Gia Lai hiện có 46 dự án chăn nuôi đã được Ủy ban Nhân dân tỉnh phê duyệt Quyết định chủ trương đầu tư, trong đó có 16 dự án đã đi vào hoạt động với quy mô trên 43.000 con bò, gần 150.000 con lợn nái cung cấp khoảng hơn 3,5 triệu lợn giống/năm, 550.000 con lợn thịt; 13 dự án đang thực hiện đầu tư xây dựng, 17 dự án chưa triển khai xây dựng (đang thực hiện các thủ tục pháp lý về đất đai, môi trường...)
Điều đáng nói là trong số 16 dự án đã đi vào hoạt động có đến 13 dự án chưa được cấp phép môi trường theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020, 4 dự án chưa thực hiện ký quỹ đảm bảo thực hiện dựa theo quy định của Luật Đầu tư.
Một số dự án khi đi vào hoạt động đã tác động đến môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến đời sống người dân. Điều này đòi hỏi trong thời gian tới tỉnh cần thận trọng với việc đầu tư các dự án chăn nuôi.
Các dự án chăn nuôi ảnh hưởng đến đời sống người dân
Huyện Chư Prông là địa phương có nhiều dự án chăn nuôi nhất tỉnh Gia Lai, chỉ tính riêng xã Ia Piơr đã có 14 trang trại chăn nuôi đăng ký xây dựng. Trong số đó, có 3 trang trại đã đi vào hoạt động từ 2-4 tháng gồm Trang trại Nguyên Bảo, quy mô 24.000 con lợn thịt; trang trại Thuận Duyên 2, quy mô 1.200 con lớn nái; trang trại Ia Piơr Tân, quy mô hơn 2.200 con lợn nái; các dự án khác đang trong quá xây dựng hoàn thiện hoặc chờ phê duyệt chủ trương đầu tư.
Xã giáp ranh là Ia Lâu cũng đã có 19 trang trại đăng ký xây dựng, một số đã đi vào hoạt động.
Từ đầu năm 2023, phóng viên TTXVN nhiều lần nhận được phản ánh của người dân xã Ia Piơr, huyện Chư Prông (Gia Lai) về việc các trang trại chăn nuôi lợn trên địa bàn phát ra mùi hôi nồng nặc, làm đảo lộn cuộc sống người dân, ô nhiễm không khí, nguy cơ làm ô nhiễm nguồn nước ở khu vực biên giới.
Anh Triệu Văn Phụng, thôn Đoàn Kết, xã Ia Piơr, huyện Chư Prông cho hay cả thôn có 700 hộ dân, khoảng một tháng nay cứ từ 17-23h hàng ngày, mùi hôi thối bốc từ trang trại nuôi lợn, bay theo hướng gió làm người dân cả thôn không chịu được, mùi nồng nặc làm không ai ăn uống nổi, thậm chí tối đi ngủ có người phải bịt khẩu trang.
Cũng bức xúc vì tình trạng mùi hôi thối bốc ra từ các trang trại chăn nuôi lợn, anh Hoàng Văn Niên cùng thôn cho biết trước khi làm dự án, doanh nghiệp hứa sẽ không có mùi hôi, ngoài ra còn tạo công ăn việc làm cho người dân.
Tuy nhiên, việc làm chưa thấy đâu nhưng mới có một số trang trại hoạt động đã hôi thối nồng nặc, nhiều người đang phải kêu bán nhà để đi nơi khác sinh sống.
Nếu tất cả các trang trại đang xây dựng trên địa bàn mà đồng loạt đi vào hoạt động thì mức độ ô nhiễm môi trường sẽ còn rất nghiêm trọng, đấy là chưa kể việc ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt của bà con.
Nhận thông tin từ người dân, đầu tháng 4/2023, Ủy ban Nhân dân xã Ia Piơr đã có buổi làm việc với đại diện 3 dự án chăn nuôi lợn nói trên.
Biên bản làm việc nêu rõ hệ thống xử lý chất thải chưa hoàn thiện, nhưng có trang trại đã hoạt động 3 tháng, nuôi hàng chục nghìn con lợn thịt.
Theo ông Bùi Văn Phụng, Bí thư Đảng ủy xã Ia Piơr, địa phương gặp rất nhiều khó khăn khi kiểm tra các trang trại.
Ông Phụng cũng nhiều lần kiến nghị cấp trên thành lập đoàn kiểm tra, đánh giá cụ thể khi các trang trại hoàn thiện phải đảm bảo mới cho hoạt động. Như hiện nay, cấp ủy chính quyền địa phương rất khó vì xã không có chuyên môn nghiệp vụ về lĩnh vực này và xã cũng không đủ thẩm quyền xử lý.
Nhiều hạn chế trong thực hiện các dự án chăn nuôi
Ngoài 46 dự án chăn nuôi được phê duyệt chủ trương đầu tư, trong đó có 16 dự án đã đi vào hoạt động.
Tính đến cuối năm 2022, tỉnh Gia Lai còn có 53 dự án được Ủy ban Nhân dân tỉnh đồng ý chủ trương khảo sát, nghiên cứu, hiện đang hoàn thiện các thủ tục về pháp lý để lập hồ sơ đề xuất, trình phê duyệt chủ trương đầu tư.
Nếu các dự án này đều đi vào hoạt động và cũng không được cấp phép môi trường thì người dân trên địa bàn tỉnh Gia Lai và các vùng lân cận sẽ phải chịu những hệ lụy về môi trường rất nghiêm trọng.
