Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày Tờ trình về dự kiến điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016 và Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017. (Ảnh: Nguyễn Dân/TTXVN) Tiếp tục chương trình làm việc sáng 26/7, các đại biểu Quốc hội nghe Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày Tờ trình về dự kiến điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016, Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017 và thảo luận về dự kiến điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016 và Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017.
Ưu tiên các dự án luật, pháp lệnh nhằm triển khai thi hành Hiến pháp
Tờ trình về dự kiến điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016 và Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017 do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày nêu rõ thể chế hóa đường lối của Đảng, cùng với việc thông qua Hiến pháp năm 2013, Quốc hội khóa XIII đã sửa đổi, bổ sung, ban hành mới nhiều luật, bộ luật nhằm cụ thể hóa Hiến pháp, cơ bản hoàn thiện hệ thống pháp luật trên các lĩnh vực, nhất là các luật về tổ chức bộ máy nhà nước, về xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động lập pháp vẫn còn những hạn chế chậm được khắc phục, cụ thể là chương trình xây dựng luật, pháp lệnh vẫn phải điều chỉnh thường xuyên; số lượng các dự án đưa vào chương trình còn nhiều, trong một số trường hợp vượt quá khả năng của cơ quan soạn thảo, thẩm tra, chỉnh lý; quy định trong một số đạo luật chưa phản ánh đầy đủ, sát thực nhu cầu cuộc sống, vẫn mang tính nguyên tắc chung, nên hiệu quả điều chỉnh, tính khả thi chưa cao, cá biệt có văn bản vẫn còn sai sót phải lùi hiệu lực thi hành để sửa đổi.
Việc triển khai thực hiện luật trong nhiều trường hợp vẫn còn phải phụ thuộc vào văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành; công tác rà soát, đánh giá các luật đã được ban hành và đề xuất sửa đổi, bổ sung những nội dung không phù hợp hoặc ban hành luật mới để kịp thời điều chỉnh chưa được thực hiện thường xuyên...
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị việc lập Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017 phải ưu tiên đưa vào Chương trình các dự án luật, pháp lệnh nhằm thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng được nêu trong các văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XII, nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương, Kết luận của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 48-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đến năm 2010, định hướng đến năm 2020.
Đưa vào Chương trình các dự án luật, pháp lệnh nhằm tiếp tục triển khai thi hành Hiến pháp; thực hiện các cam kết quốc tế, điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do (FTA), Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP); đáp ứng yêu cầu cấp thiết về phát triển kinh tế-xã hội, yêu cầu quản lý nhà nước, quản lý xã hội, giải quyết các vấn đề bức xúc của người dân.
Chỉ đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017 những dự án có đầy đủ hồ sơ theo quy định; thuyết minh rõ ràng về mục đích, sự cần thiết ban hành, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng và các nội dung cơ bản theo đúng quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, xác định rõ thứ tự ưu tiên của các dự án luật cần ban hành và quyết tâm tập trung thực hiện, bảo đảm tiến độ, tránh tình trạng phải điều chỉnh Chương trình...
Huy động trí tuệ của các đại biểu Quốc hội trong quá trình xây dựng pháp luật
Cơ bản tán thành với Tờ trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nhiều ý kiến cho rằng cần đề cao công tác xây dựng pháp luật để sớm đưa các quy định của Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết vào cuộc sống.
Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng các dự án luật cũng như bảo đảm tính ổn định của Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, các cơ quan có thẩm quyền phải triển khai, thực hiện nghiêm túc việc soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, cho ý kiến các dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết, bảo đảm dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết được chuẩn bị đúng tiến độ và chất lượng; tiếp tục tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong việc soạn thảo, thẩm tra...
Phân tích những mặt hạn chế trong công tác xây dựng luật, pháp lệnh thời gian qua, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) khái quát hai hạn chế hay được lặp lại như rất chậm sửa chữa, đó là tiến độ trình dự án luật còn chậm và chất lượng chuẩn bị các dự án luật còn chưa tốt, vì thế phải rút khỏi hay điều chỉnh chương trình.
