Dư nợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam thấp hơn nhiều so với mức bình quân của các nước trong khu vực và chưa tương xứng với tiềm năng của nền kinh tế.
Cần vay vốn, chỉ nghĩ tới ngân hàng
Đây là thực tế được bà Phan Thị Thu Hiền – Vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng và tổ chức tài chính, Bộ Tài chính chỉ ra trong cuộc trao đổi với báo chí ngày 22/8.
[Chuyên gia Vũ Bằng: Thị trường vốn có nhiều triển vọng trong năm 2018]
Theo bà Hiền, tính đến thời điểm cuối năm 2017, dư nợ của thị trường trái phiếu doanh nghiệp tương đương 6,19% GDP, tăng so với quy mô của năm 2011 (3,31% GDP). Khối lượng phát hành bình quân giai đoạn 2011 - 2017 khoảng 49.000 tỷ đồng/năm.
Mặc dù có sự tăng trưởng nhưng bà thừa nhận, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp còn nhỏ so với quy mô của kênh tín dụng ngân hàng (tương đương 130% GDP).
Thực tế, dư nợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam cũng thấp hơn nhiều so với mức bình quân khoảng 20%-50% GDP của các nước trong khu vực.
Nguyên nhân theo bà một phần bởi đa phần các doanh nghiệp chưa nhận thức rõ ràng về thị trường vốn nên khi có nhu cầu vay vốn để sản xuất kinh doanh thì doanh nghiệp sẽ nghĩ ngay đến kênh tín dụng ngân hàng.
Vị đại diện Bộ Tài chính cho rằng, các doanh nghiệp có tâm lý e ngại khi huy động vốn trái phiếu, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
“Nguyên nhân là do thói quen và nhận thức của doanh nghiệp, cùng với việc quy trình, thủ tục vay vốn ngân hàng đơn giản hơn, chi phí có thể thấp hơn và đặc biệt là không phải thực hiện nghĩa vụ công bố thông tin đối với nhà đầu tư mua trái phiếu,” bà Hiền nói.
Một vấn đề khác là cơ chế chính sách hiện thực sự cân bằng giữa chính sách huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu và kênh tín dụng ngân hàng. Theo bà, đối với chính sách phát hành traí phiếu doanh nghiệp, các đơn vị phải đáp ứng điều kiện chặt chẽ và tuân thủ quy trình thủ tục theo chuẩn mực thị trường để đảm bảo an toàn cho các nhà đầu tư.
Yếu tố khác theo bà không thể không nói tới là cơ sở nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp chưa đa dạng, thiếu vắng các nhà đầu tư dài hạn, các nhà đầu tư có tổ chức, các quỹ đầu tư mục tiêu, quỹ hưu trí. Điều này khiến nhu cầu đầu tư trên thị trường thiếu bền vững.
Giảm phụ thuộc ngân hàng bằng cách nào?
Bà Hiền khẳng định, theo chủ trương của Đảng và Chính phủ, định hướng phát triển thị trường trái phiếu là trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho nền kinh tế. Vấn đề là cần từng bước giảm phụ thuộc vào ngân hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp huy động vốn trái phiếu.
Theo bà, Bộ Tài chính vừa trình Chính phủ sửa đổi Nghị định số 90 về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Đáng chú ý trong lần sửa đổi này là việc nới lỏng điều kiện phát hành để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp huy động vốn trái phiếu gắn với việc tập trung vào nhà đầu tư có tổ chức.
Vấn đề cần làm theo bà là có chính sách khuyến khích sự tham gia của các nhà đầu tư dài hạn như doanh nghiệp bảo hiểm, hệ thống quỹ hưu trí tự nguyện.
“Trong thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ nghiên cứu cơ chế chính sách đầu tư của Bảo hiểm xã hội để trình cấp có thẩm quyền cho phép Bảo hiểm xã hội đầu tư một phần vào các trái phiếu doanh nghiệp có xếp hạng tín nhiệm cao,” đại diện Bộ Tài chính nêu lên.
Bà giải thích thêm, xếp hạng tín nhiệm là hoạt động thu thập thông tin, phân tích, đưa ra nhận định, xếp hạng về khả năng tài chính, khả năng thực hiện đầy đủ, đúng hạn nghĩa vụ nợ của doanh nghiệp. Kết quả xếp hạng tín nhiệm sẽ giúp doanh nghiệp phát hành quảng bá uy tín, thương hiệu, năng lực tài chính cũng như giúp nhà đầu tư có công cụ đánh giá rủi ro tín nhiệm của doanh nghiệp để định hướng đầu tư.
Theo bà, hiện nay cũng đã có 1 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ xếp hạng tín nhiệm. Ngoài ra, có 3 doanh nghiệp nước ngoài đang nghiên cứu thị trường Việt Nam và thể hiện sự quan tâm trong thời gian tới.
Tuy nhiên, bà cho rằng, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ xếp hạng tín nhiệm phải đáp ứng được chất lượng cung cấp dịch vụ, phải có kinh nghiệm và uy tín.
“Theo lộ trình phát triển thị trường trái phiếu, thời gian tới dự kiến sẽ nghiên cứu yêu cầu trái phiếu doanh nghiệp phát hành ra công chúng thực hiện xếp hạng tín nhiệm khi điều kiện thị trường cho phép,” bà cho biết./.