Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nguyễn Xuân Cường trả lời chất vấn của Đại biểu Quốc hội. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN) Tiếp tục Chương trình làm việc của Quốc hội, sáng 13/6, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nguyễn Xuân Cường là người "đăng đàn" đầu tiên trả lời chất vấn trước Quốc hội.
Nội dung chất vấn tập trung vào giải pháp đột phá và lộ trình thực hiện có hiệu quả cơ cấu lại ngành nông nghiệp trong thời gian tới; biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của sản phẩm, gắn sản xuất với tiêu thụ sản phẩm, hướng đến xây dựng nền nông nghiệp hàng hóa, phát triển nông nghiệp bền vững; công tác bảo tồn, bảo vệ, tái tạo và phát triển nguồn lợi thủy sản, quản lý các hoạt động khai thác thủy sản.
Lý giải nguyên nhân khủng hoảng thừa đàn lợn
Vấn đề về khủng hoảng thừa đàn lợn là nội dung được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm, chất vấn Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường trong phiên chất vấn và trả lời chất vấn.
Đại biểu Nguyễn Sơn (Hà Tĩnh) chất vấn về căn cứ đưa ra quy hoạch ngành chăn nuôi với 32 triệu con lợn vào năm 2015, trong khi đến năm 2016 thị trường mới có 27 triệu con lợn nhưng đã xảy ra khủng hoảng, người chăn nuôi gặp khó khăn.
Đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Lan (Bắc Ninh) nêu câu hỏi trước tình hình ngành chăn nuôi lợn và thức ăn chăn nuôi gặp khó khi cung vượt cầu, người sản xuất lỗ đến 50% chi phí, Bộ đã có các giải pháp để giải quyết vấn đề này trong ngắn hạn, nhưng đâu là giải pháp căn cơ để giải quyết vấn đề này. Làm thế nào để điệp khúc "được mùa mất giá và được giá mất mùa" sẽ được giải quyết triệt để?
Chia sẻ với những khó khăn người nông dân gặp phải trong chăn nuôi lợn thời gian vừa qua, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho rằng, có hai nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này.
Thứ nhất là do sức sản xuất của Việt Nam trong những năm qua tăng trưởng quá nhanh. Sản lượng thịt nói chung đã tăng trên 3,6 lần; sữa tăng 15 lần… Đặc biệt, ngành chăn nuôi lợn có sức tăng trưởng nhanh hơn các ngành hàng khác, chỉ sau 10 năm đã đạt 23 triệu tấn, lợn nái từ hơn 2 triệu con đến nay đạt khoảng 4,2 triệu con…
Bên cạnh đó, mặc dù Việt Nam đã có những bước cải tiến về quy mô nông hộ, từ khoảng 7 triệu hộ (năm 2007) đến nay còn 3 triệu hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Cùng với đó, tiến bộ khoa học kỹ thuật được áp dụng trong chăn nuôi, dịch bệnh được kiểm soát tốt… đã góp phần làm cho sức tăng trưởng của thực phẩm nước ta vượt quá nhu cầu trong một thời điểm.
Ngoài ra, Bộ trưởng cho rằng do cơ cấu thực phẩm hiện nay đã thay đổi, nhân dân có nhiều sự lựa chọn hơn về thực phẩm cho bữa ăn hàng ngày nên mức tiêu thụ thịt lợn đã giảm đáng kể, dẫn đến dư thừa, sức cung lớn hơn sức cầu dẫn đến mất cân đối.
Nguyên nhân thứ hai theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường là do việc tổ chức ngành hàng của Việt Nam hiện nay chưa tốt. Việc liên kết giữa khâu sản xuất và khâu chế biến còn kém, chỉ đạt khoảng 20%.
Các doanh nghiệp có quy trình chế biến sâu từ giống, chăn nuôi, giết mổ, phân phối còn rất ít. Ngoài ra, khâu tiêu thụ hiện nay chủ yếu trên 90% vẫn là tiêu thụ theo phương thức truyền thống, không phù hợp với chuyển đổi cơ cấu tiêu dùng của xã hội.
