Là một trong những "binh chủng" của Đảng, Nhà nước, thông tin tuyên truyền về các trận tuyến chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội, an ninh quốc phòng... nhưng hoạt động báo chí vẫn còn những hạn chế, cần được khắc phục để có thể phát triển mạnh mẽ trong năm 2022 và các năm tiếp theo.
Hướng đến giải quyết dứt điểm các tồn tại, hạn chế
Bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận, năm 2021, hoạt động báo chí vẫn còn những hạn chế, cần được khắc phục. Theo đánh giá của Ban Tuyên giáo Trung ương, thời gian qua, thông tin trên báo chí chưa toàn diện, chưa phản ánh đầy đủ hoạt động đa dạng của xã hội.
Một số trường hợp, thông tin trên báo chí còn chậm, chưa kịp thời định hướng dư luận xã hội, nhất là các vụ việc phức tạp, nhạy cảm. Tính thuyết phục, xây dựng, phản biện, sức chiến đấu của một số chương trình, tin bài chính luận chưa cao, còn khô cứng, thiếu tính sáng tạo, phong phú, hấp dẫn...
Kết quả công tác rà soát, đánh giá bằng công nghệ cho thấy số lượng các cơ quan báo chí hoạt động không đúng tôn chỉ, mục đích vẫn còn nhiều, chủ yếu là tạp chí. Kết quả thanh tra, kiểm tra 13 cơ quan tạp chí cho thấy hầu hết đều không thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích ghi trong giấy phép hoạt động báo chí.
Tình trạng "báo hóa" tạp chí điện tử bước đầu được khắc phục song vẫn còn gây dư luận xấu trong xã hội; thông tin nặng về phản ánh mặt trái, tiêu cực của xã hội, tin, bài giật tít phản cảm chưa có nhiều chuyển biến. Vẫn còn tình trạng gỡ, sửa tin bài, cá biệt một số trường hợp việc sửa tin, bài có dấu hiệu tiêu cực.
[Việt Nam phát triển phồn vinh: Tạo diện mạo mới cho hệ thống báo chí]
Một số văn phòng đại diện, phóng viên thường trú, cộng tác viên của cơ quan báo chí tại địa phương hoạt động không đúng tôn chỉ, mục đích, vượt quá chức năng, nhiệm vụ được giao, gây phiền hà, nhũng nhiễu doanh nghiệp, chính quyền tại địa phương.
Tình trạng nhũng nhiễu, vi phạm pháp luật hình sự của các phóng viên, cộng tác viên có chiều hướng gia tăng cả về số lượng lẫn mức độ vi phạm, một số vụ việc vi phạm nghiêm trọng, bị xử lý hình sự.
Vẫn còn tình trạng một số cơ quan báo chí buông lỏng công tác chỉ đạo chuyên môn, không chú trọng giáo dục đạo đức nghề nghiệp, thả nổi khâu duyệt tin, bài, quá chú trọng vào việc tăng nguồn thu từ hoạt động tác nghiệp báo chí mà quên mất định hướng nội dung, tôn chỉ mục đích...
Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, trong năm 2021, các cơ quan quản lý báo chí đã điều chỉnh kế hoạch thanh, kiểm tra, chuyển mạnh sang hình thức giám sát, kiểm tra đột xuất theo chuyên đề khi có dấu hiệu vi phạm. Triển khai thanh tra, kiểm tra chuyên sâu về thực hiện quy định của giấy phép, thực hiện tôn chỉ, mục đích của các tạp chí, tập trung giải quyết vấn đề "báo hóa tạp chí" đã đạt được kết quả cụ thể, được xã hội đồng tình, ủng hộ.
Các cơ quan chuyên môn của Bộ Thông tin và Truyền thông đã xử phạt vi phạm hành chính 20 cơ quan báo chí, tổng số tiền 780,9 triệu đồng; 11 trường hợp vi phạm quy định thông tin điện tử với tổng số tiền trên 467,5 triệu đồng; tước quyền sử dụng giấy phép hoạt động báo chí đối với 1 cơ quan báo chí; thu hồi thẻ nhà báo của 3 trường hợp do có sai phạm nghiêm trọng.
Một hạn chế tiếp theo trong lĩnh vực báo chí đó là sự tụt hậu về công nghệ, về phương thức làm báo hiện đại trong bối cảnh truyền thông xã hội, đặc biệt là mạng xã hội nước ngoài có bước phát triển vượt bậc về khoa học, ứng dụng công nghệ.
Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng chỉ rõ COVID-19 đã làm bộc lộ rõ hơn những vấn đề tồn tại của ngành Thông tin và Truyền thông, trong đó có lĩnh vực báo chí, xuất bản, truyền thông. Công nghệ số ảnh hưởng đầu tiên, mạnh mẽ nhất là lĩnh vực truyền thông, báo chí, xuất bản nhưng lĩnh vực báo chí lại đang tụt hậu về công nghệ, thậm chí tụt xa.
"Báo chí đã có những cố gắng ban đầu về chuyển đổi số báo chí và đang chuẩn bị ban hành Chiến lược chuyển đổi số báo chí nhưng 2022 phải là năm hiện đại hóa nền tảng công nghệ số cho báo chí, xuất bản và truyền thông. Chuyển đổi số một cơ quan báo chí là tất cả mọi người trong cơ quan đó phải có tư duy số, có kỹ năng số, có cách làm số. Bởi vậy, đào tạo, trang bị kỹ năng số cho phóng viên, cho những người làm báo là rất quan trọng. Chương trình đào tạo kỹ năng số cho 10.000 người năm 2022 của Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ sẽ dành ra 3.000 xuất cho lĩnh vực báo chí, xuất bản và truyền thông," Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.
Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, thời gian qua, việc quản lý báo chí, truyền thông của Bộ tập trung nhiều vào xử lý các sự vụ, do đó những vấn đề tồn tại vẫn còn đó; mặc dù đã nhìn rõ, đã chỉ ra, đã có hướng xử lý và thực tế cũng đã bắt tay vào làm nhưng khối lượng công việc còn lại là rất lớn. 2022 sẽ là năm Bộ Thông tin và Truyền thông phải giải quyết dứt điểm các tồn tại kéo dài của báo chí, truyền thông thuộc phạm vi quản lý nhà nước.
Để báo chí tiếp tục phát triển mạnh mẽ
Để báo chí tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong năm 2022 và các năm tiếp theo, Bộ Thông tin và Truyền thông đã đề ra những giải pháp cơ bản. Cụ thể, năm 2022, Bộ hướng đến việc sửa đổi Luật Báo chí với nội hàm bao quát rộng hơn, phù hợp với bối cảnh phát triển khoa học công nghệ và truyền thông hiện nay. Việc sửa đổi này sẽ là một bước tiến quan trọng, trong đó làm rõ khái niệm, thúc đẩy phát triển tổ hợp báo chí; khái niệm "chủ bút, chủ báo"; hệ sinh thái báo chí, báo chí dữ liệu…
Bộ sẽ kiến nghị sửa đổi chính sách nhằm hỗ trợ, ưu đãi về thuế cho các cơ quan báo chí để giảm gánh nặng, giúp báo chí thực hiện tốt hơn nhiệm vụ chính trị, tạo ra nguồn kinh phí tái đầu tư, để nâng cao chất lượng sản phẩm thông tin, tuyên truyền; xây dựng, triển khai công cụ giám sát, đo đạc bằng công nghệ để kịp thời điều chỉnh, nhắc nhở, chấn chỉnh cơ quan báo chí thực hiện đúng quy định của pháp luật, các tạp chí hoạt động đúng tính chất chuyên sâu, chuyên ngành; tăng cường giám sát, kiểm tra đối với tạp chí đảm bảo hoạt động đúng tính chất chuyên sâu, chuyên ngành, đúng tôn chỉ, mục đích.
Đồng thời, Bộ tiếp tục tăng cường rà soát, đánh giá việc thực hiện quy định của pháp luật của các cơ quan báo chí sau thực hiện sắp xếp; nghiên cứu, đề xuất các giải pháp tạo điều kiện cho báo chí phát triển; rà soát cấp lại giấy phép hoạt động báo chí theo nội dung Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025, đặc biệt đối với các tạp chí trực thuộc các tổ chức hội để đảm bảo tính chuyên sâu, chuyên ngành; tham mưu Chính phủ ban hành, sửa đổi một số Nghị định, cũng như ban hành các Thông tư hướng dẫn liên quan đến lĩnh vực báo chí...
Định hướng đến năm 2025, Bộ Thông tin và Truyền thông định hướng báo chí, truyền thông thực hiện sứ mệnh phản ánh trung thực dòng chảy chính của xã hội, tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, lan tỏa năng lượng tích cực, tạo đồng thuận và niềm tin xã hội, khơi dậy khát vọng Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, góp phần tạo ra sức mạnh tinh thần cho Việt Nam bứt phá vươn lên trở thành nước phát triển.
Phấn đấu đến năm 2025, 100% người dân ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo được tiếp cận ít nhất một loại hình báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin tuyên truyền thiết yếu; đổi mới, sáng tạo tuyên truyền về thành tựu đảm bảo quyền con người, nắm thế chủ động, phát huy quyền con người trong không gian số; khai phóng khát vọng Việt Nam, năng lượng Việt Nam từ nền kinh tế số để trở thành cường quốc kinh tế số, đặt nền móng trở thành nước phát triển vào năm 2045.
Nói về định hướng báo chí trong những năm tiếp theo, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng: "Thời gian qua, việc quản lý báo chí mang nặng về quản lý chứ chưa chú trọng phát triển. Phát triển cũng là cách để quản lý tốt hơn; có phát triển thì mới sống được để tử tế. Nếu không làm tốt phần phát triển, báo chí sẽ bị thị trường hóa, tư nhân hóa, tự diễn biến, tự chuyển hóa. Quản lý nhà nước về báo chí cách mạng là làm cho báo chí cách mạng phát triển, đáp ứng yêu cầu mới của đất nước; đảm bảo môi trường lành mạnh, tạo ra cơ chế, chính sách giúp đỡ, hỗ trợ phát triển, để báo chí, truyền thông theo kịp sự phát triển, cho những người làm báo chí cách mạng có thể sống được, làm nghề và phụng sự. Các cơ quan báo chí phải được đầu tư về cơ sở vật chất, về công nghệ để không tụt hậu so với các cơ quan truyền thông trên thị trường."
Một đất nước muốn hùng cường, thịnh vượng và hạnh phúc phải có một giấc mơ lớn. Đại hội lần thứ XIII của Đảng tháng 1/2021 đã nói đến giấc mơ đó. Là khát vọng phát triển đất nước sánh vai cường quốc năm châu: Việt Nam trở thành một nước xã hội chủ nghĩa phát triển có thu nhập cao vào năm 2045, khi nước Việt Nam mới tròn 100 năm.
Báo chí cách mạng Việt Nam phải góp phần khơi dậy khát vọng đó. Đó cũng là sứ mệnh mới của báo chí cách mạng. Khát vọng lớn, giấc mơ lớn sẽ tạo thành sức mạnh tinh thần. Sức mạnh tinh thần sẽ nhân lên sức mạnh vật chất.
Bộ Thông tin và Truyền thông có trách nhiệm góp phần làm cho báo chí khơi dậy được và thổi bùng khát vọng Việt Nam phát triển phồn vinh và hạnh phúc, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh./.