Hiệp định Thương mại tự do (EVFTA) và Hiệp định Bảo hộ đầu tư (EVIPA) giữa Việt Nam và EU là hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đầu tiên được Nghị viện châu Âu khóa mới phê chuẩn trong ngày hôm nay 12/2.
Theo các chuyên gia, khi hai hiệp định được thực thi sẽ mở ra cơ hội rất lớn cho doanh nghiệp hai nước tìm kiếm và mở rộng các cơ hội hợp tác, đầu tư cũng như thúc đẩy giao thương và thương mại từ cả hai phía.
Để hiểu rõ hơn, phóng viên đã cuộc trao đổi với Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh xung quanh hai hiệp định trên.
- Chúng ta vừa nhận được tin vui đó là việc Nghị viện châu Âu bỏ phiếu thông qua EVFTA và EVIPA, vậy ông đánh giá như thế nào về những kết quả từ việc thông qua hai hiệp định này?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Đây là một tin rất tốt lành cho cả Việt Nam và liên minh châu Âu (EU) cũng như cho cả toàn cầu hóa dựa trên nền tảng của các tổ chức thương mại dựa trên luật lệ chung, bởi chúng ta phải nhìn rộng ra cả khu vực và quốc tế với những bối cảnh mà Việt Nam phải đối mặt trong năm 2020 và những năm tới đây.
Đối với EU, đây là bước đi gần như cuối cùng để hoàn tất quy trình thủ tục pháp lý cho không chỉ việc phê chuẩn một hiệp định thương mại rất quan trọng mà EU đã ký với một nước đang phát triển và là một trong số hiếm hoi các quốc gia có hiệp định thương mại tự do và hiệp định bảo hộ đầu tư thế hệ mới với các tiêu chuẩn rất cao mà đây còn là bước đi cuối cùng để kết thúc quá trình đàm phán kéo dài giữa Việt Nam-EU với nhiều nội dung rất quan trọng.
Có thể thấy, một tiến trình đàm phán kéo dài gần 8 năm, kèm theo đó là khối lượng công việc và những vấn đề mà các nhà đàm phán hai bên phải xử lý cũng rất khổng lồ. Vì vậy đây là một sự kiện rất có ý nghĩa, Việt Nam và EU coi như đã bước vào giai đoạn cuối cùng hoàn tất để chuẩn bị kích hoạt hiệp định có hiệu lực.
Tất nhiên, hai hiệp định này còn phải đợi sự thảo luận và phê chuẩn của Quốc hội Việt Nam, song phía Bộ Công Thương hoàn toàn tin tưởng vào kết quả cũng tốt đẹp tương tự như vậy ở phía Quốc hội Việt Nam trong phiên họp sắp tới.
Như vậy, một khu vực thương mại mới sẽ chính thức hình thành, trong đó hai đối tác bình đẳng, hai đối tác chiến lược và hai đối tác có vai trò rất quan trọng trong toàn cầu hóa tiếp tục củng cố hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ quốc tế để có thể tiếp tục đối phó có hiệu quả với những chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch hay những diễn biến phức tạp đang diễn ra trên trường quốc tế sẽ chính thức đi vào hoạt động và có hiệu lực.
[EP ủng hộ thúc đẩy quan hệ hợp tác toàn diện giữa EU và Việt Nam]
Phải khẳng định rằng, những nội dung của hai hiệp định này có yêu cầu rất cao, không chỉ là một hiệp định thế hệ mới mà có rất nhiều điểm yêu cầu cao hơn và khác biệt kể cả so với những hiệp định thương mại tự do thế hệ mới khác mà Việt Nam đã ký như CPTPP.
Vì vậy không chỉ đơn thuần đòi hỏi sự cắt giảm hàng rào thuế quan mà những nội dung của hiệp định còn hàm chứa rất nhiều hoạt động cải cách của hai bên để tiếp tục tạo môi trường thuận lợi, minh bạch công khai cho các hoạt động phát triển kinh tế-xã hội và không chỉ thuần túy về thương mại.
Rõ ràng các quốc gia trong liên minh châu Âu, Việt Nam chính là bài toàn thử cho một mô hình mới về thương mại tự do giữa EU (gồm 28 quốc gia) ở trình độ phát triển cao hơn rất nhiều với một nước đang phát triển nhưng lại đang rất nhất quán trong việc mở cửa và cải cách của mình.
