Hàng chục bãi cát "bao vây" lòng hồ Dầu Tiếng, đoạn xã Minh Hòa, huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương, với hàng chục ghe hút cát nằm san sát bên bờ. Ngoài đường xã Minh Hòa bị xe ben chở cát chạy lún đường, người dân bịt mồm vì khói bụi mà ngao ngán.
Còn dưới hồ, hàng chục lồng bè cá nuôi. Hệ lụy nuôi cá bè là nguồn thức ăn chăn nuôi có nguy cơ đe dọa ô nhiễm đến nguồn nước mà nơi đây đang phục vụ các nhà máy nước tại Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương và Tây Ninh.
Hai doanh nghiệp... hàng chục bãi cát
Có hai doanh nghiệp được cấp giấy phép hoạt động khai thác khoáng sản ở khu vực lòng hồ Dầu Tiếng gồm Công ty Dương Đại Lực do tỉnh Tây Ninh cấp giấy phép và Công ty Khoáng sản Bình Dương. Thế nhưng, trên thực tế hàng chục bãi cát đang hoạt động "bát nháo" đang diễn ra ở đây.
Cả hai công ty trên dù có giấy phép nhưng không hội đủ các điều kiện như đánh giá tác động môi trường, chưa chuyển đổi đúng mục đích đất sử dụng... “Cát tặc” núp bóng doanh nghiệp hoành hành "dữ dội" hút cát trên lòng hồ Dầu Tiếng với nhiều mức độ khác nhau. Hàng chục bãi cát trắng xóa bị rút lên từ lòng hồ chất cao như núi.
Đoạn ở xã Minh Hòa, huyện Dầu Tiếng hàng chục bãi cát ngổn ngang, thậm chí các ghe hút cát, máy móc, phương tiện bày ra công khai trên bờ. Còn bên ngoài đường, các xe ben chở cát lao vun vún. Mỗi lần gặp xe, người dân Minh Hòa vội lấy tay che mặt vì khói bụi do các con đường nông thôn phụt ra từ phía sau xe ben đỏ quánh.
Một người dân xã Minh Hòa cho biết nhiều em học sinh mặc áo dài trắng đến trường thành áo đỏ, có nhiều em bị té ngã xe đạp chấn thương cũng vì xe ben chở cát. Thế nhưng, ít ai đụng đến các ông chủ bãi cát này, thậm chí họ hoạt động thu lợi nhuận ngon lành mà chẳng ai quan tâm gì đến đường sá xuống cấp trầm trọng ở Minh Hòa.
Công ty Khai thác công trình thủy lợi Dầu Tiếng gửi công văn nhiều lần yêu cầu các ngành chức năng khẩn thiết phối hợp với các cấp chính quyền xử lý khẩn cấp để ngăn chặn tình trạng khai thác cát lậu trong lòng hồ.
"Cát tặc" đang làm đục nguồn nước ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng nước. Điều đang làm các nhà quản lý đau đầu là nguy cơ sạt lở ảnh hưởng đến sự an toàn của các công trình, đặc biệt vào kỳ mưa bão hiện nay.
Theo quy định, các ghe, tàu khai thác cát phải cách hành lang an toàn đập chính hồ Dầu Tiếng 5km, nhưng với tình trạng khai thác cát lậu tràn lan, không kiểm soát nổi như hiện nay chẳng ai dám chắc quy định này được nghiêm chỉnh chấp hành.
Theo đánh giá Công ty khai thác thủy lợi hồ Dầu Tiếng, tình trạng khai thác cát trong lòng hồ Dầu Tiếng đang quá mức kiểm soát, không theo quy hoạch. Các vòi hút càng ngày càng khoét sâu vào lòng hồ bơm cát tăng thêm tình trạng sạt lở, sụt lún bờ thềm sông...
Công trình nằm ở thượng lưu sông Sài Gòn, hồ Dầu Tiếng được thiết kế với mục tiêu tổng hợp cấp nước cho nông nghiệp, dân sinh; phòng lũ, chống xâm nhập mặn, cải tạo môi trường, nuôi trồng thủy sản. Chiến lược quan trọng này nên mọi hoạt động khai thác lòng hồ cần phải được tính toán thận trọng và quản lý nghiêm túc.