Bộ trưởng đánh giá, khâu tổ chức thị trường có thể nói là khâu yếu nhất trong ngành hàng hiện nay. Việt Nam hiện mới xuất khẩu thịt lợn đi được 3 nước, chủ yếu là sản phẩm thịt lợn sữa; còn lại chủ yếu là ngoại thương qua đường tiểu ngạch cho Trung Quốc, chưa khai thác được nhiều thị trường mới.
Như vậy, trong ba khâu: Sản xuất, chế biến, mở cửa thị trường, Việt Nam chủ yếu mới làm được khâu đầu tiên, dẫn đến hệ lụy là tình trạng thịt lợn bị dư thừa, sụt giá mạnh trong thời gian vừa qua.
Thống kê nhu cầu thực phẩm của nước ta trước đây được tính toán dựa trên tốc độ tăng trưởng, nhìn nhận khả năng tiêu thụ. Tuy nhiên, tương quan của các cơ cấu thực phẩm chưa được tính đến.
Bên cạnh đó, việc hội nhập với thị trường thế giới và khu vực khiến dòng thực phẩm từ bên ngoài vào Việt Nam. Nhiều thực phẩm, mặt hàng mới thay thế thực phẩm truyền thống.
Tranh luận lại với Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương) cho rằng trả lời của Bộ trưởng về căn cứ lập quy hoạch phát triển đàn lợn chưa thuyết phục. Xuyên suốt câu trả lời vắng bóng vai trò quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Lập quy hoạch thời điểm đó phù hợp nhưng cơ chế thị trường thay đổi, vai trò của Nhà nước trong bối cảnh đó như thế nào để có giải pháp thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm.
“Lâu nay chúng ta có khẩu hiệu người tiêu dùng thông minh, Bộ trưởng nói nhà sản xuất phải thông minh nhưng người dân nói nhà quản lý phải thông minh. Cây ăn trái tôi nghĩ tiếp tục phải giải cứu trong thời gian tới. Bộ trưởng có thống nhất với tôi không?” đại biểu Quốc hội Nguyễn Thanh Hồng đặt câu hỏi.
Đánh giá đúng các lợi thế cạnh tranh để quy hoạch thị trường
Làm rõ hơn sự phối hợp giữa Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trong định hướng thị trường cho hàng hóa nông sản, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho rằng, khâu quan trọng nhất trong sản xuất nông nghiệp phải căn cứ theo nhu cầu, tín hiệu của thị trường trong và ngoài nước để xây dựng quy hoạch và tổ chức thực hiện quy hoạch cho tốt.
Đối với vấn đề “giải cứu” đàn lợn, Bộ trưởng Công Thương cho biết, ngành chăn nuôi đã chứng kiến sự tăng trưởng cao trong thời gian qua. Tuy nhiên, công tác phát triển thị trường chưa thực sự hiệu quả.
Bộ trưởng cho rằng Việt Nam có dư địa rất lớn để xuất khẩu, trong đó có mặt hàng thịt lợn nhưng về hàng rào kỹ thuật, hàng hóa nông sản chưa đảm bảo những tiêu chuẩn theo yêu cầu của các nước nhập khẩu.
Về công tác phối hợp trong thúc đẩy xuất khẩu thịt lợn, Bộ trưởng cho biết, hai Bộ đã triển khai trong năm 2016 và 2017, như triển khai thương mại với Trung Quốc, hai Bộ đã phối hợp làm việc với nhà chức trách Trung Quốc, Bộ Nông nghiệp Trung Quốc, Tổ chức Thú y Thế giới để thông qua hàng rào tiêu chuẩn về xuất khẩu thịt lợn.
Đề cập về vai trò quản lý nhà nước, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng, công tác quy hoạch cần xem lại, đặc biệt là sự phối hợp các bộ, ngành, địa phương.
