Một nhà máy ở Đồng Nai. (Ảnh: Danh Lam/TTXVN) Sức khỏe của nền kinh tế suy giảm nghiêm trọng trong quý 3 với bối cảnh sản xuất kinh doanh bị đình trệ trên quy mô lớn, kéo theo sức chống đỡ của doanh nghiệp và người dân ở các địa phương có dịch COVID-19 bùng phát tiến tới gần điểm “giới hạn.”
Theo đó, tiến sỹ Phạm Thế Anh, Trưởng Bộ môn Kinh tế vĩ mô trường, Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng để khắc phục những hậu quả nặng nề về kinh tế-xã hội, cần thay đổi tư duy chống dịch. Cụ thể, hoạt động sản xuất và lưu thông hàng hóa phải được “cởi trói,” dựa trên các biện pháp phòng chống bệnh dịch hợp lý và hiệu quả.
Cần "cởi trói" cho sản xuất và lưu thông hàng hóa
Theo ông Thế Anh, Việt Nam không thể tiếp tục sử dụng các biện pháp chống dịch COVID-19 cực đoan như trước, khi nền kinh tế suy giảm với mức tăng trưởng âm 6,17% trong quý 3. Điều này phản ánh những tác động tiêu cực từ sự đứt gãy sản xuất và lưu thông hàng hóa trong đời sống.
“Các hoạt động kinh tế cần được ‘cởi trói’ để vận hành bình thường trở lại. Triển vọng hồi phục kinh tế phụ thuộc vào chiến lược ứng xử với đại dịch trong thời gian tới. Hiện nay, bệnh dịch đã lắng xuống đồng thời tỷ lệ tiêm phủ vaccine đạt mức khá cao ở các trung tâm kinh tế. Tuy nhiên trên thực tế, nhiều khu vực doanh nghiệp vẫn chưa quay trở lại hoạt động bình thường như trước, do hoạt động vận tải hành khách và lưu thông hàng hóa còn bị ngưng trệ,” ông Thế Anh trao đổi.
Thêm vào đó, ông Thế Anh nhấn mạnh các gói hỗ trợ về tài chính cho tới nay là rất hạn hẹp, do vậy Việt Nam có thể tạm thời chấp nhận mức thâm hụt ngân sách cao hơn bình thường nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nối lại hoạt động sản xuất.
Đồng tình với quan điểm trên, tiến sỹ Nguyễn Khắc Quốc Bảo, Trưởng khoa Tài chính, Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh đánh giá những khó khăn của nền kinh tế trong quý 3 sẽ tiếp tục kéo dài sang quý 4, do đó mục tiêu tăng trưởng GDP cả năm là thách thức lớn.
Vì vậy, ông Bảo khuyến nghị giải pháp đầu tiên và quan trọng nhất để tạo ra tiền đề hồi phục nền kinh tế, là Chính phủ và các tỉnh, thành phía Nam phải sớm có chính sách cho phép người dân và hàng hóa lưu thông tự do.
Ông nhấn mạnh việc xây dựng chính sách hồi phục kinh tế cần tranh thủ thời điểm này, đây là giai đoạn tổng kết năm và chuẩn bị Tết nguyên đán, do đó nhu cầu mua sắm hàng hóa và dịch vụ của người dân, tổ chức xã hội sẽ tăng rất cao. Việc chuẩn bị hàng hóa cho sự kiện này sẽ kéo theo nhu cầu khôi phục sản xuất-kinh doanh, đầu tư nguyên, nhiên vật liệu, cửa hàng kinh doanh trong xã hội.
Điểm nhấn tiếp theo, theo ông Bảo, chính là trẻ em cần sớm được tiêm vaccine và đi học trở lại, chỉ có như vậy nền kinh tế mới phục hồi đầy đủ. Bởi, trường học mở cửa sẽ kéo theo làn sóng nhu cầu rất lớn và kéo theo nền kinh tế hoạt động trở lại, khi đó “cỗ máy” đòi hỏi các bộ phận đều phải vận hành đồng thời.