Về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Kim, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Bình Dương cho biết việc Sở Kế hoạch và Đầu tư cấp giấy phép cho hai công ty khai khoáng nằm trên khu vực đất lâm phần và đê bao bảo vệ lòng hồ Dầu Tiếng là chưa phù hợp.
Mặt khác, các công ty này chưa hội đủ điều kiện như đánh giá tác động môi trường, chuyển đổi đất sử dụng và tuân thủ các nguyên tắc khác của các cơ quan quản lý khi đó giấy phép mới có hiệu lực. Riêng các bãi cát "ồ ạt" mở ra nằm trên lòng hồ, chúng tôi đang tiến hành khảo sát để chấn chỉnh lại các bãi cát này.
Tái phát...nuôi cá bè
Ngoài khai thác cát, lòng hồ Dầu Tiếng xuất hiện hàng chục bè cá nuôi. Trước đây, năm 2008, tỉnh Bình Dương đã thực hiện "xóa trắng" di dời các bè cá nuôi ra khỏi lòng hồ, thế nhưng việc nuôi cá lại tái diễn và ngày càng phức tạp hơn.
Hệ lụy nuôi cá bè là nguồn thức ăn chăn nuôi có nguy cơ đe dọa ô nhiễm đến nguồn nước mà nơi đây đang là nguồn nước cho việc rửa mặn và phục vụ các nhà máy nước tại Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương và Tây Ninh.
Lòng hồ Dầu Tiếng lâu nay đã trở thành môi trường chăn nuôi lý tưởng của các hộ nuôi cá bè vì tại đây có nguồn nước tự nhiên rất ổn định, khu vực hồ thuộc địa phận Bình Dương lại là nơi khuất gió nên rất thuận lợi cho cá phát triển.
Chính vì vậy thời gian qua khu vực này đã thu hút nhiều hộ dân từ các địa phương khác đến nơi đây để xây dựng mô hình nuôi cá bè. Nuôi cá bè cũng là một mô hình mang lại hiệu quả kinh tế nhưng cũng kéo theo một số hệ lụy như ô nhiễm môi trường nước và mất an ninh trật tự.
Tỉnh Bình Dương tuy có "truy quét" đuổi các bè cá nuôi chấm dứt vào năm 2008, nhưng không hiểu vì sao các lồng cá bè nổi đầy rẫy trên lòng hồ. Các bè cá tại đây nuôi nhiều loại cá khác nhau như điêu hồng, lăng, lóc, sặc…
Nhiều lồng nuôi cá bè cũng làm nơi sinh sống thường xuyên của các gia đình 2-3 thế hệ. Một số hộ là dân địa phương và một số hộ từ các nơi khác đến như Tây Ninh, Bình Phước và một số tỉnh miền Tây. Mọi sinh hoạt như ăn uống, vệ sinh đều được thực hiện ngay trên các lồng cá.
Khi được hỏi về các tác động của việc nuôi cá bè đến vấn đề môi trường tất cả họ đều không hề biết là sẽ gây ảnh hưởng xấu như thế nào. Mặc dù bị "liệt" vào danh sách cấm nuôi, song ông Nguyễn Văn Hợi, chủ bè cá tại đây cũng có những suy nghĩ trái ngược.
Theo ông Hợi, sau khi cưỡng chế, huyện Dầu Tiếng có đưa ra chương trình người nuôi cá lên bờ sống. Thế nhưng, cuộc sống trên bờ quá khó khăn, hỗ trợ ít nên chúng tôi buộc phải quay lại với bè cá, bè cá đeo bám chúng tôi nhiều năm, nuôi sống chúng tôi quen rồi."
Có thể nhìn nhận, chương trình "xóa sổ" cá bè vấp phải các rào cản nhất định, nhất là chuyện di dời người nuôi cá liệu có hợp lý chưa khi chưa có những chính sách rõ ràng, cụ thể khiến những người nuôi cá bé khó ổn định cuộc sống và họ chưa chịu rời xa những lồng cá bè?./.