Trong đó, sự phối hợp giữa Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trong nghiên cứu thị trường, nghiên cứu dữ liệu và cơ sở để xây dựng quy hoạch cần được cải tiến hơn, tăng cường phối hợp trong tổ chức thực hiện, nhất là với chính quyền các địa phương.
"Không phải mọi mặt hàng của chúng ta đều có lợi thế cạnh tranh. Với thịt lợn có thể có năng lực cạnh tranh với các thị trường trong khu vực như Trung Quốc, Philippines, Malaysia... nhưng với 10,6 triệu hộ nông dân sản xuất nhỏ lẻ, sản phẩm thịt lợn của Việt Nam có giá cạnh tranh còn cao hơn Mỹ và một số quốc gia nếu nhập khẩu vào Việt Nam," Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết.
Chính vì vậy, Việt Nam phải đánh giá đúng các lợi thế cạnh tranh để quy hoạch thị trường tốt. Vai trò của cơ quan nhà nước phải xây dựng được quy hoạch để định hướng sản xuất phù hợp với thị trường, vượt qua các rào cản kỹ thuật. Việc tổ chức sản xuất chăn nuôi phải đảm bảo những yêu cầu về chất lượng sản phẩm, giá thành cạnh tranh, chất lượng sản phẩm.
Bộ trưởng cho biết, vì chưa hoàn thành thủ tục để mở cửa xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc nên hơn 300 ngàn tấn lợn hơi năm 2016 Việt Nam xuất khẩu là tiểu ngạch. Có nghĩa là xuất khẩu qua biên giới không thông qua những con đường kiểm soát chính thức, do vậy việc xuất khẩu này không bền vững.
Bộ trưởng nhấn mạnh, yếu tố quan trọng là phải hoàn tất các thủ tục về mở cửa thị trường, đồng thời tiếp tục tái cơ cấu nông nghiệp, đặc biệt là ngành chăn nuôi, trong đó có chăn nuôi lợn, mới đảm bảo sự phát triển bền vững của các mặt hàng.
Thời gian qua, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã chỉ đạo các địa phương ở biên giới tập trung ưu tiên xuất khẩu các mặt hàng của chúng ta đã sản xuất được thông qua đường biên giới sang Trung Quốc, kể cả trong phương án tạm nhập tái xuất chỉ được thực hiện ở các cửa khẩu quốc tế giữa Việt Nam và Trung Quốc, không ưu tiên mặt hàng mới mà chỉ ưu tiên các mặt hàng Việt Nam sản xuất được.
[Quốc hội tiến hành chất vấn về 4 nhóm nội dung tại Kỳ họp thứ ba]
Khẩn trương giải quyết tình trạng hư hỏng tàu vỏ thép
Đại biểu Đặng Hoài Tân (Bình Định) chất vấn Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường về tình trạng tàu vỏ thép được đóng theo chính sách hỗ trợ vay vốn của Nghị định 67 đang bị hư hỏng nặng sau một thời gian ngắn sử dụng, mặc dù cơ sở đóng tàu đều được Bộ cho biết là đủ điều kiện.
Bộ có biện pháp gì giải quyết tình trạng trên? Trả lời chất vấn của đại biểu Đặng Hoài Tân, theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, đây là một chủ trương của Chính phủ để tăng cường nguồn lực đóng tàu hiện đại, góp phần vừa tăng sản lượng khai thác, vừa tham gia bảo vệ an ninh, chủ quyền của Việt Nam.
Để thực hiện chủ trương này, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã phối hợp hoàn thiện các văn bản, quy trình để thực hiện, hướng dẫn các tỉnh hỗ trợ ngư dân thực hiện việc đóng mới tàu cá.
Đến nay, trên cơ sở tiêu chí về kiều kiện mặt bằng, công nghệ… những đơn vị đóng tàu đã được lựa chọn, tập hợp được 235 cơ sở đủ kiều kiện trang thiết bị để thực hiện việc đóng tàu, với số lượng theo kế hoạch là 2.284 tàu, phân bổ cho 28 địa phương.
