Luật Địa chất và Khoáng sản số 54/2024/QH15 được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 8, sẽ bắt đầu có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2025. Bộ luật này được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý vững chắc, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản; đẩy mạnh điều tra địa chất về khoáng sản và công nghiệp khai khoáng.
Trao đổi với phóng viên xoay quanh nội dung trên, Tiến sỹ Nguyễn Trường Giang - Cục trưởng Cục Khoáng sản Việt Nam (Bộ Tài nguyên và Môi trường) nhấn mạnh để chính sách mới thực sự đi vào cuộc sống, những người xây dựng luật và các cơ quan quản lý nhà nước đang nỗ lực quyết tâm, chuẩn bị một cách kỹ càng các vấn đề liên quan, đặc biệt là việc xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đi kèm chất lượng nhất.
Bắt tay "hành động" để luật đi vào cuộc sống
- Đầu tiên, xin ông cho biết những mục tiêu trọng tâm của ngành địa chất và khoáng sản Việt Nam trong thời gian tới, khi Luật Địa chất và Khoáng sản có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7 tới đây?
Tiến sỹ Nguyễn Trường Giang: Năm 2024, Luật Địa chất và Khoáng sản đã được Quốc hội thông qua, đánh dấu một bước tiến lớn trong công tác quản lý, khai thác và sử dụng bền vững tài nguyên khoáng sản.
Ngay sau khi luật được thông qua, chúng tôi đã xây dựng kế hoạch chi tiết để triển khai thi hành luật. Mục tiêu trọng tâm là xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật dưới luật, bao gồm các nghị định và thông tư hướng dẫn thi hành Luật, đảm bảo tính đồng bộ, khả thi và phù hợp với thực tiễn.
“Chảy máu” - lãng phí tài nguyên khoáng sản: Gánh nặng đè lên “vai” xã hội
Thực trạng "chảy máu" và lãng phí tài nguyên khoáng sản không chỉ khiến Nhà nước thất thoát nguồn thu, mà còn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra thảm họa sạt lở, đe dọa khu dân cư, đẩy gánh nặng lên “vai” xã hội.
Bên cạnh đó, chúng tôi cũng xây dựng chương trình hành động cụ thể, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và địa phương để đảm bảo luật sớm đi vào cuộc sống. Trong đó, trọng tâm là tập trung vào công tác phổ biến, tuyên truyền nội dung các điểm mới của luật tới các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và người dân.
Kế hoạch triển khai cũng hướng tới việc đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả giám sát hoạt động khai thác khoáng sản và ứng dụng công nghệ số trong công tác quản lý hoạt động khoáng sản.
- Vậy tiến độ triển khai xây dựng các văn bản dưới luật (các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành luật) đã và đang được các đơn vị trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện ra sao, thưa ông?
Tiến sỹ Nguyễn Trường Giang: Hiện tại, hai đơn vị quản lý nhà nước về địa chất và khoáng sản (Cục Khoáng sản Việt Nam và Cục Địa chất Việt Nam trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường) đang tập trung xây dựng các nghị định và thông tư hướng dẫn chi tiết thi hành Luật Địa chất và Khoáng sản.
“Chảy máu” - lãng phí tài nguyên khoáng sản: Gánh nặng đè lên “vai” xã hội
Thực trạng "chảy máu" và lãng phí tài nguyên khoáng sản không chỉ khiến Nhà nước thất thoát nguồn thu, mà còn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra thảm họa sạt lở, đe dọa khu dân cư, đẩy gánh nặng lên “vai” xã hội.
Theo đó, chúng tôi đã hoàn thiện dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản, và đang xây dựng dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực khoáng sản. Các nghị định này đang được gửi lấy ý kiến góp ý của các thành viên ban soạn thảo, tổ Biên tập và các cơ quan, tổ chức liên quan.
Cục Khoáng sản Việt Nam và Cục Địa chất Việt Nam cũng đang soạn thảo các thông tư hướng dẫn, đảm bảo khi luật có hiệu lực vào ngày 1/7/2025, toàn bộ hệ thống văn bản hướng dẫn sẽ sẵn sàng để triển khai đồng bộ.
Dự kiến sẽ có các văn bản hướng dẫn cụ thể về công tác cấp phép, quản lý tài nguyên khoáng sản, trách nhiệm bảo vệ môi trường, cũng như các chế tài xử lý vi phạm.
Quá trình soạn thảo sẽ được thực hiện minh bạch, lấy ý kiến rộng rãi từ các chuyên gia, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả khi áp dụng vào thực tế.
Đặc biệt, nhằm khơi thông nguồn lực, “cởi trói” những vướng mắc trong việc cung cấp vật liệu san lấp phục vụ các công trình giao thông, trọng điểm quốc gia, ngay sau khi luật được Quốc hội bấm nút thông qua, Cục Khoáng sản Việt Nam đang khẩn trương xây dựng dự thảo nghị định, thông tư hướng dẫn một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản về khoáng sản nhóm IV trình tự thủ tục rút gọn báo cáo Bộ Tài nguyên và Môi trường trình Chính phủ ban hành có hiệu lực từ ngày 15/1/2025.
