Hóa chất vĩnh cửu có trong nhiều mẫu nước máy tại Mỹ. (Nguồn: Getty Images) Một nghiên cứu mới từ Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) cho thấy gần một nửa lượng nước máy ở đất nước này đã bị nhiễm thứ được gọi là “hoá chất vĩnh cửu” độc hại.
Loại hoá chất được USGS đề cập tới là per- và poly-fluoroalkyl, hay còn có tên gọi PFAS. (PFAS) là các loại chất gây ô nhiễm mới nhận được sự quan tâm, thường được sử dụng trong bọt chữa cháy, chất chống dính teflon, chất chống ố và bao bì thực phẩm.
Phơi nhiễm PFAS có liên quan đến nhiều tác dụng phụ khác nhau đối với sức khỏe, bao gồm tăng nguy cơ ung thư, giảm tỷ lệ sinh sản và các vấn đề về phát triển ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. PFAS cũng , béo phì, bệnh tuyến giáp, cholesterol cao, giảm khả năng sinh sản, tổn thương gan và ức chế hormone.
Tuy nhiên theo trang tin CNN, số người Mỹ đã dùng nước máy bị ô nhiễm trong thời gian dài có thể cao hơn những gì mà nghiên cứu của USGS tìm ra. Nguyên nhân do các nhà nghiên cứu đã không thể xét nghiệm toàn bộ số chất PFAS mà chúng ta đã biết tới.
Theo Viện nghiên cứu Y tế Quốc gia Mỹ, hiện có hơn 12.000 loại PFAS đang tồn tại. Tuy nhiên nghiên cứu của USGS mới chỉ xem xét 32 loại PFAS.
Vào tháng 6 năm ngoái, dựa trên các kết quả nghiên cứu khoa học mới, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) đã ban hành khuyến cáo về sức khỏe, nói rằng các chất PFAS gây tác động nguy hiểm tới sức khoẻ con người nhiều hơn giới nghiên cứu vẫn tưởng.
Việc khó xác định cụ thể loại ảnh hưởng do PFAS gây ra là do mỗi người có thể tiếp xúc với chúng theo những cách thức khác nhau, ở các giai đoạn phát triển khác nhau. Đó là chưa kể tới việc có rất nhiều loại hoá chất khác nhau trong nhóm hóa chất PFAS và việc sử dụng chúng cũng thay đổi theo thời gian.
[Mỹ hạn chế nồng độ "hóa chất vĩnh cửu" trong nước uống]
CNN cho biết hầu hết người Mỹ đều đã tiếp xúc với một số PFAS. Trong đó, một số người có thể có nguy cơ bị ảnh hưởng cao hơn, chẳng hạn như công nhân tham gia sản xuất PFAS và những người sống gần các cơ sở này. Hiện giới khoa học vẫn đang tiến hành nhiều nghiên cứu đê tìm hiểu xem mức độ tiếp xúc khác nhau với hóa chất PFAS có thể dẫn đến những ảnh hưởng về sức khỏe như thế nào.
Nhưng điều quan trọng là chúng ta phải nhận biết được rằng PFAS là mối nguy với sức khoẻ. Trong trường hợp của nước Mỹ, việc phát hiện nước máy nhiễm PFAS có nghĩa các gia đình cần phải lắp đặt bộ lọc nước để giảm thiểu tác động tiêu cực do hoá chất mang lại.
Các tác giả đứng sau nghiên cứu của USGS cho biết trước đây có rất ít thông tin về lượng hóa chất PFAS tồn tại trong nước máy. Họ khẳng định nghiên cứu của mình là “toàn diện nhất” cho đến nay, bởi đã xem xét cả các nguồn nước thuộc sở hữu tư nhân lẫn nguồn nước công cộng.
