Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm trao đổi, kiểm tra sức khỏe cho một bệnh nhân nhi. (Ảnh: T.G/Vietnam+) Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm - Viện trưởng Viện nghiên cứu Tế bào gốc & Công nghệ Gen Vinmec vừa được Tạp chí Khoa học châu Á (Singapore) bình chọn là một trong 2 nhà khoa học của Việt Nam vừa lọt vào danh sách 100 nhà khoa học tiêu biểu của châu Á năm 2019 (Asian Scientist 2019).
Trong suốt sự nghiệp y khoa của mình, giáo sư Nguyễn Thanh Liêm đã để lại dấu ấn lớn trong cộng đồng y học thế giới. Ông đã tiến hành phẫu thuật nội soi ở trẻ em từ năm 1997 và đã đưa phẫu thuật nội soi trẻ em Việt Nam phát triển ngang tầm với các trung tâm tiên tiến nhất trên thế giới. Cho tới nay, ông đã đóng góp 9 kỹ thuật mổ nội soi mới cho chuyên ngành phẫu thuật Nhi thế giới.
[Công bố kết quả của dự án nghiên cứu lớn nhất về hệ gene người Việt]
Trong phần giới thiệu về giáo sư Nguyễn Thanh Liêm trên website công bố danh sách 100 nhà khoa học tiêu biểu châu Á 2019, Tạp chí Khoa học châu Á (Asian Scientist) ghi: “Là bác sỹ phẫu thuật nội soi nhi khoa hàng đầu, giáo sư Nguyễn Thanh Liêm là người đầu tiên ở Việt Nam thực hiện phẫu thuật nội soi cho trẻ vào năm 1997 và là người đầu tiên tiến hành ghép thận và ghép gan cho trẻ em trong số các bệnh viện Nhi ở Việt Nam. Ngoài sự nghiệp phẫu thuật, giáo sư Nguyễn Thanh Liêm còn là Viện trưởng Viện nghiên cứu Tế bào gốc và Công nghệ gen Vinmec - nơi ông tiên phong trong các liệu pháp tế bào gốc cho các bệnh như bại não và tự kỷ. Với những đóng góp y tế đáng chú ý trong những năm qua, giáo sư Nguyễn Thanh Liêm đã được trao giải thưởng Nikkei châu Á 2018 trong lĩnh vực Khoa học và Công nghệ.”
Được biết, để được bình chọn vào danh sách này, người được vinh danh phải nhận được các giải thưởng quốc gia hoặc quốc tế, cần phải có ít nhất một phát kiến khoa học quan trọng và/hoặc đang lãnh đạo các viện/học viện nghiên cứu.
Có niềm đam mê lớn, được đào tạo bài bản, những năm qua giáo sư Nguyễn Thanh Liêm đã chinh phục và phá vỡ nhiều giới hạn trong nghiên cứu y học. Ông được mời viết chương U nang ống mật chủ cho sách giáo khoa Nhi dành cho các bác sỹ của Anh và của Mỹ. Ông cũng là bác sỹ Việt Nam hiếm hoi được mời giảng dạy và phẫu thuật trình diễn tại nhiều nước có nền y học phát triển trên thế giới. Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm là một trong những nhà khoa học tiên phong trong lĩnh vực tế bào gốc tại Việt Nam.
Phóng viên đã có cuộc trao đổi với vị giáo sư 67 tuổi – người vẫn ngày đêm miệt mài thực hiện những công trình nghiên cứu “không đụng hàng,” hứa hẹn tiếp tục tạo đột phá trong y học.
Nghiên cứu khoa học cũng như... đi bơi
- Giáo sư đã có một sự nghiệp nghiên cứu khoa học đồ sộ với những thành quả vang dội. Ông là tác giả của hơn 200 công trình nghiên cứu khoa học y học xuất bản trong và ngoài nước, trong đó có gần 100 công trình nghiên cứu được xuất bản trên các tạp chí y học uy tín của Mỹ và châu Âu. Ngoài đam mê và kiên trì, giáo sư chắc hẳn phải có “bí quyết” nào đó?
Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm: Với tôi, việc nghiên cứu khoa học cũng như đi bơi. Nếu chỉ bơi năm, bảy mét thì không cần học, đẩy xuống nước vùng vẫy một lúc cũng bơi được. Nhưng muốn bơi xa, bơi ở biển lớn thì phải được đào tạo rèn luyện công phu, bài bản. Nếu muốn nghiên cứu khoa học phải học nghiên cứu một cách chính quy qua các lớp đào tạo hoặc tự học một cách nghiêm túc.
Tôi đã trải qua 2 con đường đó và rất sớm. Năm 32 tuổi, tôi đã may mắn được tiếp xúc không khí nghiên cứu khoa học cùng các giáo sư Thụy Điển. Ở thời tôi tuổi đó là sớm, với các bạn bây giờ thì không còn sớm vì các bạn có điều kiện rộng mở, internet rất phát triển.
Khi đó tôi còn làm lâm sàng nên chưa học được nhiều, nhưng sau đó là quá trình tự học. Ra nước ngoài, đến thư viện nào tôi cũng tìm đọc các sách về nghiên cứu khoa học, người ta dạy rất chi tiết, kể cả cách viết 1 bài báo. (Vì không biết điều này nên hiện giờ rất nhiều anh em có số liệu nhưng không biết viết bài báo, bị hội đồng phản biện trả lại).
