Cố vấn Nhà Trắng Kellyanne Conway ngày 26/11 cho biết Mỹ và Trung Quốc đang tiến gần đến một thỏa thuận thương mại "Giai đoạn 1," song vẫn còn một số điểm bất đồng lớn nhất còn tồn đọng giữa hai bên.
Trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin Fox News, bà Kellyanne Conway nêu rõ: "Chúng tôi thực sự đã tiến gần tới thỏa thuận và 'Giai đoạn 1' của thỏa thuận này rất có ý nghĩa. Tuy nhiên, Tổng thống Trump muốn thực hiện điều này trong nhiều giai đoạn, với nhiều điều khoản mang tính tạm thời, bởi vì đó là một thỏa thuận thương mại lớn và mang tầm vóc lịch sử."
Những điều còn tồn tại
Theo các quan chức, nhà lập pháp và chuyên gia thương mại Mỹ, Trung Quốc, một thỏa thuận thương mại "giai đoạn 2" nhiều tham vọng giữa hai cường quốc này dường như kém triển vọng hơn, khi mà hai nước đang cố gắng đạt được một thỏa thuận sơ bộ "giai đoạn 1."
Tại cuộc họp báo với Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc hồi tháng Mười, Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu rằng ông hy vọng sẽ sớm tiến tới các cuộc đàm phán về "giai đoạn 2" khi mà "giai đoạn 1" đã hoàn tất.
[Chưa thấy triển vọng cho thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung "giai đoạn 2"]
Giai đoạn 2 sẽ tập trung vào các khiếu nại chủ chốt của Mỹ là Trung Quốc đã đánh cắp sở hữu trí tuệ của Washington bằng cách ép buộc các công ty Mỹ chuyển giao công nghệ của họ cho các đối thủ ở Bắc Kinh.
Các nguồn tin trên cho hay trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ tháng 11/2020, những khó khăn của việc đạt được "giai đoạn 1", đi cùng với việc Nhà Trắng do dự hợp tác với các nước khác nhằm gây sức ép với Bắc Kinh, đang làm lu mờ mọi hy vọng cho bất kỳ tham vọng lớn nào trong tương lai gần.
Cuộc chiến thương mại kéo dài 16 tháng với Trung Quốc đã đẩy doanh nghiệp và nông dân Mỹ vào khủng hoảng, làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và làm suy giảm các nền kinh tế.
Việc không thể hóa giải những lý do chính khiến cuộc thương chiến bùng nổ đã và đang đặt ra câu hỏi liệu rằng những thiệt hại đối với cuộc chiến thương mại này là có đáng hay không?
Trong khi đó, nhiều thực tiễn thương mại của Bắc Kinh mà nhiều nền kinh tế thị trường tự do coi là không cân bằng vẫn chưa được xử lý.
Một nguồn tin khác của Reuters hôm 20/11 cho rằng việc ký kết thỏa thuận giai đoạn 1 có thể phải đợi đến năm 2020 khi cả hai nước tranh cãi về yêu cầu của Bắc Kinh nhằm rút lại các biện pháp thuế quan trên phạm vi rộng lớn hơn.
Giới chức Bắc Kinh nhấn mạnh họ sẽ không ngồi vào bàn đàm phán để thảo luận về thỏa thuận thương mại giai đoạn 2 trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, một phần bởi vì họ muốn đợi để xem liệu ông Trump có tái cử nhiệm kỳ 2 hay không.
Một quan chức Trung Quốc nói: "Chính ông Trump là người muốn ký kết các thỏa thuận này chứ không phải chúng tôi. Chúng tôi có thể chờ đợi."
Tương lai thỏa thuận "Giai đoạn 2"
Nghị sỹ Dân chủ Jim Costa thuộc cả hai Ủy ban nông nghiệp chính của Quốc hội Mỹ hôm 20/11 cho hay ưu tiên của Tổng thống tại thời điểm này là đạt được tuyên bố về một thỏa thuận giai đoạn 1, nhằm bảo đảm Trung Quốc sẽ nhập khẩu các mặt hàng nông sản của Mỹ trên quy mô lớn.
Sau đó, Trung Quốc có thể rút lui ở mức độ nào đó đối với chương trình chính sách của ông Trump khi ông tập trung vào những vấn đề trong nước.
Tổng thống Trump có thể để các vấn đề tranh cãi chính khác được xử lý bởi các trợ lý cấp cao của mình, những người có thể tiếp tục hối thúc Bắc Kinh về vấn đề đánh cắp tài sản trí tuệ của Mỹ, quân sự hóa Biển Đông và hồ sơ nhân quyền của Bắc Kinh.
