.
Hai phương án lựa chọn
Về quyền và nghĩa vụ về sử dụng đất ở của người Việt Nam định cư ở nước ngoài, trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) sáng 3/11, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết một số ý kiến đề nghị chỉnh sửa quy định theo hướng đối với người Việt Nam định cư ở nước ngoài có quốc tịch Việt Nam, là công dân Việt Nam thì có đầy đủ các quyền liên quan đến đất đai (không chỉ riêng quyền đối với đất ở) như công dân ở trong nước (cá nhân trong nước); giữ chính sách như pháp luật hiện hành đối với người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài (không có quốc tịch Việt Nam).
Trên cơ sở các ý kiến này và ý kiến của Chính phủ, dự thảo Luật thiết kế hai phương án.
Phương án 1: Tiếp thu các ý kiến, chỉnh sửa quy định nhằm góp phần thúc đẩy tăng trưởng đầu tư và thu hút kiều hối từ công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài. Theo hướng này, cần rà soát quy định có liên quan đến quyền sử dụng đất của người Việt Nam định cư ở nước ngoài tại các luật khác như Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, quy trình, thủ tục xác nhận công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài…
Phương án 2: Giữ như quy định của pháp luật hiện hành, người Việt Nam định cư ở nước ngoài có quốc tịch Việt Nam có các quyền sử dụng đất như người Việt Nam định cư ở nước ngoài không có quốc tịch Việt Nam (người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài).
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh, đa số ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất với Phương án 1 và xin ý kiến Quốc hội về nội dung này.
Đảm bảo công bằng, thu hút kiều hối và chất xám
Về vấn đề này, Đại biểu Hà Sỹ Đồng, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị nói: “Tôi thống nhất với phương án 1. Đây cũng là vấn đề rất khó, song không thể bỏ ngỏ khi luật sửa lần này.”
Cũng ủng hộ phương án 1, Đại biểu Lưu Bá Mạc, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn cho rằng dù trong nước hay ở nước ngoài, người có quốc tịch Việt Nam vẫn là công dân Việt Nam. Do vậy, họ có đầy đủ quyền của công dân Việt Nam. Hơn nữa, ngoài lý do thúc đẩy tăng trưởng và thu hút kiều hối thì việc mở rộng đối tượng này còn có thể thu hút được chất xám từ đội ngũ trí thức, chuyên gia, nhà khoa học là công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài.
“Do vậy, việc lựa chọn phương án 1 là mở rộng đối tượng này thành công dân Việt Nam như trình bày tại khoản 3 Điều 4 để họ có đầy đủ quyền của một công dân Việt Nam là thực sự phù hợp,” ông Mạc nói.
Đây cũng là quan điểm của Đại biểu Trần Thị Vân, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh. Bà Vân cho hay cộng đồng người Việt Nam định cư ở nước ngoài có trên 5,3 triệu người đang sinh sống và làm việc tại hơn 130 quốc gia vùng, lãnh thổ; có nhiều đóng góp trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tổng lượng kiều hối do bà con kiều bào chuyển về nước từ năm 1993 đến năm 2022 thì ước tính đạt trên 200 tỷ USD và trong 20 năm qua kiều hối có giá trị gần bằng 80% nguồn vốn FDI và gấp 1,7 lần nguồn vốn ODA đã được giải ngân, chiếm khoảng 5,57% GDP và bằng 29% dự trữ ngoại tệ quốc gia.
[Luật Đất đai (sửa đổi): Nhiều chính sách chưa có phương án tối ưu]
“Chính vì vậy, tôi ủng hộ phương án 1, người Việt Nam định cư ở nước ngoài có quốc tịch Việt Nam là công dân Việt Nam thì có đầy đủ các quyền liên quan đến đất đai như công dân Việt Nam ở trong nước. Đối với người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài có các quyền và nghĩa vụ giữ nguyên như quy định tại Luật Đất đai của năm 2013 để góp phần thu hút bà con kiều bào ủng hộ đầu tư và góp phần thúc đẩy tăng trưởng đầu tư cũng như nguồn kiều hối từ người Việt Nam định cư ở nước ngoài về nước,” bà Vân nói.
Đánh giá kỹ tác động, tránh lãng phí
Tranh luận với ý kiến của Đại biểu Trần Thị Vân, Đại biểu Nguyễn Thị Xuân, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Lắk bày tỏ sự đồng tình, tuy nhiên, bà Xuân cho rằng theo quy định tại khoản 4 Điều 3 Luật Quốc tịch: "Người Việt Nam định cư ở nước ngoài bao gồm người có quốc tịch Việt Nam và người Việt Nam không có quốc tịch Việt Nam đang cư trú, sinh sống lâu dài ở nước ngoài."
Như vậy, theo quy định trên, có 2 đối tượng về người Việt Nam định cư ở nước ngoài, gồm người có quốc tịch Việt Nam và người Việt Nam không có quốc tịch Việt Nam.
"Nếu quy định chung chung về quyền và nghĩa vụ đối với người Việt Nam định cư ở nước ngoài theo phương án 1 tại Điều 44 trong dự thảo luật tôi thấy chưa thật sự đầy đủ và chưa tạo sự công bằng. Tôi đề nghị dự thảo luật cần phân định và cần làm rõ quyền của người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài có quốc tịch và người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài không còn quốc tịch Việt Nam để đảm bảo quyền lợi cho công dân Việt Nam,” bà Xuân nói.
Cũng theo Đại biểu Nguyễn Thị Xuân, công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài thường không sinh sống, làm việc ở trong nước và có thể dẫn đến trường hợp có tranh chấp về đất đai. Bên cạnh đó, việc sử dụng đất không thường xuyên cũng gây lãng phí. Trường hợp có phát sinh tranh chấp về đất đai cũng dẫn đến quá trình giải quyết kéo dài.
Với các phân tích trên, bà Xuân đề nghị cơ quan thẩm tra và Chính phủ cần có đánh giá tác động đầy đủ, cụ thể về nội dung này và tiếp tục nghiên cứu để có quy định phù hợp tại dự thảo luật.
Cũng quan tâm đến vấn đề này, Đại biểu Nguyễn Thị Hồng Hạnh, Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh cho hay tại kỳ họp này, Quốc hội đang thảo luận thông qua Luật Căn cước, trong đó có một nhóm chủ thể mới là người gốc Việt Nam chưa xác định được quốc tịch đang sinh sống tại Việt Nam. Luật này dự kiến có hiệu lực cùng hoặc trước thời điểm có hiệu lực của Luật Đất đai này.
"Như vậy, sau ngày 1/7/2024, nhóm chủ thể người gốc Việt Nam chưa xác định được quốc tịch đang sinh sống tại Việt Nam được xác định pháp lý theo pháp luật Việt Nam nhưng lại không có trong nhóm các chủ thể sử dụng đất theo quy định tại Điều 4 này. Trong khi đó, nhóm người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài và người nước ngoài lại được quy định rất cụ thể, chi tiết các quyền và nghĩa vụ. Do đó, rất mong cơ quan soạn thảo nghiên cứu, xem xét thêm đối với chủ thể mới phát sinh theo Luật Căn cước để tránh phát sinh vướng mắc khi triển khai thực hiện và đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của họ,” Đại biểu Hoa nói./.