Tôi học qua các hội nghị/hội thảo khoa học. Anh em nào chăm chỉ thì tham dự đến cuối cùng, nhưng không phải ai cũng ý thức được đây là dịp giao lưu học hỏi. Diễn giả giảng bài có tên tuổi, giờ giải lao mình đến trò chuyện. Sau đó thì duy trì liên lạc. Họ là người có thể giúp cho mình các ý tưởng, hiệu đính các bài báo và có thể mời họ sang Việt Nam giảng bài. Các bài giảng và những câu chuyện bên lề sẽ giải đáp các thắc mắc, từ đó có thể lóe lên những tia sáng và định hướng cho nghiên cứu.
Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm trong phòng nghiên cứu về gene. (Ảnh: T.G/Vietnam+) - Ngoài phương pháp, theo giáo sư còn những yếu tố quan trọng nào khác quyết định sự thành công của quá trình nghiên cứu khoa học?
Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm: Ham muốn làm khoa học của từng người phụ thuộc vào sự giáo dục từ nhỏ, sự bồi đắp sự tìm tòi, sáng tạo. Tuy nhiên, để kích thích sự ham muốn tìm tòi, sáng tạo thì xã hội nói chung và tổ chức phải coi trọng và đánh giá cao, dành cho công tác nghiên cứu khoa học sự ghi nhận xứng đáng.
[Chân dung 2 nhà khoa học Việt vào top 100 nhà khoa học hàng đầu châu Á]
Chỉ khoa học mới đem lại sự đột phá vì có thể mang lại thay đổi cuộc sống cho cả triệu người. Vì thế rất nhiều trường đại học ở nước ngoài coi nghiên cứu khoa học là một tiêu chí bắt buộc để đánh giá. Mỗi tiến sỹ phải có 1 công trình nghiên cứu; 2 năm mà giáo sư không có bài báo khoa học thì phải đi chỗ khác. Số công trình nghiên cứu xuất bản là tiêu chuẩn hàng đầu để xếp hạng trường đại học trên thế giới.
- Nghiên cứu khoa học là ngọn đuốc dẫn đường, đòi hỏi sự dấn thân. Tại Viện Nghiên cứu tế bào gốc công nghệ gen Vinmec, giáo sư đang có chính sách nào để xây dựng đội ngũ kế cận và thúc đẩy ngọn lửa nghiên cứu ở các nhà khoa học trẻ?
Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm: Tôi “ép” các anh em mỗi tuần phải gửi cho tôi 1 bài tóm tắt về vấn đề gì đó để buộc họ đọc sách. Người làm nghiên cứu phải coi đọc sách là nhu cầu bức thiết, không đọc thì thấy bứt rứt không yên. Lúc nào cũng phải đau đáu, luôn trăn trở, luôn tìm tòi thì mới là làm khoa học.
Trong tiếng Anh, “search” nghĩa là tìm kiếm, “research” nghĩa là tìm đi tìm lại. Khi tìm đi tìm lại một cái gì thì là nghiên cứu. Và phải tìm đi tìm lại, bạn mới thấy được điều gì đó mà người khác chưa thấy. Đó chính là cốt lõi của nghiên cứu khoa học.
Giáo sư Liêm cùng các cộng sự đã công bố nghiên cứu chấn động về giải trình tự bộ gen người Việt:
“Người Việt Nam có thể làm khoa học được ở trình độ quốc tế”
- Giáo sư có lần chia sẻ rằng các công trình nghiên cứu không phải là điều ông tự hào nhất. Vậy với một người đã dành trọn tâm huyết cho nghiên cứu khoa học, điều gì đặc biệt hơn có thể làm ông tự hào?
Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm: Điều tôi tự hào là đã chứng minh được rằng người Việt Nam có thể làm khoa học được ở trình độ quốc tế. Người Việt Nam không phải mặc cảm, tự tin là chỉ có mời chuyên gia nước ngoài đến giảng bài mà ngược lại các nhà khoa học Việt Nam có thể đi dạy, đi mổ ở nước ngoài.
Điều tôi tự hào nữa là có thể khơi gợi được những đốm lửa nghiên cứu khoa học cho các nhà khoa học trẻ ở Vinmec, khi mà các bạn đã bắt đầu quen với tinh thần “tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối”. Số lượng các bài báo nghiên cứu khoa học công bố ở nước ngoài còn chưa nhiều, nhưng cũng đã bắt đầu có trong 1 2 năm gần đây.
Tôi cho rằng, sự thúc đẩy và được truyền cảm hứng có thể tạo ra cơ sở để Vinmec làm tốt nghiên cứu khoa học và có những cống hiến đột phá trong tương lai.
- Xin trân trọng cảm ơn giáo sư!
| Asian Scientist là tạp chí khoa học uy tín hàng đầu châu Á, ra đời năm 2011 và có trụ sở chính tại Singapore. Tạp chí được thành lập và điều hành bởi một nhóm các nhà báo chuyên nghiệp về khoa học và y tế, với sự tham gia và đóng góp tích cực từ cộng đồng các nhà khoa học, công nghệ và y tế. Đến nay, tạp chí là nơi chuyên đăng tải các nghiên cứu khoa học và công nghệ của toàn châu lục. Đặc biệt, từ tháng 6/2019, Tạp chí Asian Scientist được Học viện Công nghệ Massachusetts (MIT - Mỹ) công nhận là một công ty khởi nghiệp của MIT. Đây là năm thứ 4 liên tiếp Tạp chí công bố danh sách 100 nhà khoa học tiêu biểu của toàn châu lục, dành cho các nhà khoa học ở nhiều ngành khác nhau, từ khoa học vật liệu đến sinh học phân tử và vật lý hạt nhân. Các cá nhân được vinh danh đến từ các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia, Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines, Đài Loan, Thái Lan và Việt Nam. |