[Đắk Nông: Xử phạt hàng trăm triệu đồng với cơ sở nuôi lợn gây ô nhiễm]
Theo báo cáo của Sở Kế hoạch và đầu tư tỉnh Gia Lai, trong số 16 dự án đã hoàn thành, đang hoạt động trên địa bàn có đến 13 dự án chưa được cấp phép môi trường theo quy định, 4 dự án chưa thực hiện ký quỹ đảm bảo thực hiện dự án, 6 dự án chưa lập hồ sơ công tác phòng cháy chữa cháy.
30 dự án đang thực hiện đầu tư xây dựng hoặc cấp chủ trương đầu tư thì hầu hết chưa đảm bảo tiến độ xây dựng cơ bản, 7 dự án chưa thực hiện ký quỹ vì chưa hoàn thiện thủ tục thuê đất, 21 dự án chưa lập hồ sơ về phòng cháy chữa cháy.
Ngoài ra, khi kêu gọi đầu tư, các dự án chăn nuôi này đều nằm trong danh mục đáp ứng đủ các điều kiện miễn, giảm tiền thuê đất, thuế và hưởng chính sách ưu đãi đầu tư.
Tuy nhiên, sau khi kiểm tra, tỉnh Gia Lai phát hiện tại 46 dự án đã được phê duyệt chủ trương đầu tư, có 13 dự án đã ký hợp đồng với các đối tác trong và ngoài nước để cho thuê lại trang trại (9 dự án đã đi vào hoạt động, 4 dự án đang triển khai xây dựng).
Do đó, Cục thuế tỉnh Gia Lai có ý kiến truy thu thuế từ các dự án này. Lý do là đối với các dự án đã ký hợp đồng với đối tác trong và ngoài nước để cho thuê lại trang trại là không thực hiện đúng mục tiêu của dự án đã được phê duyệt.
Cục thuế tỉnh Gia Lai nhận định, thu nhập từ hoạt động cho thuê trang trại được xác định là thu nhập khác, thu nhập này không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư dự án nên không được hưởng ưu đãi theo quy định.
Như vậy, nhà đầu tư (cho thuê lại trang trại) không được hưởng các chính sách ưu đãi về tiền thuê đất, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp.
Đến nay, Cục thuế tỉnh Gia Lai đã tiến hành xử lý không miễn giảm tiền thuê đất do nhà đầu tư sử dụng đất không đúng mục tiêu đã được phê duyệt đối với 6 dự án chăn nuôi trên địa bàn.
Thận trọng việc kêu gọi đầu tư các dự án chăn nuôi nhỏ
Các dự án chăn nuôi trên địa bàn tỉnh Gia Lai hiện có tổng quy mô hơn 43.000 con, cung cấp hàng chục nghìn tấn thịt và sữa mỗi năm. Tuy vậy, các dự án mới chỉ đóng góp cho ngân sách tỉnh Gia Lai 17 tỷ đồng, chủ yếu là các loại thuế thuê đất và các khoản phí.
Đây cũng là bài toán dễ nhận thấy số tiền đóng góp cho ngân sách nhà nước rất hạn chế nhưng những tác động môi trường ảnh hưởng đời sống của người dân Gia Lai về sau này có thể là cực kỳ lớn.
Do đó, trong một số cuộc họp, đã có nhiều ý kiến của sở, ngành liên quan cho rằng, tỉnh Gia Lai cần thận trọng trong việc thu hút các dự án chăn nuôi.
Liên quan đến vấn đề ảnh hưởng đến môi trường, trước đó, Sở Tài Nguyên và Môi trường cũng đã đề nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh Gia Lai xem xét, đưa ra quyết định áp dụng mật độ chăn nuôi cho từng xã, đưa ra khuyến cáo việc tập trung nhiều dự án trên một xã hoặc các xã gần nhau thay vì áp dụng mật độ đến cấp huyện như hiện nay.
Đồng thời, đề nghị Sở Kế hoạch và Đầu tư trong quá trình thẩm định hồ sơ xin chấp thuận chủ trương đầu tư phải chủ trì, phối hợp với các sở, ngành, các địa phương liên quan kiểm tra thực tế, đánh giá hiện trạng khu vực triển khai dự án, đặc biệt là nguồn tiếp nhận nước thải cũng như ảnh hưởng đối với các dự án xung quanh.
Theo ông Đinh Hữu Hòa, Phó Giám đốc phụ trách Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Gia Lai, đối với ngành chăn nuôi, Sở tham mưu Ủy ban Nhân dân tỉnh thận trọng trong thu hút dự án, chỉ thu hút những dự án lớn, tập trung, sử dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại, không ảnh hưởng đến môi trường; kêu gọi đầu tư xây dựng nhà máy giết mổ tập trung và chế biến các sản phẩm chăn nuôi, góp phần tăng giá trị sản xuất công nghiệp chế biến; không thu hút những dự án nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu.
Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Gia Lai cũng đã đề xuất Ủy ban Nhân dân tỉnh thống nhất chủ trương không kêu gọi đầu tư các dự án chăn nuôi (có quy mô nhỏ) có nguồn gốc đất do nhà nước quản lý.
Về vấn đề này, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Gia Lai Trương Hải Long cũng đã có ý kiến chỉ đạo Sở Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các đơn vị, địa phương tăng cường theo dõi, giám sát hoạt động đầu tư, đặc biệt là các dự án trang trại chăn nuôi, đảm bảo thực hiện nghiêm túc nội dung đã được cơ quan có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư; hướng dẫn các chủ đầu tư hoàn thiện thủ tục theo quy định; thực hiện các quy định về bảo vệ môi trường; truy thu thuế đối với một số dự án; trường hợp phát hiện có sai phạm thì kịp thời xử lý nghiêm, kể cả việc ngừng hoạt động và chấm dứt hoạt động dự án theo đúng quy định./.