Tại buổi tọa đàm trực tuyến "Để nông sản không ùn tắc ở cửa khẩu: Đâu là giải pháp căn cơ?" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức chiều 4/3, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lê Minh Hoan cho rằng đây là dịp cả Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Công Thương và hiệp hội ngành hàng cùng ngồi lại để giải mã, đưa ra giải pháp và tiến độ theo yêu cầu Thủ tướng là chuyển từ xuất khẩu tiểu ngạch sang chính ngạch.
“Phải có tiến độ rõ ràng, hành động nhất quán từ cơ quan quản lý Nhà nước, địa phương và có sự tham gia của các hiệp hội ngành hàng cũng như các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản qua thị trường Trung Quốc,” Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.
Nhìn vào tình trạng ùn ứ hàng hóa nông sản ở các cửa khẩu, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhận thấy rằng bà con làm ra sản phẩm cứ đưa lên cửa khẩu còn hơn để chín rục tại chỗ. Một số địa phương thông báo bà con không đưa hàng lên cửa khẩu là làm phần ngọn, không phải gốc.
Cách làm kinh tế vẫn "mù mờ" đầu cung và cầu, không đi vào quỹ đạo, đôi khi giống như đi buôn chuyến nhiều hơn là hợp tác bài bản, kết nối cung cầu. Tư duy sản xuất nông nghiệp mới chú ý tạo ra sản lượng, chưa có tư duy kinh tế, tìm kiếm thị trường, vênh nhau giữa sản xuất và thị trường. Cần có giải pháp căn cơ, từ gốc, làm chủ được câu chuyện thị trường, hạn chế thấp nhất rủi ro…
Đặc biệt, từ 1/1/2022, Tổng cục Hải quan Trung Quốc thực thi Lệnh 248 về "Quy định Quản lý đăng ký doanh nghiệp sản xuất thực phẩm nước ngoài nhập khẩu" và Lệnh 249 về "Biện pháp quản lý an toàn thực phẩm xuất nhập khẩu."
Theo ông Phan Văn Chinh, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu thuộc Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Bộ Công Thương đã triển khai rất sớm quy định này. Song, có một thực tế, trong số các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, các doanh nghiệp vừa và nhỏ tương tối nhiều nên nhận thức về tầm quan trọng cũng như đội ngũ cán bộ nắm bắt vấn đề này còn hạn chế.
[Hải quan: Chưa có dấu hiệu bảo kê xếp "lốt" xuất khẩu nông sản]
Ông Phan Văn Chinh cho rằng thông tin là vô tận. Doanh nghiệp luôn luôn cần thông tin. Vai trò hiệp hội trong lĩnh vực này là cầu nối giữa cơ quan quản lý Nhà nước, từ công tác tham vấn chính sách đến tuyên truyền.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng cho rằng nhiều doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, rất thờ ơ. Bản thân doanh nghiệp phải năng động, tìm kiếm những thông tin thị trường; trong đó có quy định về từng loại thị trường.
Doanh nghiệp là đơn vị dẫn dắt nông dân sản xuất, bởi doanh nghiệp mua như thế nào thì người dân sản xuất như thế. Nếu doanh nghiệp thấy Trung Quốc là thị trường khó tính, chính doanh nghiệp đó sẽ dẫn dắt nông dân đáp ứng sự khó tính đó.
“Vai trò của hiệp hội ngành hàng vô cùng quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Hiệp hội, ngành hàng thông qua các thành viên của mình sẽ dẫn dắt nông dân trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp, cơ cấu lại thị trường,” Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.
Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết hiệp hội cũng có những biện pháp cung cấp thông tin cho doanh nghiệp nhận thức rõ về sự thay đổi của thị trường. Việc xuất khẩu trái cây tươi sang Trung Quốc phải cấp mã số vùng trồng, các cơ sở đóng gói cũng phải được cấp mã số… Nếu doanh nghiệp không làm sẽ không xuất khẩu được hàng sang thị trường Trung Quốc. Cuối năm 2021, hiệp hội đã có sự nhất trí cao từ các doanh nghiệp hàng đầu để liên kết, hỗ trợ tạo sức mạnh.
