Những làn điệu Then mượt mà, tha thiết của người Tày là một trong những yếu tố làm nên sự đa dạng về sắc màu văn hóa của Lục Ngạn - huyện vùng cao của tỉnh Bắc Giang.
Các câu lạc bộ hát Then ở huyện Lục Ngạn nói chung, câu lạc bộ hát Then thôn Tư Hai, xã Quý Sơn nói riêng đã góp phần gìn giữ, bảo tồn để làn điệu Then vang mãi trên vùng đất đa sắc màu văn hóa này.
Thôn Tư Hai, xã Quý Sơn, huyện Lục Ngạn có tới 93% số dân là đồng bào dân tộc Tày và từ lâu hát Then đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của bà con.
Theo cụ Nông Thị Vì, từ những năm 60 của thế kỷ trước, Tư Hai đã có đội hát Then. Lúc đó nam thanh, nữ tú trong làng xem hát Then như những lời trò chuyện, tâm tình với nhau. Từ những lời Then, nhiều lứa đôi đã nên vợ, nên chồng.
Còn với mỗi đứa trẻ sinh ra ở thôn Tư Hai này, những tiếng ầu ơ trong câu hát Then đã gắn bó với chúng suốt cả tuổi thơ. Chúng lớn lên cùng những lời Then ngọt ngào, mềm mại.
Câu lạc bộ hát Then thôn Tư Hai đi vào hoạt động từ tháng 3/2011, trên cơ sở đội hát Then của làng đã có từ nhiều năm trước. Đến nay, câu lạc bộ có hơn 30 thành viên do ông Hoàng Văn Hoàn làm Chủ nhiệm. Câu lạc bộ đã nhiều lần đại diện cho xã, huyện tham gia các chương trình giao lưu, hội diễn phục vụ những ngày lễ lớn.
Trong câu lạc bộ hát Then thôn Tư Hai, cụ Nông Thị Vì là người cao tuổi nhất. Năm nay cụ đã ngoài 70 tuổi nhưng sự say mê và tình yêu của cụ đối với hát Then vẫn tràn đầy.
Không chỉ biết hát Then, cụ Vì còn biết những câu ca hát Lượn - cũng là một loại dân ca mang đậm chất văn hóa của người Tày. Cụ Vì luôn có mặt trong các buổi sinh hoạt của câu lạc bộ.
Cụ Vì tâm sự: "Tôi biết và yêu hát Then từ khi còn trong vòng tay của bà, của mẹ. Những lời ru ấy đã trở thành một ký ức đẹp của tuổi thơ nên bây giờ từng câu, từng chữ của lời ru năm nào vẫn in đậm trong tôi. Chính tình yêu của cụ Vì đối với hát Then đã trở thành động lực, tấm gương để các thành viên trong câu lạc bộ tiếp tục gìn giữ nghệ thuật hát then."
Qua nhiều năm tháng, những lời Then mượt mà, đằm thắm vẫn được những người như cụ Vì giữ gìn và phát triển./.