Bên cạnh đó, ông Bảo đề xuất các cấp chính quyền cần nhanh chóng cho phép các loại hình kinh doanh (thuộc nhóm chưa thực sự cần thiết như quán bar, vũ trường karaoke,…) khôi phục hoạt động. Theo ông, mặc dù đây là những loại hình dịch vụ không thiết yếu, song muốn khôi phục hoạt động du lịch thì cần phải cung cấp các dịch vụ giải trí với lộ trình mở cửa phù hợp.
Chính sách nhất quán để giữ chân nhà đầu tư
Liên quan đến sự rút lui của các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại Thành phố Hồ Chí Minh, ông Bảo chia sẻ trong bối cảnh dịch bệnh bùng phát cùng với các biện phát phòng chống dịch nghiêm ngặt, các doanh nghiệp FDI gặp khó khăn trong việc thực hiện các đơn hàng. Do đó, họ có thể đã chuyển đơn hàng sang sản xuất tại các quốc gia khác, song không chuyển hẳn đi ngay được, vì còn liên quan đến máy móc, nhà xưởng và những tài sản đã đầu tư khác.
Bốc xếp gạo xuất khẩu tại tỉnh An Giang. (Ảnh: Công Mạo/TTXVN) Theo ông Bảo, các địa phương cần thực hiện nghiêm Nghị quyết 128/NQ-CP, cụ thể không phát sinh thêm các giấy phép con, quy định ngoài chỉ đạo của Chính phủ. Trên cơ sở đó, các địa phương có tình hình dịch bệnh chuyển biến tích cực (như Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai…) cần trao cho các doanh nghiệp quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc tổ chức sản xuất an toàn, khôi phục hoạt động kết hợp phòng chống dịch bệnh.
Trên bình diện quốc tế, dịch COVID-19 đang tái định vị lại chuỗi giá trị toàn cầu. Ông Bảo khuyến cáo sau dịch bệnh chắc chắn sẽ xảy ra làn sóng chuyển dịch đầu tư cũng như tái định vị lại nguồn cung ứng đầu vào và đầu ra. Vì vậy, song song với các chính sách giữ chân các nhà đầu tư nước ngoài, Việt Nam cần tạo nguồn nguyên liệu đầu vào và thị trường đầu ra ngay trong thị trường nội địa cũng như sớm có giải pháp làm sao để thúc đẩy vòng thương mại trong nước.
“Để làm được những điều này, cần tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi để tạo sự tươi mới, an tâm phục hồi trong cộng đồng doanh nghiệp,” ông Bảo nói.
Nhận định về triển vọng kinh tế từ nay đến cuối năm, ông Thế Anh đưa ra hai kịch bản. Thứ nhất, dịch bệnh tiếp tục gây ra tình trạng đóng-mở, một số nơi xuất hiện các ca nhiễm bệnh và gây thiệt hại cho sản xuất. Thêm vào đó, một số đơn hàng tiếp tục rời khỏi Việt Nam cùng tình trạng thiếu hụt lao động có thể xảy ra. Điều này dẫn đến chi phí sản xuất tăng cao và làm cho nhiều ngành kinh doanh phải thu hẹp, đặc biệt là trong nông nghiệp. Tăng trưởng kinh tế cả năm 2021 được dự báo ở mức 1%-1,5%.
Và ở kịch bản "sáng" hơn, ông Thế Anh kỳ vọng trong điều kiện cả nước thống nhất các biện pháp thích ứng, phòng chống bệnh dịch đồng thời đảm bảo sản xuất và lưu thông hàng hóa không bị đứt gãy, các trung tâm kinh tế hoàn thành kế hoạch tiêm chủng ngay trong nửa đầu năm quý 4/2021, thì tăng trưởng kinh tế cả năm được dự báo sẽ ở mức 2%-2,5%./.