Tính đến nay, đã có 666 tàu bằng ba loại vật liệu: Tàu vỏ sắt, tàu vỏ gỗ, tàu vỏ composite được đóng mới trên phạm vi cả nước; trong đó, 297 tàu có công suất, hầu hết đều là công suất lớn trên 800 mã lực để phục vụ hiệu quả cho hoạt động khai thác ngoài khơi.
Đánh giá chung về tình hình thực hiện việc đóng tàu, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết, đến thời điểm 31/5/2017, các chuyến ra khơi trên các tàu đóng mới đều được bà con ngư dân nhận xét đã phát huy tốt hiệu quả, an toàn, đặc biệt đối với các tàu vỏ sắt.
Tại nhiều địa phương, bà con ngư dân đã thu được lãi cao từ các chuyến ta khơi như: Tổ hợp Hoàng Nam (Nam Định) đạt doanh thu trên 3 tỷ đồng/năm, lãi 1 tỷ đồng/năm. Tại Bình Thuận, nhiều thuyền viên cho biết đã thu lãi từ 8 - 9 triệu đồng/tháng. Tại Bình Định, trong tổng số 49 tàu có 24 tàu lãi cao hơn 20 – 30% so với phương tiện cũ…
Bên cạnh những hiệu quả đạt được, Bộ trưởng thông tin về việc nhiều ngư dân phản ánh tình trạng hư hỏng ở một số tàu cá trong quá trình sử dụng, cụ thể ở hai địa phương là Bình Định và Phú Yên.
Hai tàu hư hỏng nhẹ tại Phú Yên đã được khẩn trương khắc phục trong thời gian ngắn và đi vào hoạt động bình thường. 19 tàu hỏng tại Bình Định được đóng bởi hai Công ty Đại Nguyên Dương và Công ty Nam Triệu.
Các tàu bị hư hỏng thuộc hai nhóm: Hỏng máy và hỏng phần sắt ở các bộ phận trên tàu. Sau sự việc phát hiện 19 tàu hư hỏng tại tỉnh Bình Định, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã ra hai văn bản yêu cầu toàn bộ 27 tỉnh, thành phố có tàu đóng mới rà soát lại tình hình các tàu đã đưa vào sử dụng tại địa phương.
Đồng thời, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng cử đại diện của Tổng cục Thủy sản về làm việc với tỉnh Bình Định trên tinh thần khẩn trương, quyết liệt; mời tất cả ngư dân và hai đơn vị đóng tàu đến làm việc, đối chất trực tiếp để làm rõ phạm vi trách nhiệm của từng bên.
Bộ trưởng cho biết, vừa qua, Bộ cũng trực tiếp tổ chức hội nghị tại Bình Định, mời lãnh đạo của 27 tỉnh, thành phố, các đơn vị đóng tàu, ngư dân và các chuyên gia liên quan họp với tỉnh để bàn các biện pháp xử lý vấn đề này.
Theo đó, tỉnh thống nhất việc đình chỉ chấp nhận tình trạng đóng mới của hai Công ty Đại Nguyên Dương và Công ty Nam Triệu, đồng thời tập trung khắc phục sớm hậu quả.
Với các tàu hỏng về máy, Bộ yêu cầu không được sửa chữa mà phải thay ngay máy mới. Đối với các tàu hỏng phần sắt, phải thay sắt đúng chủng loại để phục vụ ngư dân đi biển, đảm bảo an toàn.
Những tàu do hư hỏng phải nằm bờ chưa được sửa chữa, các công ty phải có trách nhiệm với ngư dân về thu nhập trong những ngày tàu không thể ra khơi.
Ngoài ra, tỉnh Bình Định cũng đã thành lập Tổ thẩm định độc lập và đề nghị lực lượng công an vào cuộc để thẩm định rõ nguyên nhân hỏng hóc của 19 tàu. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang tích cực phối hợp với tỉnh Bình Định, đẩy nhanh tiến độ làm việc của Tổ thẩm định và các đơn vị liên quan để cuối tháng 7/2017 có kết luận báo cáo Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo.
