Gắn hộp định vị vào khung thép chứa phóng xạ. (Ảnh: Đoàn Mạnh Dương/TTXVN) Hà Nội hiện có 170 cơ sở tiến hành công việc bức xạ với 1.920 nguồn phóng xạ thuộc nhiều chủng loại khác nhau, vì vậy, công tác quản lý an toàn bức xạ, bảo đảm an ninh nguồn phóng xạ trên địa bàn Hà Nội đã được chú trọng và triển khai thực hiện có hiệu quả.
Tăng cường quản lý, tuyên truyền
Ông Đàm Quang Minh, Trưởng phòng An toàn bức xạ và hạt nhân, Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội cho biết, Hà Nội là địa phương có số nguồn phóng xạ thuộc diện nhiều nhất cả nước, đặc biệt sau nhiều sự cố mất cắp, thất lạc nguồn phóng xạ và gần đây nhất là tình trạng mất cắp nguồn phóng xạ xảy ra tại Bà Rịa-Vũng Tàu, Hà Nội đã tăng cường hơn trong công tác quản lý cũng như kế hoạch ứng phó khi xảy ra sự cố.
Theo quy định của pháp luật, các cơ sở sử dụng nguồn phóng xạ phục vụ nghiên cứu, ứng dụng, lưu giữ... do Bộ Khoa học và Công nghệ cấp giấy phép hoạt động. Sau khi cấp phép, Bộ Khoa học và Công nghệ thông báo cho Sở Khoa học và Công nghệ địa phương để biết và cùng phối hợp quản lý.
Do đó, việc quản lý cũng rất phức tạp, tuy nhiên, với sự chỉ đạo của Bộ Khoa học và Công nghệ cùng với Ủy ban Nhân dân thành phố, Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội đã triển khai bài bản, toàn diện các hoạt động nhằm tăng cường quản lý, bảo đảm công tác an toàn bức xạ và an ninh nguồn phóng xạ trên địa bàn thành phố.
Sở Khoa học và Công nghệ cập nhật thông tin về cơ sở bức xạ và nguồn phóng xạ, thống kê đầy đủ, chi tiết, rõ ràng, đồng thời phổ biến văn bản quy phạm pháp luật, cập nhật kiến thức về an toàn bức xạ cho các cán bộ, nhân viên của cơ sở bức xạ thường xuyên; kiểm tra sau cấp phép được tổ chức định kỳ hàng năm nhằm xem xét sự tuân thủ, chấp hành pháp luật của đơn vị quản lý, sử dụng; xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân; tổ chức diễn tập ứng phó sự cố bức xạ.
Trong hoạt động an toàn bức xạ, cùng với việc tăng cường quản lý thì công tác tuyên truyền luôn được xem là giải pháp hữu hiệu nhằm giúp công chúng hiểu, từ đó hỗ trợ các cơ quan chuyên môn hoàn thành tốt công tác quản lý. Vì vậy, song song với việc thực hiện các nhiệm vụ quản lý an toàn bức xạ, an ninh nguồn phóng xạ, hoạt động tuyên truyền luôn được Sở Khoa học và Công nghệ đặc biệt quan tâm.
Cụ thể, Sở Khoa học và Công nghệ đã biên soạn và xuất bản cuốn “Những điều cần biết về bảo đảm an toàn và an ninh đối với cơ sở sử dụng nguồn phóng xạ” để phát miễn phí tới 170 cơ sở có sử dụng nguồn phóng xạ trên địa bàn.
Cuốn sách như một cẩm nang hướng dẫn, tra cứu giúp các cơ sở tiếp cận tốt hơn với hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và các kiến thức cơ bản cần thiết liên quan tới bảo đảm an toàn bức xạ, an ninh nguồn phóng xạ.
Hàng năm, Sở Khoa học và Công nghệ cũng phối hợp với các cơ quan báo chí tuyên truyền sâu, rộng về công tác bảo đảm an toàn bức xạ và an ninh nguồn phóng xạ tới công chúng Thủ đô nói chung và các cơ sở tiến hành công việc bức xạ trên địa bàn nói riêng.
