Di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối, thôn Lai Xá, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, Hà Nội có diện tích 19.000m2, được các nhà khảo cổ học xem là di tích quan trọng trong hệ thống các di chỉ khảo cổ học tiền Đông Sơn.
Tuy nhiên, di chỉ này có nguy cơ bị phá hủy bởi dự án xây dựng Thăng Long 9, Khu đô thị Kim Chung Di Trạch.
Ngày 5/12, Ban Quản lý di tích danh thắng Hà Nội phối hợp cùng Phòng Văn hóa thông tin huyện Hoài Đức và Ủy ban Nhân dân xã Kim Chung khảo sát, kiểm tra khu di chỉ Vườn Chuối. Đoàn kiểm tra ghi nhận một số khu vực liền kế khu di chỉ Vườn Chuối có hiện tượng một số doanh nghiệp tiến hành đổ và san gạt một số chất thải công nghiệp, chất thải xây dựng.
Đoàn kiểm tra cũng khẳng định các vấn đề liên quan đến công tác quản lý khu di chỉ như: chỉ giới khu di chỉ, thông tin khoa học của các đợt khai quật, hồ sơ quản lý... của xã và huyện đều không có, gây khó khăn cho việc phối hợp quản lý.
Theo ông Nguyễn Huy Nhâm, công tác tại Bảo tàng Nhân học, để tìm được một di chỉ nguyên vẹn, đầy đủ và có niên đại rất sớm, kéo dài hàng nghìn năm như ở Vườn Chuối là rất hiếm. Di chỉ Vườn chuối được phát hiện đầu tiên vào năm 1969 và tới nay đã trải qua 8 đợt khai quật với diện tích gần 300m2.
Các nhà khảo cổ đã phát hiện được 29 ngôi mộ tiền sử (chủ yếu là mộ thuộc văn hóa Đông Sơn có đồ gốm và vũ khí đồng được chôn theo); gần 15 vạn mảnh gốm cùng với gần 50 hiện vật gốm vỡ và nguyên vẹn; 216 hiện vật bằng đồng; 11 hiện vật bằng sắt; hơn 1000 hiện vật bằng gỗ và nhiều hiện vật bằng xương. Đây là những con số thống kê khổng lồ đối với một di chỉ khảo cổ học.
Hiện tại di chỉ Vườn Chuối đang có nguy cơ bị xóa sổ bởi dự án Thăng Long 9, Khu đô thị Kim Chung Di Trạch.
Dự án được cấp phép năm 2007, triển khai từ cuối năm 2008. Sau thời gian gián đoạn, năm 2016, dự án đã được Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội cấp phép lại để sửa đổi kế hoạch tổng thể và sẽ tiếp tục được triển khai vào cuối năm 2017.
Đầu tháng 12/2017, phó giáo sư-tiến sỹ Nguyễn Văn Huy, nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, nguyên Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia đã có tâm thư gửi lãnh đạo thành phố Hà Nội về việc bảo tồn khẩn cấp khu di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối trước nguy cơ bị phá hủy.
Theo phó giáo sư-tiến sỹ Nguyễn Văn Huy, dù đã trải qua 8 lần khai quật nhưng tới nay di chỉ khảo cổ học Vườn Chuối vẫn chưa được đưa vào danh mục kiểm kê di tích của Ban Quản lý di tích và danh thắng Hà Nội.
Do không được kiểm kê nên di tích không được đánh giá để xếp hạng di tích nên toàn bộ 19.000m2 của di chỉ khảo cổ Vườn Chuối đã bị quy hoạch vào dự án Thăng Long 9.
Nếu các cơ quan có thẩm quyền không có kế hoạch bảo vệ di chỉ khảo cổ học đặc biệt này với Hà Nội thì chắc chắn di chỉ Vườn Chuối và các di chỉ khảo cổ lân cận sẽ bị xóa sổ trong tương lai gần.
Trong những năm 2009-2011, trong quá trình san lấp mặt bằng, dự án Thăng Long 9 đã làm phát lộ nhiều ngôi mộ tiền sử, cùng với đó là phá hủy một phần di chỉ, làm hư hại nhiều hiện vật khảo cổ trên bề mặt di chỉ.
Các nhà khảo cổ học đã gửi thư lên Cục Di sản văn hóa và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhưng sự việc rơi vào yên lặng. Cho đến nay, vẫn chưa có cơ quan nào xử lý vấn đề bảo tồn ở Vườn Chuối.
Trước vấn đề trên, đoàn công tác của Ban Quản lý di tích danh thắng Hà Nội đã đề nghị các ngành chức năng, các cơ quan chuyên môn có phương án, biện pháp cung cấp các tư liệu để phục vụ công tác quản lý khu di chỉ được đảm bảo./.