Để chuyển đổi sang phương thức chính ngạch, ông Nguyễn Thanh Bình cho rằng đây là vấn đề lớn và cần thời gian dài. Các bộ, ngành cần hỗ trợ tích cực để doanh nghiệp tiếp cận được với thị trường, với khách hàng, nếu để cho doanh nghiệp tự vận động sẽ rất khó.
Trước tình hình ùn tắc nông sản ở cửa khẩu biên giới đường bộ từ cuối năm 2021, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương đã vào cuộc hết sức tích cực trao đổi với phía Trung Quốc. Cơ bản hàng hóa nông sản bị ùn ứ tại các cửa khẩu đã được giải quyết trước Tết. Tuy nhiên, sau Tết Nguyên đán, đến nay, việc ùn ứ trở lại, xuất hiện ở các cửa khẩu biên giới phía Bắc.
Bà Đoàn Thu Hà, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Lạng Sơn cho biết đến sáng nay, tại Lạng Sơn, lượng xe đang chờ xuất khẩu tại các cửa khẩu là 1.400 xe; trong đó có 800 xe chở nông sản. Lạng Sơn đang tạm dừng tiếp nhận hoa quả tươi đến các cửa khẩu của tỉnh đến thời điểm 15/3 tới. Tuy nhiên hàng ngày xe chở hàng vẫn lên Lạng Sơn bằng nhiều hình thức khác nhau.
Dự kiến từ 15/3-20/4, lượng xe hoa quả nông sản qua cửa khẩu Lạng Sơn lên tới 2.000 xe, bởi xung quanh địa bàn cửa khẩu có 500 xe lên và chờ hết thời gian tạm dừng tiếp nhận nông sản để vào các cửa khẩu Lạng Sơn. Lượng xe vẫn có thể tiếp tục tăng trong thời gian tới khi nông sản đang vào chính vụ, bà Đoàn Thu Hà nhận định.
Để đảm bảo quy trình hoạt động thông quan, đặc biệt là hàng nông sản, các cơ quan chức năng tại cửa khẩu Lạng Sơn đã thực hiện các phương thức giao nhận hàng hóa chưa có tiền lệ, đó là phương thức hạn chế tiếp xúc. Tuy nhiên, năng lực thông quan chưa được cải thiện trong khi hàng hóa vẫn tiếp tục lên cửa khẩu, tình trạng ùn tắc sẽ tiếp diễn trong thời gian tới.
Bà Đoàn Thu Hà cho biết tỉnh đã thiết lập "vùng xanh" ở khu biên giới để đảm bảo an toàn phòng chống dịch. Tuy nhiên, tiêu chí, điều kiện về y tế với người cũng như phương tiện hàng hóa của chúng ta và phía bạn còn quy định khác nhau, chưa thống nhất, nên còn khó khăn, ảnh hưởng đến hiệu suất thông quan.
Ông Phan Văn Chinh cho rằng trước đây đã có tình trạng ùn ứ hàng hóa tại cửa khẩu. Tuy nhiên tình hình lần này có điểm khác so với trước đây, đó là Trung Quốc thực hiện chính sách "Zero COVID." Việc kiểm tra chặt chẽ dịch bệnh theo chính sách này khiến thông quan bị hạn chế rất nhiều.
Với những nỗ lực ngoại giao từ cấp Chính phủ, bộ, ngành cũng như các địa phương, việc điều tiết trong nước ngày 25/1 đến nay đã có 15.000 xe thông quan. Trước đây chỉ 7/13 cửa khẩu mở và thông quan hạn chế nhưng đến nay đã mở 13/13 cửa khẩu, ông Phan Văn Chinh cho hay.
Để thúc đẩy việc thông quan hàng hóa, ông Mai Xuân Thành, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan cho biết ngành đã tập trung nguồn nhân lực, tăng ca, tăng kíp và tăng giờ. Ngành cũng đã chỉ đạo phối hợp, hỗ trợ cùng với các ban, ngành tại địa phương, thường xuyên có trao đổi, hội đàm với phía Trung Quốc. Việc thiết lập “vùng xanh” là giải pháp quan trọng làm hài hòa nhu cầu phòng, chống dịch cũng như các yêu cầu trong thông quan hàng hóa, đã hỗ trợ cho doanh nghiệp cũng như người dân trong hoạt động xuất khẩu./.