Chủ động ứng phó khi xảy ra sự cố
Sự cố là điều không mong muốn và luôn bất ngờ, do vậy, ngoài việc hạn chế sự cố thì Sở Khoa học và Công nghệ đã chủ động xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân. Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội đã xây dựng các kịch bản ứng phó và tổ chức diễn tập.
Hà Nội cũng là đơn vị đầu tiên của cả nước tổ chức diễn tập ứng phó sự cố bức xạ từ năm 2007, hoạt động này giúp chủ động trong phòng ngừa và ứng phó sự cố bức xạ trên địa bàn Thủ đô.
Thời gian vừa qua, Hà Nội cũng chủ động và tích cực phối hợp với Cục An toàn bức xạ và hạt nhân (Bộ Khoa học và Công nghệ), trực tiếp là Trung tâm Hỗ trợ kỹ thuật an toàn bức xạ và Ứng phó sự cố để tập huấn cho các quận, huyện về công tác ứng phó sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân;
Bên cạnh đó, trang bị các phương tiện (cọc tiêu, biển cảnh báo bức xạ, dải băng cảnh báo...) phục vụ ứng phó ban đầu cho một số xã, phường, thị trấn trên địa bàn.
Hoạt động này góp phần chuẩn hóa, thống nhất phương thức ứng phó sự cố cho cán bộ cấp xã, phường, thị trấn khi có sự cố xảy ra đối với nguồn phóng xạ vô chủ.
Năm 2015, Sở Khoa học và Công nghệ đã thực hiện nhiệm vụ “Kiểm soát phóng xạ môi trường tại các cơ sở thu mua, gia công, chế biến kim loại phế liệu phục vụ hoạt động ứng phó sự cố bức xạ với nguồn phóng xạ vô chủ” nhằm đánh giá và phát hiện nguồn phóng xạ vô chủ, góp phần hạn chế, ngăn chặn và rút ngắn thời gian tồn tại của nguồn phóng xạ vô chủ ngoài môi trường, cũng như các nguy cơ tiềm ẩn của nguồn phóng xạ vô chủ gây ra.
Với tinh thần chủ động để không bị động nên đến nay, Hà Nội cũng là địa phương đầu tiên của cả nước thực hiện được nhiệm vụ kiểm soát phóng xạ môi trường tại các cơ sở thu mua, gia công, chế biến kim loại phế liệu phục vụ hoạt động ứng phó sự cố bức xạ với nguồn phóng xạ vô chủ, nhiệm vụ này được triển khai thường xuyên tại 30 quận, huyện, thị xã trên địa bàn.
Ông Đàm Quang Minh tin rằng nếu có sự cố xảy ra thì việc ngăn ngừa thiệt hại sẽ không bị động, lúng túng như một số địa phương khác gặp phải thời gian qua.
Ngoài việc quản lý các cơ sở bức xạ trong việc chấp hành các quy định bảo đảm an toàn bức xạ, an ninh nguồn phóng xạ, Sở Khoa học và Công nghệ rất quan tâm đến các cơ sở thu mua, gia công kim loại phế liệu, bởi nguồn phóng xạ vô chủ vì lý do nào đó bị phát tán, thất lạc sẽ gây nguy hiểm cho cộng đồng.
Từ thực tế này, Sở Khoa học và Công nghệ vừa hoàn thành việc biên soạn và in poster hình ảnh giới thiệu về các loại, kiểu bình chứa nguồn phóng xạ và thiết bị có nguồn phóng xạ kích thước nhỏ (như máy kiểm tra mối hàn, máy kiểm tra độ ẩm và độ chặt của đất...) và phát cho các cơ sở thu mua, gia công, chế biến kim loại phế liệu trên địa bàn.
Các poster này đã giúp người thu mua, gia công, chế biến kim loại phế liệu dễ dàng nhận diện bình chứa nguồn phóng xạ, thiết bị có nguồn phóng xạ.
Đặc biệt, khi phát hiện những vật tương tự như các hình ảnh cảnh báo trong poster ngoài môi trường sẽ nhanh chóng thông báo tới các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm thu hồi, tăng cường khả năng ứng phó với nguồn phóng xạ vô chủ./.