Tranh luận lại, đại biểu Tân muốn Bộ trưởng nói rõ hơn trách nhiệm của mình khi để xảy ra tình trạng này. Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho rằng, việc sai phạm không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động của số tàu này mà còn ảnh hưởng tới cả một chủ trương, chính sách lớn.
Bộ trưởng khẳng định: “Trong vấn đề này, cơ quan, cá nhân nào sai, chịu trách nhiệm đến đâu, liều lượng thế nào chúng ta phải làm kiên quyết. Kể cả thuộc phần của Bộ, ở đâu sai Bộ cũng phải chịu trách nhiệm.”
Sẽ có Nghị định xử phạt sai phạm trong lĩnh vực phân bón
Đại biểu Phan Thị Bình Thuận (Thành phố Hồ Chí Minh) nêu vấn đề: Thời gian qua, người nông dân đã phải khổ sở, đương đầu với nạn phân bón giả, kém chất lượng tràn lan ở hầu hết các tỉnh, thành phố.
Trong trả lời chất vấn ở Kỳ họp thứ 2, Bộ trưởng Công Thương đã chỉ ra rằng có sự chồng chéo giữa Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trong quản lý Nhà nước về phân bón. Vậy sự phối hợp để giải quyết sự chồng chéo này đến nay đã được xử lý như thế nào?
Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết, tại Kỳ họp trước, các đại biểu Quốc hội đặt vấn đề về quản lý phân bón giữa hai Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn có sự trùng lắp.
Ngay sau đó, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo và chính thức phân rõ nhiệm vụ cho một bộ. Theo đó, Bộ Công Thương không quản lý về phân bón nữa và đưa về Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị định mới quy định về chức năng, nhiệm vụ của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong đó bổ sung nhiệm vụ quản lý Nhà nước về phân bón.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang phối hợp với Bộ Công Thương hoàn thiện Nghị định mới quy định chức năng, nhiệm vụ của hai bộ và chuyển toàn bộ chức năng này sang Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn quản lý.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã xây dựng Nghị định mới về quản lý phân bón thay cho Nghị định 202/2013/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý phân bón.
Trước tình hình phân bón phức tạp như hiện nay, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh, Bộ đã trình Chính phủ và được Thủ tướng đồng ý về mặt chủ trương ban hành Nghị định xử phạt sai phạm trong lĩnh vực phân bón.
Đây sẽ là văn bản pháp lý cao nhất trong quản lý Nhà nước về phân bón; dự thảo Nghị định sẽ được trình trong quý III. Liên quan đến xử lý vi phạm trong quản lý Nhà nước về phân bón, đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận) cho biết, theo Kết luận thanh tra số 235/KL-TTr về việc chấp hành pháp luật trong lĩnh vực phân bón tại 11 đơn vị được chỉ định hoạt động chứng nhận chất lượng phân bón, thử nghiệm phân bón, Thanh tra Bộ phát hiện trung tâm của Cục Trồng trọt vi phạm quy định về thử nghiệm và chứng nhận hợp quy sản phẩm phân bón.
Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương đề nghị Bộ trưởng cho biết hình thức kỷ luật đối với những cán bộ, công chức này? Về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết, Bộ đã thu hồi giấy phép hoạt động của 11 đơn vị vi phạm này; đồng thời giao nhiệm vụ chứng nhận chất lượng phân bón, thử nghiệm phân bón cho đơn vị khác.
Ngoài ra, Bộ đã tiến hành kỷ luật các cá nhân sai phạm. Chức năng, nhiệm vụ chứng nhận chất lượng phân bón, thử nghiệm phân bón được thống nhất giao cho Cục Bảo vệ thực vật để kiểm soát cả thuốc bảo vệ thực vật, cả phân bón./.
