FTA Index ra đời nhằm mục tiêu hỗ trợ cho rất nhiều đối tượng khác nhau từ Quốc hội cho đến các cơ quan Trung ương, cơ quan địa phương, các nhà đầu tư và người dân, doanh nghiệp có thể tận dụng được cáchiệp định thương mại tự do (FTA) tốt hơn, giúp đo lường sức khỏe, đo lường khả năng của các tỉnh thành, hỗ trợ các doanh nghiệp trong quá trình thực thi đó.
Từ đó có thể xây dựng được những giải pháp hỗ trợ cho các địa phương, các doanh nghiệp và các hiệp hội ngành hàng và các nhà đầu tư một cách tích cực và hiệu quả hơn.
Thông tin trên được đưa ra tại Tọa đàm: “FTA Index: Ý nghĩa và giá trị thay đổi toàn diện trong công tác thực thi FTA,” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 6/12, tại Hà Nội.
“Thước đo” thực thi hiệu quả mở cửa hội nhập
Đến thời điểm này, Việt Nam đang thực thi 16 hiệp định thương mại tự do (FTA). Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Lan Phương, Phó Trưởng phòng WTO và FTA, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), trong quá trình thực thi các FTA này vẫn chưa tận dụng được hết hiệu quả mà hiệp định mang lại, đơn cử là tỷ lệ tận dụng ưu đãi còn rất hạn chế và doanh nghiệp chủ yếu làm các sản phẩm thô.
Hơn nữa, ở các địa phương, mặc dù đã có nhiều quan tâm, hỗ trợ cho các doanh nghiệp tận dụng các FTA, song còn rất khiêm tốn, do nguồn nhân lực ở nhiều nơi còn rất mỏng, chưa được đào tạo một cách bài bản về chuyên môn.
“Chúng ta rất thiếu một cơ chế chi tiết, minh bạch, cụ thể và liên tục để đo lường kết quả thực thi FTA, từ đó đưa ra những giải pháp có sự thay đổi liên tục, tức là kế hoạch thực thi đặt ra một kế hoạch dài hơi nhưng mỗi một bối cảnh chính trị, kinh tế thay đổi đòi hỏi các cơ quan cấp Trung ương, cơ quan cấp địa phương phải có những giải pháp một cách cụ thể và thiết thực hơn đối với các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp để hỗ trợ họ có thể tận dụng hiệu quả các FTA này,” bà Nguyễn Thị Lan Phương nói.
Công bố bộ chỉ số FTA Index về thực hiện hiệp định tự do thương mại
Từ đánh giá này, theo bà việc FTA Index ra đời cũng nhằm mục tiêu hỗ trợ cho rất nhiều đối tượng khác nhau từ Quốc hội cho đến các cơ quan Trung ương, cơ quan địa phương, các nhà đầu tư và người dân, doanh nghiệp có thể tận dụng được các FTA tốt hơn vì nó sẽ đo lường sức khỏe, đo lường khả năng của các tỉnh thành, hỗ trợ các doanh nghiệp trong quá trình thực thi đó. Từ đó có thể xây dựng được những giải pháp hỗ trợ cho các địa phương, các doanh nghiệp và các hiệp hội ngành hàng và các nhà đầu tư một cách tích cực và hiệu quả hơn.
Tương tự đối với các cơ quan trung ương, việc xây dựng FTA Index sẽ giúp cho công tác quản lý tốt hơn và hỗ trợ cho các địa phương và doanh nghiệp một cách thiết thực hơn. Còn với địa phương có thể soi chiếu được việc thực hiện kế hoạch hành động của Chính phủ gắn với kế hoạch hành động do mình xây dựng và từ đó có thể xác định được những điểm đã làm được và những điểm làm nhưng còn cần phải thúc đẩy hơn nữa để từ đó đưa ra những giải pháp, chính sách cụ thể hơn cho các doanh nghiệp trên địa bàn của mình tận dụng được FTA.
“Đối với các doanh nghiệp và người dân thì khi chúng tôi đi điều tra, khảo sát những cảm nhận của họ về việc hỗ trợ của địa phương thì họ sẽ thấy được sự quan tâm đó và họ sẽ sẵn sàng phản hồi những ý kiến tích cực hơn và cụ thể hơn về những khó khăn, vướng mắc họ gặp phải trong quá trình tận dụng các FTA đó thì sẽ giúp cho các cơ quan quản lý từ Trung ương đến địa phương đưa ra những giải pháp, chính sách phù hợp với nhu cầu của họ hơn,” đại diện Vụ chính sách thương mại đa biên nói.
Cùng với thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội là một trong 2 “đầu tàu” kinh tế của cả nước. Theo thống kê, toàn thành phố có khoảng hơn 200.000 doanh nghiệp, trong đó có khoảng 5000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xuất khẩu. Đối với các doanh nghiệp chủ lực sản xuất công nghiệp chủ lực và công nghiệp hỗ trợ có khoảng 900 doanh nghiệp.
Ông Nguyễn Thế Hiệp, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cho hay, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu vào các thị trường FTA có tăng so với các năm, nhưng về quy mô, giá trị trong tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu của thành phố Hà Nội vào các thị trường này chưa lớn, ở mức cao là 30%, còn lại từ 15-20%. Do vậy việc tận dụng khai thác những FTA này chưa được cao.
Đại diện Sở Công Thương Hà Nội chia sẻ, khi triển khai thực hiện các kế hoạch cần có sự vào cuộc đồng bộ nhằm hướng tới mục tiêu gia tăng giá trị xuất khẩu. Vì vậy, việc xây dựng Bộ chỉ số FTA Index sẽ có tác động tích cực đối với thành phố Hà Nội, với các doanh nghiệp của Hà Nội trong việc triển khai thực hiện tốt các hiệp định thương mại tự do đã ký.