Cụ thể, nhóm đã thu thập các mẫu nước chảy ra từ vòi tại 716 địa điểm, với 269 từ các giếng nước thuộc sở hữu tư nhân và 447 từ các nguồn nước công cộng. Hoạt động thu gom nước mẫu diễn ra đều đặn tại những điểm này từ năm 2016 đến 2021. Dựa trên thông tin thu được, nhóm kết luận rằng có ít nhất một hóa chất PFAS được phát hiện trong 45% mẫu nước máy.
Hầu hết nước nhiễm PFAS đều đến từ các nguồn nước nằm gần vùng vực đô thị, hoặc tại các khu vực tạo ra PFAS, chẳng hạn như hoạt động sản xuất có sử dụng hóa chất trong sản phẩm, hoặc các địa điểm thu gom chất thải.
Nghiên cứu cho biết nồng độ PFAS cao nhất trong nước uống được tìm thấy tại các khu vực Đại bình nguyên Bắc Mỹ, Vùng Ngũ đại hồ, Bờ biển phía Đông Mỹ và khu vực Trung/Nam tiểu bang California. Nồng độ PFAS là tương đương giữa các giếng nước thuộc sở hữu tư nhân và nguồn nước công cộng.
PFAS hiện được dùng tràn lan trong đời sống của con người. Chúng có trong thành phần của chất được dùng để giúp các loại thảm và quần áo chống ố bẩn. Chúng giữ cho thức ăn không bị dính vào chảo hoặc bao bì thực phẩm. Chúng cũng ngăn dầu mỡ và nước thấm qua rất tốt.
Ngoài ra, PFAS có trong điện thoại di động, máy bay thương mại và phương tiện ít khí thải. Chúng hiện diện trong thực phẩm bạn có thể mua ở chợ nông sản hoặc cửa hàng tạp hóa, trong nước mưa và chỉ nha khoa. Chúng thậm chí còn có mặt trong những bụi tích tụ tại góc nhà bạn.
Việc PFAS có thể được tìm thấy ở nhiều nơi là lý do khiến chuyên gia nghiên cứu độc chất, Tiến sĩ Jamie DeWitt, không ngạc nhiên khi nó có nhiều trong nước uống. “Hầu như chẳng có nơi nào thiếu bóng PFAS,” bà nói.
Theo DeWitt, điều quan trọng là công chúng cần biết nước uống của họ có gì. Nhưng họ không nên vì thế mà cảm thấy sợ hãi. Ngược lại, việc được trang bị nhận thức và kiến thức sẽ giúp họ xử lý vấn đề tốt hơn.
DeWitt cho rằng mỗi người Mỹ nên xem thông tin về nước uống ở địa phương để nhận các khuyến cáo mới nhất. Họ cũng nên lắp các bộ lọc nước với lõi lọc than hoạt tính, với điều kiện lõi lọc phải được thay thường xuyên. Bởi nếu sử dụng quá lâu, bộ lọc nước có thể chứa nhiều hoá chất và sẽ không hoạt động tốt như thiết kế.
Những bộ lọc sử dụng công nghệ thẩm thấu ngược với lõi lọc RO có thể là lựa chọn tốt nhất, nhưng cái giá phải trả là chúng khá tốn kém.
Tiến sĩ Graham Peaslee, giáo sư hóa học và hóa sinh từng có các nghiên cứu về PFAS tại Đại học California, cho biết nếu PFAS có mặt trong 45% hệ thống nước máy của Mỹ thì đất nước này sẽ còn rất nhiều việc phải làm.
“Tôi nghĩ rằng chúng ta nên cố gắng hết sức để xử lý chuyện này. Bỏ qua vấn đề nóng lên toàn cầu, đây có lẽ là thách thức môi trường tốn kém nhất mà chúng ta sẽ phải đối mặt,” Peaslee cho biết. “Không giải pháp kỳ diệu nào cho vấn đề này cả. Làm sạch nước sẽ khá tốn kém. Và đó là chi phí định kỳ, không có giải pháp lâu dài nào cả”./.