Đảm bảo luật triển khai hiệu quả trong thực tiễn
- Như ông đề cập, mục đích mà luật hướng đến là “cởi trói” những vướng mắc, khơi thông nguồn lực. Vậy quá trình triển khai, hai đơn vị quản lý nhà nước về địa chất và khoáng sản có gặp phải những khó khăn, thách thức gì; và đâu là giải pháp để tháo gỡ những vướng mắc này?
Tiến sỹ Nguyễn Trường Giang: Thách thức lớn nhất là làm sao để các quy định vừa đảm bảo tính chặt chẽ, minh bạch, nhưng cũng phải phù hợp với thực tế địa phương và dễ thực thi.
Do đó, khi xây dựng các điều, khoản trong các văn bản quy phạm pháp luật, chúng tôi phải đảm bảo thống nhất cách hiểu giữa các cơ quan về nguyên tắc hoạt động khoáng sản phù hợp với quy hoạch.
Ngoài ra, việc cân bằng giữa khai thác tài nguyên và bảo vệ môi trường, đảm bảo lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân cũng là một bài toán khó. Chúng tôi đã và đang tổ chức các hội thảo, tọa đàm để lắng nghe ý kiến từ nhiều bên liên quan nhằm hoàn thiện các dự thảo văn bản một cách tốt nhất.
- Trong thời gian tới, cùng với việc xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành luật, Cục Khoáng sản Việt Nam và Cục Địa chất Việt Nam đã có kế hoạch tuyên truyền và phổ biến luật thể nào đến các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và người dân, để đảm bảo luật được hiểu đúng và triển khai hiệu quả trong thực tiễn, thưa ông?
Tiến sỹ Nguyễn Trường Giang: Công tác tuyên truyền và phổ biến những điểm mới của Luật Địa chất và Khoáng sản là nhiệm vụ hết sức quan trọng, đóng vai trò then chốt để đảm bảo luật được triển khai hiệu quả trong thực tiễn. Từ đó, giúp các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và người dân nắm vững và thực thi đúng các quy định của luật. Vì thế, để làm tốt công tác này, chúng tôi đã xây dựng kế hoạch cụ thể, chi tiết.
Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV: Thông qua Luật Địa chất và khoáng sản
Với 446/448 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 93,11% tổng số đại biểu Quốc hội), Quốc hội đã thông qua Luật Địa chất và khoáng sản.
Trước tiên, chúng tôi sẽ phối hợp với các đơn vị thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường để tổ chức tập huấn chuyên sâu dành cho các cơ quan quản lý nhà nước ở trung ương và địa phương, cũng như các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khoáng sản. Nội dung phổ biến sẽ tập trung vào những điểm mới, những quy định quan trọng và các quy trình thủ tục cụ thể theo luật mới.
Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và tổ chức liên quan sẽ được hướng dẫn cụ thể về quy định mới, từ thủ tục cấp phép, nghĩa vụ tài chính, đến các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường trong hoạt động khai thác.
Để nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý ở các cấp, chúng tôi sẽ triển khai tập huấn chuyên sâu, giúp họ nắm vững nội dung luật và các văn bản hướng dẫn thi hành để triển khai hiệu quả tại địa phương; tăng cường phối hợp với các địa phương để tổ chức các buổi đối thoại trực tiếp, lắng nghe ý kiến phản hồi từ doanh nghiệp và người dân, đồng thời giải đáp các thắc mắc liên quan đến việc thực thi luật.
Cùng với đó, chúng tôi tập trung xây dựng tài liệu hướng dẫn, sổ tay pháp luật về Luật Địa chất và Khoáng sản, đảm bảo các đối tượng khác nhau, từ cán bộ quản lý đến doanh nghiệp và người dân đều có thể hiểu đồng thời tài liệu sẽ được tích hợp trên các nền tảng trực tuyến để người dân có thể dễ dàng tiếp cận.
Chúng tôi cũng sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông đại chúng như báo chí, truyền hình, cổng thông tin điện tử và các nền tảng trực tuyến; sử dụng các kênh mạng xã hội để tiếp cận đối tượng rộng rãi hơn, đặc biệt là cộng đồng địa phương nơi có hoạt động khai thác khoáng sản.
Tiếp theo là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong việc phổ biến thông tin, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu và cổng thông tin điện tử để công khai, minh bạch các quy định của luật và các văn bản hướng dẫn.
Chúng tôi tin rằng với kế hoạch triển khai đồng bộ và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, Luật Địa chất và Khoáng sản sẽ sớm đi vào cuộc sống, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên khoáng sản một cách bền vững trong thời gian tới./.
Trân trọng cảm ơn ông!