Chiều 9/10 (giờ Việt Nam), tại Thủ đô Stockholm, Hội đồng Nobel của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố Giải Nobel Hóa học năm 2024 thuộc về hai công trình có tiềm năng lớn, sử dụng Trí tuệ Nhân tạo (AI) để "giải mã" về protein.
Các tác giả gồm Giáo sư David Baker thuộc Đại học Washington (Mỹ) với công trình thiết kế các loại protein hoàn toàn mới dựa trên phương pháp tính toán, và hai nhà khoa học John M. Jumper (người Mỹ), Demis Hassabis (người Anh) đến từ công ty Google DeepMind với mô hình dự đoán cấu trúc protein.
Thông báo của Hội đồng Nobel cho biết công trình tạo ra các loại protein hoàn toàn mới của Giáo sư Baker, sinh năm 1962, là một thành tựu gần như bất khả thi. Protein thường gồm 20 amino acid khác nhau, có thể được mô tả như những "khối" tạo nên sự sống.
Năm 2003, Giáo sư Baker thành công sử dụng những khối này để thiết kế một protein mới không giống bất cứ protein nào khác.
Kể từ đó, nhóm nghiên cứu của ông liên tục tạo ra những protein sáng tạo, bao gồm cả protein có thể dùng làm dược phẩm, vaccine, vật liệu nano và cảm biến siêu nhỏ.
Trong khi đó, bộ đôi nhà khoa học đến từ Google DeepMind có trụ sở tại Anh, Giám đốc Điều hành Hassabis (sinh năm 1976) và nhà nghiên cứu cấp cao Jumper (sinh năm 1985) đã phát triển Alphafold, một mô hình AI có khả năng dự đoán cấu trúc ba chiều của protein dựa trên chuỗi amino acid.
Công trình của họ đã làm thay đổi cách thức nghiên cứu sinh học trên toàn cầu và giải quyết một vấn đề đã tồn tại 50 năm qua.
Trong protein, các amino acid liên kết với nhau theo chuỗi dài với cấu trúc ba chiều, có ý nghĩa quyết định đối với chức năng của protein.
Từ đầu những năm 1970, các nhà nghiên cứu đã tìm cách dự đoán cấu trúc protein từ trình tự amino acid, nhưng điều này vô cùng khó khăn.
Ra đời cách đây bốn năm, mô hình AlphaFold 2 của hai nhà khoa học Hassabis và Jumper đã tạo nên đột phá bất ngờ, giúp dự đoán cấu trúc của tất cả 200 triệu protein mà giới nghiên cứu đã xác định được.
Từ đó đến nay, AlphaFold2 được hơn 2 triệu người từ 190 nước trên thế giới sử dụng. Qua các mô hình này, các nhà nghiên cứu có thể hiểu rõ hơn tình trạng kháng kháng sinh và tạo ra ảnh enzyme có thể phân hủy nhựa.
Trước đó, vào năm 2022, TS. Demis Hassabis (Anh) và TS. John Jumper (Mỹ) đã được Giải thưởng VinFuture trao Giải đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới với công trình tiên phong về hệ thống trí tuệ nhân tạo giải mã protein AlphaFold 2.
Hội đồng Giải thưởng VinFuture đánh giá rằng công trình tiên phong về hệ thống trí tuệ nhân tạo giải mã protein AlphaFold 2 đã tạo nên cuộc cách mạng trong mô hình hóa cấu trúc protein, thúc đẩy những phát triển đột phá trong lĩnh vực y sinh, y tế và nông nghiệp.
Đây không phải lần đầu tiên các Chủ nhân Giải thưởng VinFuture tiếp tục được vinh danh ở những giải thưởng quốc tế uy tín vì những phát minh có tác động tích cực to lớn đến nhân loại.
Vào năm ngoái, hai Chủ nhân Giải thưởng Chính VinFuture mùa đầu tiên là TS. Katalin Karikó và và GS. Drew Weissman cũng được vinh danh ở giải Nobel Y học 2023 cho công trình nghiên cứu về các biến đổi của nucleoside, từ đó giúp phát triển vắc-xin mRNA chống lại COVID-19.
Việc ngày càng có thêm các nhà khoa học đạt giải VinFuture được vinh danh ở những giải thưởng quốc tế danh giá đã khẳng định sự hiệu quả trong quy trình lựa chọn đề cử của Giải thưởng VinFuture, đồng thời chứng tỏ với thế giới tầm vóc và tầm nhìn của Hội đồng Giải thưởng VinFuture. Qua đó khẳng định vai trò quan trọng của VinFuture trong việc đánh giá và thúc đẩy nghiên cứu trong lĩnh vực Khoa học Công nghệ toàn cầu, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam trên thế giới
Giải Nobel Hóa học là giải thưởng thứ ba được công bố trong mùa giải Nobel 2024, sau các giải Nobel Y Sinh và Nobel Vật lý.
Từ năm 1901-2023, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã trao 115 giải Nobel Hóa học.
Năm 2023, giải Nobel Hóa học thuộc về ba nhà khoa học Moungi Bawendi từ Viện Công nghệ Massachusetts, Louis Brus từ Đại học Columbia và Alexei Ekimov, người làm việc tại công ty Nanocrystals Technology ở Mỹ, với công trình khám phá và tổng hợp các chấm lượng tử./.
Giải Nobel Hóa học 2024 vinh danh các nhà khoa học Mỹ và Anh
Giải Nobel Hóa học năm 2024 thuộc về các nhà khoa học David Baker, John M. Jumper, Demis Hassabis trong 2 công trình sử dụng phương pháp tính toán để thiết kế protein và dự đoán cấu trúc protein.
