Các nhà khảo cổ đo diện tích nền gạch cổ tại một điểm khai quật, tháng 7/2009. (Ảnh : Nguyễn Văn Trí/TTXVN) Ban Quản lý Khu di tích Gò Tháp phối hợp với trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh vừa tổ chức khảo cổ, khai quật ba đợt tại ba địa điểm: Gò Minh Sư, Khu mộ táng và Khu Đìa Phật-Đìa Vàng trong khu di tích.
Tại các điểm khai quật, các nhà khoa học đã phát hiện thêm nhiều loại hình di tích, di vật văn hóa Óc Eo ở Gò Tháp.
Tại Gò Minh Sư, sau khi khai quật tám hố và một hố thám sát, các nhà khoa học đã phát hiện bốn tầng văn hóa của các di chỉ cư trú.
Tầng văn hóa thứ hai phát hiện xương động vật, than, hạt chuỗi, khuôn đúc đá, rìu đá, bàn mài, bàn xoa gốm…; đối chiếu các hiện vật khác ở miền Tây Nam Bộ cho thấy niên đại tầng văn hóa này ở thế kỷ Bảy đến thế kỷ 12.
Trong quá trình khai thác phát hiện ao hình vuông, còn khá nguyên vẹn có chiều dài 6,40 mét, rộng 5,80 mét và sâu 1,90 mét. Hiện vật tìm được trong ao rất phong phú với số lượng nhiều nhất là gốm có 8.221 mảnh, ngoài mảnh vỡ của bình, nồi, cà ràng, bi gốm, dọi se sợi, bàn gốm còn có gốm trang trí kiến trúc, đĩa đèn, chân đèn, vòi bình được tạo hình ngỗng thần Hamsa (vật cưỡi của thần Brahma).
Trong đợt khai quật này, các nhà khoa học cũng phát hiện được 460 hiện vật, đặc biệt gồm hiện vật chất liệu đá, đồ gốm, đất nung, thủy tinh, có 6 hiện vật kim loại, nhiều mảnh xương và răng động vật.
Khai quật ở Khu Đìa Phật- Đìa Vàng, đoàn khai quật đào chín hố thám sát và bốn hố khai quật, đã phát hiện di vật đồ gốm, đồ đá, hàng nghìn mảnh vỡ, đặc biệt phát hiện một tượng Phật gỗ có niên đại thế kỷ Hai và Bốn.
Ở Đìa Phật, các nhà khoa học phát hiện kiến trúc nhà ở của cư dân Óc Eo niên đại từ những thế kỷ đầu trước Công nguyên; phát hiện một mảnh vàng nhỏ và một hạt chuỗi bằng thủy tinh.
Khai quật 12 hố ở Khu mộ táng phát hiện ba loại hình: Di chỉ cư trú; kiến trúc đền thần Hindu giáo và đường đi của cư dân Óc Eo ở Gò Tháp. Có bốn tầng văn hóa với nhiều hiện vật tiêu biểu của văn hóa Óc Eo như gốm Óc Eo có màu ắc cam, vàng, xám trắng, bình Kendi, vò gốm… Đây là khu vực trước kia được cho là nơi chôn cất của cư dân cổ Gò Tháp như quan điểm của tiến sỹ Đào Linh Côn.
Thực ra, nơi đây lại là một quần thể của đền thờ Hindu giáo và Phật giáo giai đoạn sớm. Nhiều đền thờ, người dân khi xây dựng, đã xây một bờ kè cao gần 2 mét theo ba hoặc bốn hướng với 15 lớp gạch nhằm tránh ngập nước. Đây là đặc trưng tầng văn hóa ở giai đoạn Óc Eo điển hình ở thế kỷ Ba đến thế kỷ Bảy.
Trong đợt khai quật này, đoàn khai quật đã phát hiện 119 hiện vật đặc biệt gồm 30 hiện vật đá có vết mài, bốn viên sỏi nhỏ được ghè mài nhẵn bóng, 31 hiện vật gốm, ba hiện vật bằng kim loại, 51 hiện vật vàng.
Ba đợt khai quật trên đã giúp các nhà khoa học nghiên cứu tính chất địa hình, địa mạo cổ của di tích thông qua nghiên cứu mặt cắt địa tầng của các điểm di tích khai quật; nghiên cứu phạm vi về mặt không gian, thời gian của cư dân Óc Eo để tìm hiểu các vấn đề chính trị kinh tế, văn hóa-xã hội, tôn giáo của cư dân Óc Eo.
Các nhà khoa học đã chứng minh ở Gò Tháp có con người cư trú khá sớm, từ giai đoạn Óc Eo thế kỷ Hai trước Công nguyên, phát triển đến văn hóa Óc Eo điển hình rồi đến giai đoạn Hậu Óc Eo (thế kỷ 12).
Gò Tháp chính là một trong những trung tâm kinh tế-văn hóa-xã hội lớn của một tiểu quốc "Chinh phục từ đầm lầy.”
Phó giáo sư, tiến sỹ Đặng Văn Thắng cho rằng, thành tố Đồng Tháp Mười ít nhiều có liên quan đến các đền thờ.
Thạc sỹ Nguyễn Hữu Lý - Giám đốc Khu di tích Gò Tháp thông tin thêm: “Hiện nay, tại đây chúng ta đã tìm thấy chắc chắn sáu kiến trúc dạng đền thờ, ngoài ra có hai kiến trúc chưa khai quật. Khả năng Đồng Tháp Mười có mười tháp đúng như truyền thuyết xưa nay, nơi đây có nền văn hóa Óc Eo thật hấp dẫn của cư dân xưa."
Khu di tích lịch sử Gò Tháp là di tích Quốc gia đặc biệt thuộc xã Tân Kiều, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp. Đây là "cái rốn" của vùng Đồng Tháp Mười bao la. Nơi đây hiện còn quần thể di tích của Vương quốc Phù Nam cách đây hơn 1.500 năm; có di tích hai thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ cùng nhiều tầng văn hóa dân gian./.