Trong khi đó, một quan chức giấu tên của Chính quyền Tổng thống Trump nói: "Ngay khi hoàn thành thỏa thuận giai đoạn một, chúng tôi sẽ khởi động đàm phán thỏa thuận 'giai đoạn 2'."
Nhà Trắng ban đầu đặt ra những kế hoạch để tái cấu trúc mối quan hệ của Mỹ với Trung Quốc, bao gồm việc xử lý điều mà cuộc điều tra của Đại diện Thương mại Mỹ năm 2018 kết luận rằng những thực tiễn thương mại của Trung Quốc là "không công bằng, không hợp lý và làm méo mó thị trường."
Tổng thống Trump cũng nhận được sự ủng hộ của lưỡng đảng ở quy mô rộng lớn đối với nỗ lực buộc Trung Quốc phải chịu trách nhiệm cho hoạt động do thám kinh tế, tấn công mạng, ép buộc chuyển giao công nghệ và bán phá giá đối với các khoản trợ cấp chính phủ kéo dài nhiều năm qua.
Tuy nhiên, nhiều trong số những quan ngại này sẽ không thể được xử lý trong thỏa thuận "giai đoạn 1" vốn chỉ tập trung vào việc Trung Quốc mua thêm hàng nông sản Mỹ, rút lại các biện pháp thuế quan đi kèm với một số cam kết sở hữu trí tuệ.
Làm phức tạp hơn vấn đề là việc đội ngũ cố vấn kinh tế của Tổng thống Trump hiện bị chia rẽ. Một số đang thúc đẩy ông Trump nhất trí với thỏa thuận "giai đoạn 1" nhằm xoa dịu thị trường và giới lãnh đạo kinh doanh, trong khi một số khác lại muốn ông tiến tới một thỏa thuận toàn diện hơn.
Ngoài ra, giới chức Bắc Kinh lại đang do dự thực hiện những thay đổi mang tính cấu trúc ở quy mô rộng lớn hơn để quản lý nền kinh tế Trung Quốc.
Theo ông Matthew Goodman, cựu quan chức Mỹ đồng thời là chuyên gia thương mại tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cả Trung Quốc và Mỹ đều thể hiện mối quan tâm rõ nét trong việc hoàn tất thỏa thuận giai đoạn 1 một cách tương đối nhanh chóng nhằm xoa dịu thị trường cũng như đáp ứng những quan ngại về chính sách trong nước.
Ông Goodman cho rằng có cơ hội tốt để cả hai bên thực hiện thỏa thuận "giai đoạn 1", song không tin tưởng rằng hai bên có thể đạt được một thỏa thuận ở phạm vi lớn hơn trước kỳ bầu cử Tổng thống Mỹ.
Hàng hóa Trung Quốc được xếp tại cảng Long Beach, bang California, Mỹ ngày 14/9/2019. (Nguồn: AFP/TTXVN) Vấn đề chính là Mỹ vẫn thiếu một chiến lược tổng thể và gắn kết để đối phó với Trung Quốc.
Phát biểu trước Quốc hội Mỹ, ông Goodman nói: "Thỏa thuận 'giai đoạn 1' có thể sẽ xảy ra vì cả hai lãnh đạo đều mong chờ. Tuy nhiên, Bắc Kinh sẽ không mặn mà gì khi thực hiện những thay đổi cấu trúc lẽ ra đã có thể thực hiện được vào mùa Xuân."
Josh Kallmer, cựu quan chức thuộc văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ và hiện là Phó Chủ tịch Hội đồng Công nghiệp Công nghệ Thông tin, nhận định rằng: "Về mặt lý thuyết thì có thể, song khó có thể hình dung được" Mỹ và Trung Quốc có thể đàm phán về một thỏa thuận 'giai đoạn 2' vào năm 2020."
Theo chuyên gia thương mại và cựu giới chức Mỹ, Washington cần phối hợp tốt hơn với các đồng minh để gây áp lực buộc Trung Quốc phải tiến hành khẩn cấp những cải cách cấu trúc cần thiết, trong đó đảm bảo chấm dứt vấn đề ép buộc chuyển giao công nghệ và cần bảo vệ sở hữu trí tuệ tốt hơn.
Trong khi đó, châu Âu và các đồng minh của Mỹ đã do dự trong việc "chung tay" với Washington để thực hiện chiến dịch gây sức ép đối với Bắc Kinh, một phần là do sự bất bình của họ trước việc Chính quyền Trump chú trọng vào hành động đơn phương và một phần là do sự phụ thuộc của họ vào đầu tư của Trung Quốc.
Kellie Meiman Hock, đối tác quản lý của McLarty Associates, một tập đoàn tham vấn thương mại tại Washington, cho rằng cần có một liên minh quốc tế mới có thể thành công trong việc tạo ra thỏa thuận "giai đoạn 2"./.
