Những vi phạm trong lãnh đạo, quản lý, đầu tư xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm không những gây thất thoát tài sản Nhà nước mà còn làm suy giảm niềm tin của nhân dân.
Vì thế, những sai phạm cần phải được thẳng thắn nhìn nhận, đánh giá, tìm giải pháp khắc phục, sửa sai để vừa hoàn thành mục tiêu tốt đẹp của dự án đồng thời củng cố, lấy lại niềm tin của nhân dân.
Thất thoát tài sản Nhà nước
Tại Dự án khu đô thị mới Thủ Thiêm, người dân có đất bị thu hồi đã khiếu nại, tố cáo khắp nơi, liên tục trong thời gian dài buộc Thanh tra Chính phủ phải vào cuộc. Qua thanh tra, kiểm tra, Thanh tra Chính phủ đã ban hành Thông báo 1483/TB-TTCP ngày 4/9/2018 và Thông báo 1041/TB-TTCP ngày 26/6/2019 chỉ ra nhiều sai phạm.
Trong Thông báo số 1483/TB-TTCP, Thanh tra Chính phủ khẳng định việc thu hồi 4,3ha khu phố 1, phường Bình An, Quận 2 nằm ngoài ranh quy hoạch khu đô thị mới Thủ Thiêm để thực hiện một số dự án trong khu đô thị mới Thủ Thiêm là chưa đủ cơ sở pháp lý, không đúng với quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Đối với Khu tái định cư 160ha, Ủy ban Nhân dân Thành phố không nêu cụ thể vị trí, ranh giới, không có hồ sơ, bản đồ quy hoạch kèm theo, chưa có ý kiến thẩm định của Bộ Xây dựng.
Hiện nay tổng diện tích đất đã được quy hoạch và thực hiện đầu tư khu tái định cư nằm trong 5 phường chỉ mới thực hiện được 46,1ha, còn thiếu 113,9ha chưa được quy hoạch, bố trí tái định cư nhưng không báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Trong phạm vi 5 phường (ngoài ranh quy hoạch khu đô thị mới Thủ Thiêm), mặc dù đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch Khu tái định cư 160ha nhưng Ủy ban Nhân dân thành phố đã giao đất cho 51 dự án để đầu tư xây dựng nhà ở, văn phòng, khu vui chơi giải trí, công trình công cộng... với tổng diện tích khoảng 144,6ha.
Hậu quả là không có đủ đất để bố trí tái định cư theo quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
[Điểm lại những sai phạm ở Thủ Thiêm: Kỷ luật nhiều cán bộ lãnh đạo]
Theo Thanh tra Chính phủ, thay vì tạm thời dừng giao đất cho các dự án không cấp thiết, quản lý chặt chẽ sự biến động của quỹ đất trong khu vực đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch thì Ủy ban Nhân dân Thành phố lại chấp thuận chủ trương, tạm giao cho 6 dự án với diện tích 27,7ha và quyết định giao đất chính thức cho 45 dự án với tổng diện tích khoảng 116,9ha.
Những việc làm trên thể hiện công tác quản lý sử dụng đất bị buông lỏng, thiếu kiểm soát, giao đất tràn lan cho các dự án, làm phá vỡ không gian, quy mô quy hoạch, đặc biệt là không bảo đảm được quỹ nhà, đất phục vụ tái định cư theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Việc giao đất cho doanh nghiệp không đúng với giấy phép kinh doanh, không đúng thẩm quyền, không có quy hoạch chi tiết 1/2000 được duyệt, chưa ký hợp đồng thuê đất vẫn cho phép sử dụng, giao đất công không qua đấu giá...
Các dự án qua kiểm tra đều có vi phạm về quy hoạch và giấy phép xây dựng (lấn sông, xây dựng công trình sai quy hoạch, vượt số tầng), tính toán tiền sử dụng đất chưa đúng quy định...
Ngoài ra, việc Ủy ban Nhân dân Thành phố có Văn bản số 1122/UBND-ĐTMT ngày 20/2/2008 chấp thuận chuyển mục đích sử dụng 30,1 ha đất của Công ty Thế Kỷ 21 tại dự án khu du lịch, văn hóa, giải trí thuộc phường Bình Khánh, Quận 2 sang xây dựng khoảng 4.000 căn hộ tái định cư và hoán đổi bằng 30,2ha đất sạch thuộc 90,2ha khu tái định cư Nam Rạch Chiếc nhưng sau đó, lại chấp thuận cho chuyển khu đất tái định cư này sang mục đích đầu tư kinh doanh nhà ở mà không thực hiện đấu giá theo quy định, tính tiền sử dụng đất không đúng thời điểm giao đất.