Đại biểu Kim Thúy đánh giá những nguyên nhân của hạn chế là không mới và hầu hết là những nguyên nhân chủ quan đã tồn tại qua nhiều khóa Quốc hội những vẫn chậm khắc phục và đặt câu hỏi: "phải chăng thực trạng này do không có ai phải chịu trách nhiệm."
Thống nhất những nguyên nhân đã được đề cập trong Tờ trình, đại biểu Kim Thúy bổ sung thêm một số nguyên nhân nữa đó là việc lập chương trình chưa sát với thực tế, khả năng dự báo chưa cao, khả năng phối hợp chặt chẽ ngay từ đầu của các cơ quan tham gia xây dựng pháp luật còn chưa tốt... Bên cạnh đó vẫn còn tình trạng nể nang, thiếu kiên quyết của các cơ quan có trách nhiệm trong việc lập, xem xét, quyết định và tổ chức thực hiện chương trình xây dựng luật, pháp lệnh.
Đại biểu đề nghị Quốc hội cần xem xét, đánh giá nghiêm túc hơn việc thực hiện Nghị quyết của mình, các dự án luật, pháp lệnh trình không đúng thời hạn hoặc không đảm bảo chất lượng thì kiên quyết không đưa vào chương trình phiên họp thẩm tra, phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, kỳ họp Quốc hội. Đồng thời xem xét trách nhiệm người đứng đầu cơ quan trình, cơ quan soạn thảo có dự án luật trình không đúng tiến độ, không đảm bảo chất lượng. Quốc hội phải có cơ chế đảm bảo thực hiện trên thực tế đến các quyết nghị của mình, đại biểu nhấn mạnh.
Đối với Chính phủ, cơ quan có nhiều sáng kiến lập pháp phải tăng cường trách nhiệm của Chính phủ, của Bộ Tư pháp ngay từ khâu xây dựng chương trình. Khi Quốc hội thông qua nghị quyết thì Chính phủ phải quyết tâm cao để triển khai thực hiện. Đồng thời cần đưa kết quả xây dựng luật, pháp lệnh là một trong những căn cứ cơ bản để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của các cơ quan, cá nhân người đứng đầu cơ quan được giao nhiệm vụ xây dựng dự án luật, pháp lệnh.
Theo đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận), việc Bộ Luật hình sự phải dừng thi hành bởi phát hiện ra nhiều sai sót là một vấn đề cần nhìn nhận nghiêm túc trong quy trình xây dựng luật, pháp lệnh. Đại biểu đề nghị cần xem xét, rút kinh nghiệm trong việc xây dựng luật, cụ thể là cần rút kinh nghiệm về cách thức làm luật để huy động được trí tuệ của tất cả các đại biểu Quốc hội, qua đó nâng cao chất lượng các dự án luật.
Để đảm bảo chất lượng và thực hiện tốt các chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, theo đại biểu Lê Anh Tuấn (Hà Tĩnh) cần xem xét thấu đáo quy trình xây dựng chính sách, nội dung của chính sách, tác động của chính sách dự kiến sẽ được ban hành trước khi quyết định đưa dự án luật vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh.
Đại biểu phân tích việc này sẽ tạo thuận lợi cho cơ quan soạn thảo trong việc chuyển nội dung của chính sách này thành chính sách pháp luật trước khi xây dựng thành các quy phạm pháp luật. Qua đó tăng tính minh bạch, khả thi, tính đồng bộ của chính sách ngay từ những công đoạn đầu tiêu của quy trình lập pháp.
Cùng với đó phải đảm bảo hiệu lực trực tiếp của các quy phạm trong các đạo luật, nên hạn chế ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành. Muốn làm được việc này, đại biểu thấy rằng luật phải được soạn thảo, ban hành chi tiết, đồng bộ các giải pháp pháp lý. Trường hợp phải ra hướng dẫn cần có tiêu chí cụ thể và chỉ ra hướng dẫn khi luật đó chưa có tính ổn định cao, thường xuyên thay đổi...
