Sáng 12/7, sau khai mạc Phiên họp thứ 24, với sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, sự điều hành của Thượng tướng Trần Quang Phương, Phó Chủ tịch Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến vào tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết liên tịch 525/2012/NQLT/UBTVQH13-ĐCTUBTWMTTQVN (Nghị quyết liên tịch số 525) ngày 27/9/2012 về việc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội.
Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Trưởng Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội Dương Thanh Bình trình bày Báo cáo tóm tắt kết quả nghiên cứu, rà soát Nghị quyết liên tịch số 525.
Kết quả cho thấy, 10 năm qua đã có 27.071 cuộc tiếp xúc cử tri, với nhiều hình thức khác nhau được tổ chức; 42.455 kiến nghị của cử tri được tổng hợp, chuyển tới 72 đầu mối các cơ quan, đơn vị, tổ chức ở Trung ương có thẩm quyền giải quyết, trả lời kiến nghị cử tri; 650 văn bản quy phạm pháp luật được các cơ quan có thẩm quyền ban hành mới hoặc sửa đổi, bổ sung theo kiến nghị của cử tri.
[Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng tiếp xúc cử tri thành phố Đà Nẵng]
Bên cạnh đó, báo cáo cũng chỉ rõ những hạn chế, vướng mắc trong Nghị quyết liên tịch 525 cần được sửa đổi, bổ sung. Nghị quyết được ban hành trên cơ sở quy định của Luật Tổ chức Quốc hội năm 2001 được sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2007; Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 1999 và Nghị quyết số 27/2012/QH13 của Quốc hội khóa XIII, Kỳ họp thứ 3 về một số cải tiến, đổi mới để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Đến nay, các văn bản quy phạm pháp luật này đều đã được sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế.
Việc triển khai hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội chủ yếu tập trung dưới hình thức tiếp xúc cử tri định kỳ, trước và sau mỗi kỳ họp Quốc hội, hình thức tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, lĩnh vực, đối tượng được tổ chức còn ít và chủ yếu theo hình thức hội nghị.
Hoạt động tiếp xúc cử tri sau kỳ họp Quốc hội thường ít hơn trước kỳ họp. Thời gian, địa điểm tiếp xúc cử tri chưa linh hoạt, chủ yếu trong giờ hành chính hoặc thời giờ lao động chính của người dân, nên cử tri khó tiếp cận với người đại diện của mình.
Nghị quyết liên tịch số 525 chưa quy định hình thức tiếp xúc cử tri trực tuyến hoặc trực tiếp kết hợp trực tuyến. Nhiều địa phương khó khăn trong việc đầu tư xây dựng hệ thống trực tuyến do ngân sách, nguồn lực chưa đảm bảo.
Từ Phiên họp thứ 2 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (tháng 8/2021), lần đầu tiên Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét Báo cáo công tác dân nguyện về tình hình giải quyết, trả lời kiến nghị cử tri.
Đây là một bước đổi mới quan trọng của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Tuy nhiên, việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thảo luận báo cáo công tác dân nguyện hằng tháng chưa được thể chế hóa trong một văn bản quy phạm pháp luật cụ thể.
Thực tiễn đã có hình thức tiếp xúc cử tri trực tuyến để thích ứng với tình hình dịch COVID-19 nhưng chưa được thể chế hóa. Công tác tiếp xúc cử tri, tập hợp, tổng hợp kiến nghị của cử tri tại các kỳ họp bất thường cũng cần được quy định bổ sung, tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai đồng bộ, thống nhất.
Đổi mới công tác tiếp xúc cử tri, thích ứng với sự thay đổi của thực tiễn
Phát biểu tại Phiên họp, các ý kiến đều nhất trí với những kết quả đã đạt được trong 10 năm thực hiện Nghị quyết liên tịch số 525 cũng như những vướng mắc, bất cập cần được sửa đổi, bổ sung để tiếp tục đổi mới công tác tiếp xúc cử tri, thích ứng với sự thay đổi của thực tiễn và quy định của pháp luật liên quan.
Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Trương Thị Ngọc Ánh đề nghị bổ sung các hình thức tiếp xúc cử tri cho phù hợp với tình hình hiện nay, nhất là sau đại dịch COVID-19. Khi yêu cầu về quy mô tiếp xúc cử tri ngày một lớn nhưng cơ sở vật chất đảm bảo cho hoạt động tiếp xúc cử tri còn hạn chế thì cần quy định rõ về việc thực hiện tiếp xúc cử tri qua hình thức trực tuyến.
Nghị quyết số 525 chưa quy định hình thức tiếp xúc cử tri trực tuyến, tổng hợp ý kiến cử tri tại các kỳ họp bất thường, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường đề nghị cần nghiên cứu thêm để sửa đổi cho phù hợp.
Hiện cách thức tổ chức tiếp xúc cử tri ở mỗi địa phương cũng khác nhau, chưa thống nhất. Vì vậy, đối với những địa phương có đông đại biểu nên chia thành nhiều đoàn để có số lượng và lượt tiếp xúc cử tri nhiều hơn.
Đánh giá cao báo cáo của Ban Dân nguyện, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, hiện nay chưa có phân biệt rõ ràng giữa tiếp xúc cử tri trước và sau kỳ họp.
Tiếp xúc cử tri trước kỳ họp thường là cử tri nêu ý kiến, phản ánh còn đại biểu lắng nghe, tiếp thu; còn tiếp xúc cử tri sau kỳ họp thường là đại biểu thông tin, báo cáo về kết quả kỳ họp đến cử tri và nhân dân. Kết quả kỳ họp thường được tuyên truyền, phổ biến rộng rãi trên các phương tiện truyền thông đại chúng.
Vì vậy, theo bà Lê Thị Nga cần phân biệt rõ ràng và có phương án quy định phù hợp đối với việc tổ chức tiếp xúc cử tri sau kỳ họp để đảm bảo phù hợp với yêu cầu thực tiễn, nâng cao hiệu quả công tác tiếp xúc cử tri.
Cho ý kiến vào nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị có thêm các đánh giá sơ kết, tổng kết, đánh giá và giám sát thực hiện nghị quyết; đánh giá tính sâu sát, phù hợp, thực chất, thiết thực, hiệu quả của công tác tiếp xúc cử tri.
Chủ tịch Quốc hội nhất trí với việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ ban hành kết luận sau phiên họp, đồng ý chủ trương tổng kết, sửa đổi bổ sung Nghị quyết liên tịch 525. Chậm nhất quý I/2024 phải ban hành để áp dụng cho đợt tiếp xúc cử tri trước Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khoá XV.
Chủ tịch Quốc hội đề nghị tách thành hai nghị quyết là Nghị quyết liên tịch về tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội và Nghị quyết liên tịch về tiếp xúc cử tri của đại biểu Hội đồng Nhân dân.
Về mặt nội dung, Chủ tịch Quốc hội lưu ý việc sửa đổi nghị quyết phải bám sát tinh thần của Hiến pháp, Luật Tổ chức Quốc hội để xác định phạm vi tiếp xúc cử tri, không chỉ tại nơi bầu ra đại biểu mà còn ở phạm vi rộng hơn; làm rõ nội dung và có hướng dẫn cụ thể việc đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri theo chương trình tiếp xúc cử tri của đoàn đại biểu Quốc hội; tiếp xúc cử tri tại nơi cư trú, nơi làm việc; tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, đối tượng, địa bàn mà đại biểu quan tâm...
Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao và cơ bản tán thành với báo cáo của Ban Dân nguyện; thống nhất việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 525, đưa vào chương trình xây dựng Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, giao Ban Dân nguyện chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan để xây dựng Nghị quyết theo đúng quy định của pháp luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu ban hành 2 Nghị quyết riêng biệt gồm: Nghị quyết liên tịch về tiếp xúc cử tri của đại biểu Hội đồng Nhân dân và Nghị quyết liên tịch về tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội./.