Còn dưới hồ, hàng chục lồng bè cá nuôi. Hệ lụy nuôi cá bè là nguồn thức ăn chăn nuôi có nguy cơ đe dọa ô nhiễm đến nguồn nước mà nơi đây đang phục vụ các nhà máy nước tại Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương và Tây Ninh.
Hai doanh nghiệp... hàng chục bãi cát
Có hai doanh nghiệp được cấp giấy phép hoạt động khai thác khoáng sản ở khu vực lòng hồ Dầu Tiếng gồm Công ty Dương Đại Lực do tỉnh Tây Ninh cấp giấy phép và Công ty Khoáng sản Bình Dương. Thế nhưng, trên thực tế hàng chục bãi cát đang hoạt động "bát nháo" đang diễn ra ở đây.
Cả hai công ty trên dù có giấy phép nhưng không hội đủ các điều kiện như đánh giá tác động môi trường, chưa chuyển đổi đúng mục đích đất sử dụng... “Cát tặc” núp bóng doanh nghiệp hoành hành "dữ dội" hút cát trên lòng hồ Dầu Tiếng với nhiều mức độ khác nhau. Hàng chục bãi cát trắng xóa bị rút lên từ lòng hồ chất cao như núi.
Đoạn ở xã Minh Hòa, huyện Dầu Tiếng hàng chục bãi cát ngổn ngang, thậm chí các ghe hút cát, máy móc, phương tiện bày ra công khai trên bờ. Còn bên ngoài đường, các xe ben chở cát lao vun vún. Mỗi lần gặp xe, người dân Minh Hòa vội lấy tay che mặt vì khói bụi do các con đường nông thôn phụt ra từ phía sau xe ben đỏ quánh.
Một người dân xã Minh Hòa cho biết nhiều em học sinh mặc áo dài trắng đến trường thành áo đỏ, có nhiều em bị té ngã xe đạp chấn thương cũng vì xe ben chở cát. Thế nhưng, ít ai đụng đến các ông chủ bãi cát này, thậm chí họ hoạt động thu lợi nhuận ngon lành mà chẳng ai quan tâm gì đến đường sá xuống cấp trầm trọng ở Minh Hòa.
Công ty Khai thác công trình thủy lợi Dầu Tiếng gửi công văn nhiều lần yêu cầu các ngành chức năng khẩn thiết phối hợp với các cấp chính quyền xử lý khẩn cấp để ngăn chặn tình trạng khai thác cát lậu trong lòng hồ.
"Cát tặc" đang làm đục nguồn nước ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng nước. Điều đang làm các nhà quản lý đau đầu là nguy cơ sạt lở ảnh hưởng đến sự an toàn của các công trình, đặc biệt vào kỳ mưa bão hiện nay.
Theo quy định, các ghe, tàu khai thác cát phải cách hành lang an toàn đập chính hồ Dầu Tiếng 5km, nhưng với tình trạng khai thác cát lậu tràn lan, không kiểm soát nổi như hiện nay chẳng ai dám chắc quy định này được nghiêm chỉnh chấp hành.
Theo đánh giá Công ty khai thác thủy lợi hồ Dầu Tiếng, tình trạng khai thác cát trong lòng hồ Dầu Tiếng đang quá mức kiểm soát, không theo quy hoạch. Các vòi hút càng ngày càng khoét sâu vào lòng hồ bơm cát tăng thêm tình trạng sạt lở, sụt lún bờ thềm sông...
Công trình nằm ở thượng lưu sông Sài Gòn, hồ Dầu Tiếng được thiết kế với mục tiêu tổng hợp cấp nước cho nông nghiệp, dân sinh; phòng lũ, chống xâm nhập mặn, cải tạo môi trường, nuôi trồng thủy sản. Chiến lược quan trọng này nên mọi hoạt động khai thác lòng hồ cần phải được tính toán thận trọng và quản lý nghiêm túc.