Còn theo tiến sỹ Võ Trí Thành, Viện trưởng, Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, sự ra đời Bộ chỉ số FTA Index rất thiết thực, bổ sung thêm cùng với các bộ chỉ số khác sẽ cho một bức tranh bao quát hơn về quá trình phát triển, cải cách, thích ứng của các bên liên quan, nhất là doanh nghiệp trong bối cảnh mới như thế nào…
“Ý nghĩa của Bộ chỉ số này soi chiếu với các mục đích để các địa phương nhìn nhận lại, học hỏi các địa phương hoặc nơi khác, tạo ra chuyển biến tích cực, có ý nghĩa trong việc thực thi và mở cửa hội nhập,” chuyên gia này nói.
Đo lường 5 nhóm chỉ số
Đến thời điểm hiện nay, Trường Đại học Ngoại thương là đơn vị được lựa chọn để thực hiện Bộ chỉ số FTA Index đang rất nỗ lực tích cực, đặc biệt thời điểm hiện nay đơn vị này đang trải quân toàn bộ ở trong miền Nam để có thể đưa được phiếu ra Hà Nội trong thời gian sớm nhất vào đầu tháng 12 và hướng tới mục tiêu hoàn thành Bộ chỉ số FTA Index, trong đó sẽ có xếp hạng các tỉnh, thành về việc thực thi FTA trong tháng 12 để báo cáo lên Thủ tướng Chính phủ.
Theo ông Nguyễn Minh Khôi, Viện Tony Blair vì sự thay đổi toàn cầu (TBI), Bộ chỉ số FTA Index tạo ra một bức tranh chung, giúp cho các địa phương nhìn được vị thế, nỗ lực của mình ở mức nào và gia tăng tính cạnh tranh lành mạnh giữa các địa phương
Tuy vậy, để triển khai tốt Bộ chỉ số này, theo ông cần có sự phối hợp giữa các tỉnh và giữa cấp tỉnh với Trung ương, các cơ quan bộ, ngành, các chính sách của trung ương để những cam kết, những hiệu quả của các ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do ngay lập tức chuyển thành lợi ích mà các doanh nghiệp, các địa phương có thể tận dụng được
Cùng đó, kết nối kết quả của bộ chỉ số với cổng thông tin về các FTA sẽ tạo thành một nền tảng rất đa dạng để các doanh nghiệp có thể tiếp cận thông tin, tìm hiểu thêm những thông tin khác về các ưu đãi cũng như các thông tin của các hiệp định thương mại tự do sẽ hiệu quả hơn rất nhiều.
Trong khi đó, tiến sỹ Võ Trí Thành cho rằng mục đích cuối cùng tạo một môi trường thuận lợi nhất, tốt nhất cho doanh nghiệp phát triển; cho đầu tư, xuất nhập khẩu, cho các hoạt động kinh tế khác, nâng cao chất lượng cuộc sống và sự phát triển chung của đất nước. Vì thế, ông nhấn mạnh, để hoàn thiện bộ chỉ số cần bổ sung tình huống thực tế; nhìn nhận tiềm năng tốt nhất và khoảng cách còn để thấy, nếu đạt được sẽ như thế nào và cuối cùng là quản trị rủi ro.
Về phía Bộ Công Thương, bà Nguyễn Thị Lan Phương, Phó Trưởng phòng WTO và FTA, Vụ Chính sách thương mại đa biên cho hay, Bộ chỉ số FTA Index sẽ đo lường 5 nhóm chỉ số, gồm đo lường về việc tuyên truyền, phổ biến thông tin của các địa phương; đo lường về công tác tiếp cận các văn bản quy phạm pháp luật có được tuyên truyền đến doanh nghiệp kịp thời, đầy đủ không? đo lường về việc tận dụng các FTA và công tác hỗ trợ của các địa phương đối với các doanh nghiệp; đo lường việc sẽ thúc đẩy phát triển bền vững như thế nào và cuối cùng là đo lường thực hiện những nhóm mục tiêu gắn liền với các kế hoạch hành động của Chính phủ.
“Như vậy trong thời gian tới khi Bộ chỉ số ra đời sẽ giúp các tỉnh, thành soi chiếu lại mình và sẽ có những tỉnh thành mạnh ở nhóm một nhưng có thể kém mạnh hơn ở nhóm hai. Lúc đấy sẽ là cơ hội để điều chỉnh. Cơ quan Trung ương như Bộ Công Thương và các bộ, ngành cũng sẽ xây dựng được những biện pháp phối hợp với địa phương tốt hơn và bản thân ở địa phương cũng có sự điều chỉnh chính sách của mình,” bà Phương nói.
Tuy vậy, FTA Index là một đề án rất mới, do vậy về giải pháp đồng bộ, đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên mong muốn xây dựng một hệ thống phần mềm đồng bộ có thể tính toán FTA Index một cách nhanh chóng, rút ngắn được thời gian và kết nối với cổng thông tin điện tử FTA.
“Đặc biệt, trong một thời gian xa nữa, FTA Index không phải chỉ là đo lường hàng năm mà sẽ tiến tới hàng quý hay là realtime (thời gian thực) để có thể đo lường được những kết quả đó và từ đó sẽ giúp các địa phương, các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp và trung ương hiệu chỉnh chính sách của mình một cách nhanh chóng hơn, không cần phải đợi hết một năm có kết quả FTA Index thì mới hiệu chỉnh mà mỗi thời gian khi có được kết quả đó trên hệ thống thông tin điện tử chuyển đổi số, sẽ có những hiệu chỉnh chính sách kịp thời, đúng với nhu cầu của doanh nghiệp và người dân hơn,” bà Phương nhấn mạnh./.