- Cán cân thương mại giữa Việt Nam và EU năm 2019:
Qua quá trình đàm phán cũng như tiếp tục thực hiện các quy trình pháp lý để phê chuẩn để có kết quả bỏ phiếu như ngày hôm nay cho thấy, EU với 28 nước thành viên, cả Chính phủ và các Nghị sỹ đại diện tiếng nói của nhân dân đều rất quan tâm đến không chỉ hợp tác với Việt Nam về kinh tế, thương mại mà còn cả những vấn đề liên quan đến môi trường phát triển bền vững tại Việt Nam hay năng lực thực thi của Việt Nam trong một loạt các cam kết rất sâu và rộng, gồm cả nội dung về cải cách như đã đề cập ở trên.
Do đó, những vấn đề liên quan đến môi trường, điều kiện của người lao động, hay việc khai thác gỗ hợp pháp… đều là những vấn đề trong suốt thời gian qua không chỉ Chính phủ 28 nước và Ủy ban châu Âu quan tâm mà các Nghị sỹ của liên minh châu Âu cũng rất quan tâm.
Với ý nghĩa này, chúng ta hoàn toàn có quyền rất tự hào với kết quả tích cực này của các Nghị sỹ trong nghị viên châu Âu đã bỏ phiếu thông qua hai hiệp định trên và Việt Nam đã thực sự là những đối tác đáng tin cậy, có uy tín của một thực thể quan trọng như EU cả của bên lập pháp và hành pháp trong mối quan hệ chiến lược, đối tác toàn diện giữa Việt Nam và EU.
Đặc biệt, việc có được phê chuẩn hiệp định của Nghị viên EU và sắp tới là của Quốc hội Việt Nam, chúng ta đã có công cụ và cơ sở rất quan trọng không chỉ cho việc phát triển thị trường tại EU mà còn giúp Việt Nam tiếp tục xây dựng và hình thành những chuỗi giá trị mới với sự tham gia của các doanh nghiệp, đối tác của cả hai phía.
Một yếu tố vô cùng quan trọng là với EVFTA, Việt Nam đã chứng minh chủ trương của Đảng về chiến lược đối ngoại đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ là hoàn toàn đúng đắn và mang lại những lợi ích vô cùng to lớn nhất là để đảm bảo lợi ích quốc gia cũng như đảm bảo mối quan hệ hợp tác bền vững mang tính chiến lược để đóng góp chung cho hòa bình ổn định chứ không đơn thuần về kinh tế, thương mại.
Dù còn rất sớm để đánh giá nhưng theo như các tính toán của các nhà nghiên cứu quốc tế, hiệp định EVFTA ngay lập tức sẽ mang lại lợi ích rất to lớn cho kinh tế Việt Nam cho năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, cho doanh nghiệp và cho các sản phẩm của Việt Nam.
Điều đặc biệt, trong năm 2020, Việt Nam đang chứng minh uy tín, vị thế của mình thông qua việc trở thành Thành viên không thường trực của Đại hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và đồng thời là Chủ tịch ASEAN thì việc bỏ phiếu thông qua hai hiệp định EVFTA và EVIPA sẽ giúp Việt Nam phát huy mạnh mẽ hơn nữa vị thế của mình trên trường quốc tế.
- Vậy bước tiếp theo đối với Việt Nam chúng ta sẽ là gì để tiến tới thực thi hiệp định này, thưa Bộ trưởng?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Chúng ta phải khẳng định ngay, về mặt quy trình pháp lý phía bạn đã làm xong phần việc của mình còn phía Việt Nam đang còn những việc làm rất gấp rút cần phải triển khai gấp.
Đầu tiên là việc thảo luận của các đại biểu Quốc hội và phê chuẩn của Quốc hội Việt Nam. Việc này Bộ Công Thương cũng rất trông đợi và kỳ vọng trong kỳ họp sắp tới của Quốc hội, hồ sơ của hiệp định EVFTA và EVIPA sẽ được trình ra Quốc hội sau khi đã hoàn tất khâu chuẩn bị và nay đang được đẩy nhanh và rất quyết liệt từ phía Chính phủ, việc này cũng sẽ được phê chuẩn trong thời gian tới.
