Theo thông tin từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, mới đây, Bộ này đã có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về phương án thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam.
Trong báo cáo, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa ra các phân tích của các chuyên gia Đức và Hà Lan cho rằng với chiều dài hàng nghìn km, tốc độ chạy tàu trên trục Bắc-Nam khoảng 200 km/giờ là hiệu quả, tổng mức đầu tư dự án khoảng 26 tỷ USD, giảm hơn 32 tỷ USD so với đề xuất trước đó của Bộ Giao thông Vận tải.
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các chuyên gia Hà Lan và Đức tính toán nếu tính các yếu tố khác như sự hợp lý của hướng tuyến, giảm chiều dài tuyến đường sắt tốc độ cao thì tổng mức đầu tư sẽ tiếp tục giảm.
Các chuyên gia Hà Lan và Đức cũng khẳng định, với tốc độ khai thác 200 km/giờ, thời gian di chuyển giữa Hà Nội-Thành phố Hồ Chí Minh sẽ vào khoảng 8 tiếng, như vậy là khá hợp lý.
[Đường sắt tốc độ cao trục Bắc-Nam: Lo dự án khác 'nhịn' đầu tư]
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hiện phương án tối ưu là nâng cấp tuyến đường sắt cũ để chở hàng hóa và đầu tư mới một tuyến đường sắt tốc độ cao để chuyên chở khách.
"Chính phủ Hà Lan đã không thực hiện việc nâng cấp tuyến đường sắt Dusseldorf - Amsterdam từ 200 km/giờ lên 300 km/giờ vì chi phí vận hành tăng từ 1,8 tỷ euro lên 3,4 tỷ euro và không phát huy tối đa hiệu quả," văn bản của Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu.
Trước đây, Bộ Giao thông Vận tải cũng đã trình Thủ tướng phương án nâng cấp tuyến đường sắt Bắc-Nam hiện tại phục vụ chở khách địa phương và chở hàng hóa.
Đặc biệt, Bộ này đề xuất đầu tư mới tuyến đường sắt tốc độ cao đường đôi, khổ 1.435mm, tốc độ chạy tàu 320 km/giờ, tổng vốn xây dựng lên tới 1.344.459 tỷ đồng (khoảng 58,7 tỷ USD). Thời gian dự kiến xây dựng khoảng 30 năm, từ 2020-2050.
Với đề xuất này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng sau khi kết thúc giai đoạn 1, hoàn thành đầu tư đoạn Hà Nội-Vinh, Nha Trang-Thành phố Hồ Chí Minh vào năm 2032, năng lực khai thác hai tuyến này đạt 364.000 hành khách/ngày. Trong khi dự báo số lượng hành khách trên hai đoạn tuyến này vào năm 2035 chỉ đạt từ 55.000-58.000 hành khách/ngày (chỉ gần 16% công suất đầu tư).
Từ kinh nghiệm của Đức, Hà Lan, phương án đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam có tốc độ tối đa 200 km/giờ là phù hợp, giảm chi phí đầu tư xã hội. Đặc biệt, "việc đầu tư dự án đường sắt tốc độ 350 km/giờ chỉ để chở khách mà không phục vụ vận tải hàng hóa là quá dư thừa và lãng phí," Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ.
Dù ủng hộ việc đầu tư một tuyến đường sắt tốc độ cao mới trên trục Bắc-Nam nhưng Bộ Kế hoạch và Đầu tư không đồng tình với đề xuất đầu tư đắt đỏ của Bộ Giao thông Vận tải.
Đặc biệt, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng phải bảo đảm tính khả thi về mặt kỹ thuật, các doanh nghiệp Việt có thể tiếp cận thực hiện dự án, không để các công ty nước ngoài thâu tóm các hợp đồng có giá trị lớn thuộc dự án để tránh bị lệ thuộc; đồng thời, khuyến cáo dự án cần tránh độc quyền công nghệ của đối tác nước ngoài, tạo khả năng hợp tác đa phương làm giảm chi phí công nghệ, tăng khả năng xã hội hóa đầu tư.
Theo tiến sỹ Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, khi đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam, đầu tiên phải nghĩ tới hiệu quả đầu tư. Nếu quá đắt đỏ, giá vé sẽ khó cạnh tranh với hàng không, nhất là hàng không giá rẻ ngày càng nhiều.
Khi tổng vốn đầu tư hai bộ tính chênh nhau đến mấy chục tỷ USD, ông Thiên cho rằng phải cân nhắc nghiêm túc trong bối cảnh ngân sách không dư dả./.