Về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Kim, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Bình Dương cho biết việc Sở Kế hoạch và Đầu tư cấp giấy phép cho hai công ty khai khoáng nằm trên khu vực đất lâm phần và đê bao bảo vệ lòng hồ Dầu Tiếng là chưa phù hợp.
Mặt khác, các công ty này chưa hội đủ điều kiện như đánh giá tác động môi trường, chuyển đổi đất sử dụng và tuân thủ các nguyên tắc khác của các cơ quan quản lý khi đó giấy phép mới có hiệu lực. Riêng các bãi cát "ồ ạt" mở ra nằm trên lòng hồ, chúng tôi đang tiến hành khảo sát để chấn chỉnh lại các bãi cát này.
Tái phát...nuôi cá bè
Ngoài khai thác cát, lòng hồ Dầu Tiếng xuất hiện hàng chục bè cá nuôi. Trước đây, năm 2008, tỉnh Bình Dương đã thực hiện "xóa trắng" di dời các bè cá nuôi ra khỏi lòng hồ, thế nhưng việc nuôi cá lại tái diễn và ngày càng phức tạp hơn.
Hệ lụy nuôi cá bè là nguồn thức ăn chăn nuôi có nguy cơ đe dọa ô nhiễm đến nguồn nước mà nơi đây đang là nguồn nước cho việc rửa mặn và phục vụ các nhà máy nước tại Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương và Tây Ninh.
Lòng hồ Dầu Tiếng lâu nay đã trở thành môi trường chăn nuôi lý tưởng của các hộ nuôi cá bè vì tại đây có nguồn nước tự nhiên rất ổn định, khu vực hồ thuộc địa phận Bình Dương lại là nơi khuất gió nên rất thuận lợi cho cá phát triển.
Chính vì vậy thời gian qua khu vực này đã thu hút nhiều hộ dân từ các địa phương khác đến nơi đây để xây dựng mô hình nuôi cá bè. Nuôi cá bè cũng là một mô hình mang lại hiệu quả kinh tế nhưng cũng kéo theo một số hệ lụy như ô nhiễm môi trường nước và mất an ninh trật tự.
Tỉnh Bình Dương tuy có "truy quét" đuổi các bè cá nuôi chấm dứt vào năm 2008, nhưng không hiểu vì sao các lồng cá bè nổi đầy rẫy trên lòng hồ. Các bè cá tại đây nuôi nhiều loại cá khác nhau như điêu hồng, lăng, lóc, sặc…
Nhiều lồng nuôi cá bè cũng làm nơi sinh sống thường xuyên của các gia đình 2-3 thế hệ. Một số hộ là dân địa phương và một số hộ từ các nơi khác đến như Tây Ninh, Bình Phước và một số tỉnh miền Tây. Mọi sinh hoạt như ăn uống, vệ sinh đều được thực hiện ngay trên các lồng cá.
Khi được hỏi về các tác động của việc nuôi cá bè đến vấn đề môi trường tất cả họ đều không hề biết là sẽ gây ảnh hưởng xấu như thế nào. Mặc dù bị "liệt" vào danh sách cấm nuôi, song ông Nguyễn Văn Hợi, chủ bè cá tại đây cũng có những suy nghĩ trái ngược.
Theo ông Hợi, sau khi cưỡng chế, huyện Dầu Tiếng có đưa ra chương trình người nuôi cá lên bờ sống. Thế nhưng, cuộc sống trên bờ quá khó khăn, hỗ trợ ít nên chúng tôi buộc phải quay lại với bè cá, bè cá đeo bám chúng tôi nhiều năm, nuôi sống chúng tôi quen rồi."
Có thể nhìn nhận, chương trình "xóa sổ" cá bè vấp phải các rào cản nhất định, nhất là chuyện di dời người nuôi cá liệu có hợp lý chưa khi chưa có những chính sách rõ ràng, cụ thể khiến những người nuôi cá bé khó ổn định cuộc sống và họ chưa chịu rời xa những lồng cá bè?./.
Dương Chí Tưởng (TTXVN/Vietnam+)