Như vậy phía bạn cũng có điều kiện thực hiện nốt những phần việc cuối cùng để đưa hiệp định vào có hiệu lực, theo dự kiến vào khoảng tháng 7 đến tháng 8/2020 và với một thời gian rất nhanh, cộng đồng doanh nghiệp, người dân cũng như tổ chức của hai bên Việt Nam, EU sẽ được hưởng lợi từ hai hiệp định này.
Song để làm được như vậy, nhất là sau khi Quốc hội Việt Nam phê chuẩn và có hiệu lực, về phía chúng ta cũng phải chuẩn bị hàng loạt các vấn đề trong việc thực hiện các cam kết hội nhập cũng như những kế hoạch dài hạn.
Trước hết, chúng ta phải có Chương trình hành động được Thủ tướng phê duyệt và ban hành nhằm thực hiện những nhiệm vụ trước mắt và dài hạn, đồng thời rà soát, chỉnh sửa pháp luật để báo cáo Quốc hội sửa đổi, thông qua cũng như việc điều hành kinh tế-xã hội, tái cơ cấu nền kinh tế, phát triển thị trường trong nước, đảm bảo và bảo vệ có hiệu quả những lợi ích của nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân khi thực hiện các cam kết hội nhập.
Một nhiệm vụ ưu tiên cao nhất thời gian tới, ngay sau khi hiệp định có hiệu lực phải phổ biến kiến thức pháp luật và cung cấp thông tin kịp thời, đầy đủ về hiệp định, Chương trình hành động của Chính phủ, những nội dung cụ thể liên quan đến từng ngành, hiệp hội, doanh nghiệp và người dân.
Thực tế, khi hiệp định có hiệu lực dự kiến vào giữa năm nay thì việc rà soát pháp luật, điều chỉnh khuôn khổ luật pháp, tổ chức thực hiện công tác phát triển thị trường trên cơ sở khai thác những điểm thuận lợi của các hiệp định thương mại tự do này phải đặt ra ngay và cần sự vào cuộc đồng bộ của các bên.
- Vậy cơ hội và thách thức của EVFTA với Việt Nam là gì, thưa ông?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: EU là một thực thể gồm 28 quốc gia thành viên với trình độ phát triển rất cao, qui mô về công nghệ, vốn, tín dụng… đều rất phù hợp với chủ trương phát triển của Việt Nam.
Với tính chất bổ trợ cho nhau thì cả EU và Việt Nam đều thấy được tính bền vững trong khuôn khổ hợp tác của hai hiệp định này.
Theo tôi, khi EVFTA phê chuẩn thì công nghệ nguồn và nguồn vốn của EU sẽ giúp ích rất lớn cho Việt Nam hình thành những chuỗi cung ứng mới ở tại EU và toàn cầu và như vậy quá trình tái cơ cấu nền kinh tế của chúng ta sẽ có sự hỗ trợ rất to lớn từ nguồn lực này để đảm bảo hiệu quả, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp.
Hiện qui mô xuất khẩu của Việt Nam sang EU tăng trưởng nhanh, song tiềm năng còn rất lớn khi nhiều dòng thuế giảm về 0% vào thời gian tới thì lợi ích mang lại cho nền kinh tế là rất lớn…
Tuy vậy, trình độ phát triển của Việt Nam còn có khoảng cách rất lớn với EU nhất là trình độ quản trị doanh nghiệp, do vậy nếu không có biện pháp để phát triển mạnh mẽ cho cộng đồng doanh nghiệp thì việc khai thác các cơ hội sẽ rất khó.
Một áp lực rất lớn đặt ra, đó là một mặt quá trình toàn cầu hóa mang lại nhiều cơ hội, song thực tế thì chủ nghĩa bảo hộ cũng rất phát triển và những bất ổn về kinh tế, chính trị trên thế giới còn tiềm ẩn rất lớn, do đó Việt Nam phải khai thác tối đa những hiệu quả bằng những hành động kịp thời để ứng phó và đảm bảo vị thế từ đó đảm bảo lợi ích quốc gia và dân tộc.
Một trong những nhiệm vụ cần thực hiện ngay trong năm 2020 là phải tái cơ cấu, tổ chức lại hệ thống sản xuất và đảm bảo lợi ích của các đối tượng chịu tác động trong quá trình hội nhập bao gồm cả khía cạnh tích cực lẫn tiêu cực.
- Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng./.