Đề xuất xem xét thêm một số dự án luật
Cơ bản nhất trí với dự kiến chương trình xây dựng pháp luật năm 2016 và 2017 mà Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình ra Quốc hội, nhưng đại biểu Vũ Tiến Lộc (Thái Bình) thể hiện sự "thất vọng" khi Chương trình xây dựng pháp luật đã không có nội dung xem xét thông qua Luật sửa đổi các luật liên quan đến doanh nghiệp và môi trường đầu tư kinh doanh như Chính phủ đề nghị. Đại biểu thấy rằng: "Ủy ban Thường vụ Quốc hội có lý của mình khi nói rằng hồ sơ dự án Luật chưa có nên chưa có đủ cơ sở đưa vào chương trình xây dựng pháp luật để Quốc hội xem xét thông qua trong kỳ họp này. Nhưng điều đáng nói là trong cả Tờ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng không đề cập tới yêu cầu giao Chính phủ chủ trì nghiên cứu chuẩn bị hồ sơ dự Luật này để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình ra Quốc hội trong kỳ họp tới. Mặc dù, việc xem xét thông qua một dự luật quan trọng như vậy đang là yêu cầu rất cấp bách hiện nay."
Trên cơ sở phân tích sự cấp thiết của dự án Luật này, đại biểu Vũ Tiến Lộc đề nghị để không chậm chân, đạo luật về doanh nghiệp và môi trường đầu tư, kinh doanh nên được đưa ra xem xét và thông qua ngay tại Kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIV vào tháng 10, tháng 11 sắp tới.
Đồng tình với đại biểu Vũ Tiến Lộc, đại biểu Lê Anh Tuấn cho rằng đối với luật liên quan đến đầu tư, doanh nghiệp qua quá trình thực hiện đã có những bất cập, đặt ra vấn đề cần thiết trong việc xem xét sửa đổi quy định liên quan đến đầu tư kinh doanh của doanh nghiệp, bảo đảm quyền tự do kinh doanh, tự do thương mại, phù hợp với hội nhập. Vì vậy, cần sớm xem xét Luật sửa đổi các luật liên quan đến doanh nghiệp và môi trường đầu tư kinh doanh.
Quan tâm đến dự án Luật biểu tình, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Thành phố Hồ Chí Minh) nhấn mạnh việc ban hành Luật biểu tình nhằm triển khai Hiến pháp về quyền con người, quyền công dân. Tuy nhiên, theo đại biểu, biểu tình không được phép xâm phạm quyền và lợi ích của người khác, của xã hội, của đất nước. Cần phải có luật về vấn đề này để nhân dân thực hiện quyền này, chưa có luật là nhà nước nợ nhân dân vấn đề này, đại biểu nêu rõ.
Đại biểu đề nghị đưa dự án Luật biểu tình vào Kỳ họp thứ Tư (năm 2017) và thông qua vào kỳ họp Năm, hoặc kỳ họp Sáu (năm 2018). Tuy nhiên, cần phân biệt rõ những kẻ lợi dụng biểu tình, người biểu tình để chống phá nhà nước gây mất an toàn, an ninh cho quốc gia- đại biểu Nghĩa lưu ý.
Chủ trì thảo luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội khóa XIII, dự án Luật biểu tình đã được cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 11, nhưng trong quá trình thảo luận còn nhiều ý kiến khác nhau và hồ sơ chưa đầy đủ. Vì vậy, chưa đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ hoàn thiện hồ sơ luật này để đưa vào chương trình. Các đại biểu cũng đề nghị đưa dự án luật này thảo luận tại Kỳ họp thứ tư và thông qua tại Kỳ họp thứ năm.
Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết vấn đề này sẽ được báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và thảo luận với Chính phủ; sẽ báo cáo Quốc hội vào ngày 29/7 tới khi Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2017 và điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016./.
