Dự án đầu tư xây dựng tuyến phố Nguyễn Đình Chiểu (từ phố Tô Hiến Thành đến phố Đại Cồ Việt) đang được các cấp chính quyền quận Hai Bà Trưng và Ban Quản lý chỉnh trang đô thị Hà Nội khẩn trương thực hiện công tác giải phóng mặt bằng.
Tuyến đường sau khi hoàn thành sẽ từng bước hoàn thiện mạng lưới giao thông khu vực theo quy hoạch được duyệt, góp phần giảm ùn tắc giao thông, giải quyết hạ tầng kỹ thuật và vệ sinh môi trường khu vực.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai dự án đã phát sinh nhiều vướng mắc liên quan đến chính sách bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất khiến một số hộ dân bức xúc, khiếu nại.
Đạt lý nhưng đã thấu tình?
Thời điểm này, quận Hai Bà Trưng đã phê duyệt xong toàn bộ phương án bồi thường cho 74 hộ dân và 6 tổ chức tại dự án kể trên. Song, theo khiếu nại của 11 hộ dân phố Vân Hồ 2, phường Lê Đại Hành, các đơn vị chức năng của quận vẫn chưa xem xét thấu đáo quyền lợi của người có đất bị thu hồi, gây thiệt hại cho người dân. Vì vậy, dù đã khởi công dự án nhưng nhiều hộ dân vẫn chưa thống nhất phương án đền bù để bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư.
Các hộ dân cho rằng, diện tích đất, nhà của họ đều là đất ở, sử dụng ổn định, không có tranh chấp từ trước ngày 15/10/1993. Do vậy, các hộ không chấp nhận phương án bồi thường về đất, diện tích và đơn giá mà Ủy ban Nhân dân quận đã phê duyệt. Đặc biệt, việc quận xác định có cả diện tích đất đang sử dụng là đất giao thông nên không bồi thường mà chỉ hỗ trợ là không đúng quy định của pháp luật.
Về nội dung khiếu nại này của các hộ dân, để chứng minh sự chính xác trong căn cứ nguồn gốc đất để áp dụng đền bù, ông Nguyễn Phú Đông, cán bộ địa chính phường Lê Đại Hành cho biết, phường thực hiện theo bản đồ địa chính năm 1996 do Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội cung cấp.
Căn cứ vào bản đồ này, phần nào dư ra so với bản đồ năm 1996 thì đó là phần diện tích tự sử dụng trên phần đất có nguồn gốc là đất giao thông.
Đáng chú ý, trong số 11 hộ dân kiến nghị, có 9 hộ có một phần diện tích có nguồn gốc là đất Hợp tác xã Đồng Tâm, được thành lập từ năm 1989 chuyên sản xuất và kinh doanh ngành thủ công nghiệp, do cá nhân đứng đầu.
Theo thời gian, các hộ dân ở hợp tác xã đã mua bán nhiều lần, nhiều thửa đất không còn giữ hiện trạng ban đầu. Để có căn cứ xác định nguồn gốc đất cho người dân, phường yêu cầu người dân chủ động cung cấp giấy tờ đất liên quan, quy chiếu với các quy định của Nhà nước để lập phương án đền bù.
Cụ thể, trong 9 hộ liên quan đến mua bán, chuyển nhượng đất Hợp tác xã, có 1 hộ mua bán trước ngày 15/10/1993; 3 hộ có thời điểm mua bán từ sau ngày 15/10/1993 đến trước ngày 1/7/2004; 1 hộ mua bán từ sau 1/7/2004; 2 hộ mua bán trước thời điểm 1/7/2004; 2 hộ có thời điểm mua bán, chuyển nhượng từ sau từ 1/1/2008.
Cũng theo ông Đông, trong số 74 hộ gia đình bị thu hồi đất, có 45 hộ bị thu hồi một phần đất có nguồn gốc là đất giao thông nằm ngoài bản đồ đo đạc năm 1996, một số hộ sử dụng đất từ sau năm 1997 đến trước năm 2000 và không có văn bản, quyết định của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác định hành vi vi phạm pháp luật về đất đai, trong đó, trên phần đất giao thông của 35 hộ đã có hiện trạng là nhà ở, 1 hộ có toàn bộ phần diện tích đất đang quản lý sử dụng là đất công có nguồn gốc là đất giao thông sử dụng từ thời điểm năm 1999.
Liên quan đến việc xét bồi thường, hỗ trợ, quận Hai Bà Trưng khẳng định, các quy trình, thủ tục về bồi thường, hỗ trợ cho các hộ dân bị thu hồi đất đã được thực hiện công khai, công bằng và đúng theo các quy định tại Điều 82 Luật Đất đai năm 2013.
Theo ông Ninh Anh Hải, Trưởng Ban bồi thường giải phóng mặt bằng quận, nếu người dân phát hiện bất cứ khuất tất hay hành vi vi phạm pháp luật nào của các cá nhân hay tổ chức liên quan nhằm trục lợi từ công tác xét bồi thường, hỗ trợ của dự án thì trực tiếp báo cáo cơ quan chức năng để thanh kiểm tra, xử lý nghiêm.
Đề cập đến kiến nghị về việc có hộ được nhà tái định cư, hộ không được tái định cư, ông Ninh Anh Hải lý giải: "Theo quy định thì hộ nào bị thu hồi đất mà chưa có nhà ở trên địa bàn Hà Nội thì sẽ được mua nhà tái định cư, nếu có nhà ở nơi khác thì không được. Vì vậy, ở đây nhiều hộ đã có nhà trên địa bàn thành phố, nghĩa là có hộ khẩu ở nơi khác sẽ không được nhà tái định cư."
Tìm hướng giải quyết
Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân quận Hai Bà Trưng Lâm Anh Tuấn cho hay, quận đang vận dụng tối đa các chính sách của nhà nước về, đền bù giải phóng mặt bằng, đồng thời kiến nghị với thành phố Hà Nội có cơ chế đặc thù để hỗ trợ người dân sớm ổn định cuộc sống, nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.
Cụ thể, đối với đất có nguồn gốc là đất giao thông, quận đề nghị thành phố hỗ trợ 50% đơn giá bồi thường về đất của dự án (tùy từng vị trí) do phần diện tích đất công các hộ đã sử dụng từ sau năm 1997 đến trước năm 2000.
Đối với hộ gia đình có toàn bộ phần diện tích đất đang sử dụng là đất công có nguồn gốc là đất giao thông sử dụng từ năm 1999, hỗ trợ 50% đơn giá bồi thường, đồng thời bố trí 1 căn hộ tái định cư và áp dụng cách tính giá theo Quyết định 23/QĐ-Ủy ban Nhân dân. Còn với hộ do đang sử dụng đất có nguồn gốc là đất giao thông từ năm 2005, quận cũng đề nghị hỗ trợ về đất và bán một căn hộ tái định cư.
Nhấn mạnh đến sự đặc thù của những hộ dân có nguồn gốc đất ở Hợp tác xã Đồng Tâm, ông Lâm Anh Tuấn cho hay những hộ mua trước thời điểm năm 1993 và sau năm 1993 kiến nghị được bồi thường 100% đơn giá đất của dự án và khấu trừ tiền sử dụng đất 50%.
Còn hộ gia đình mua bán từ sau ngày 1/7/2004 bồi thường 100% đơn giá đất của dự án và khấu trừ tiền sử dụng đất 50% theo thời điểm mua bán đầu tiên của hộ gia đình sau ngày 15/10/1993 đến trước 1/7/2004. Đối với đất công có nguồn gốc là đất giao thông có xây dựng nhà ở, đề nghị được áp dụng chính sách hỗ trợ 50% đơn giá bồi thường về đất.
Cũng theo ông Lâm Anh Tuấn, để ổn định cuộc sống của hộ dân sau giải phóng mặt bằng, quận kiến nghị thành phố cho phép quận bố trí tái định cư cho gia đình ông Nguyễn Tuấn Hưng (là 1 trong 11 hộ có đơn khiếu kiện nói trên) và áp dụng cách tính tiền mua nhà tái định cư đối với trường hợp có diện tích đất ở đủ điều kiện bồi thường bị thu hồi.
Trường hợp hộ gia đình mua bán phần diện tích đất trước 1/7/2004 kiến nghị được bồi thường 100% đơn giá đất và khấu trừ tiền sử dụng đất 40%, áp dụng chính sách hỗ trợ 50% đơn giá bồi thường đối với đất công có nguồn gốc là đất giao thông có xây dựng nhà ở, cho phép bố trí tái định cư.
Còn hộ, chuyển nhượng đất hợp tác xã từ sau ngày 1/1/2008, không còn nơi ăn ở nào khác trên địa bàn phường và tại địa chỉ hộ khẩu, đề xuất bồi thường 100% đơn giá bồi thường đất và khấu trừ nghĩa vụ tài chính mức cao nhất là 100% tiền sử dụng đất…
Cũng theo Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân quận Hai Bà Trưng, việc di dời giải phóng mặt bằng sẽ ảnh hưởng nhất định đến đời sống, sinh hoạt của những hộ dân liên quan. Chính vì thế, tinh thần quán triệt chung từ quận tới phường là hỗ trợ, tạo điều kiện tối đa cho những người dân đã dành đất cho công trình. Ngược lại, phía người dân cũng cần tìm hiểu chính sách để thực hiện một cách nghiêm túc, đúng quy định của pháp luật./.