Trong khi đó, tại Thông báo số 1041/TB-TTCP, Thanh tra Chính phủ cho rằng, Ủy ban Nhân dân Thành phố xác định chi phí đầu tư bình quân cho m2 đất thương mại, dịch vụ, nhà ở trong khu đô thị mới Thủ Thiêm 26 triệu đồng/m2 là không đầy đủ, không đúng quy định.
Toàn bộ quỹ đất trong khu đô thị mới Thủ Thiêm là 221,68ha được tạo ra bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước nhưng thành phố đã sử dụng để thanh toán đối ứng cho dự án BT (đổi đất lấy hạ tầng theo hình thức xây dựng-chuyển giao) được chỉ định nhà đầu tư, không thông qua đấu thầu, không đấu giá quyền sử dụng đất. Dẫn tới việc nhà đầu tư hưởng lợi rất lớn do chênh lệch giá đất.
Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra hàng loạt sai phạm tại các dự án đầu tư hạ tầng theo hình thức BT có nguy cơ thất thoát lớn tài sản Nhà nước như dự án 4 tuyến đường chính, cầu Thủ Thiêm 2, dự án đầu tư hạ tầng Khu dân cư phía Bắc, Khu phức hợp Tháp quan sát, Khu phức hợp Sóng Việt, khu tái định cư 38,4ha thuộc khu đô thị mới Thủ Thiêm, chuyển đổi căn hộ tái định cư sang nhà ở thương mại trong việc chỉ định nhà đầu tư nhưng không đấu giá quyền sử dụng đất, chưa đúng quy định, chưa tính và thu tiền sử dụng đất…
Bên cạnh đó, Thành phố đã phê duyệt và điều chỉnh dự án bồi thường giải phóng mặt bằng và tái định cư có trị giá gần 38.700 tỷ đồng (bao gồm 26.315 tỷ đồng tiền tạm ứng từ ngân sách Thành phố) không đúng thẩm quyền (khi Thành phố tách riêng dự án, chi phí số tiền lớn thuộc diện dự án nhóm A - phải báo cáo và xin phép Thủ tướng Chính phủ).
Việc tạm ứng, quản lý và sử dụng ngân sách chưa đúng quy định nên phải thu hồi ngay. Thanh tra Chính phủ yêu cầu Thành phố phải hoàn trả trước ngày 31/12/2019 nếu không sẽ chuyển hồ sơ qua Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an.
Khẩn trương khắc phục hậu quả
Bên cạnh việc chỉ ra sai phạm, Thanh tra Chính phủ cũng ghi nhận, đánh giá trong những năm qua, nhất là hiện nay, Thành ủy, Ủy ban Nhân dân Thành phố cùng các cấp, các ngành rất nỗ lực, cố gắng trong việc kêu gọi, thu hút các nhà đầu tư, thực hiện đền bù, hỗ trợ tài sản trên đất, quy hoạch, xây dựng các khu nhà ở, tái định cư, bố trí tạm cư, tập trung rà soát, từng bước giải quyết khiếu nại cho người dân bị ảnh hưởng.
Đến nay, Thành phố đã bồi thường, hỗ trợ được 14.353/14.357 hồ sơ (đạt tỷ lệ 99,97%), diện tích đạt 99,45%, số tiền bồi thường, hỗ trợ là 17.455 tỷ đồng; cơ bản hình thành khu đô thị mới Thủ Thiêm, giá trị nhà, đất tại dự án và vùng lân cận đã tăng lên đáng kể....
Cơ quan Trung ương đã chỉ ra nhiều sai phạm trong quá trình triển khai dự án khu đô thị mới Thủ Thiêm gắn với trách nhiệm lãnh đạo Thành phố qua các thời kỳ. Đây cũng là dịp để lãnh đạo Thành phố đương nhiệm thể hiện quyết tâm chính trị, triển khai dự án tới cùng, đảm bảo đúng quy hoạch và mục đích tốt đẹp ban đầu.
Quan điểm của Thành phố là thẳng thắn nhìn thẳng vào sự thật, tuân thủ pháp luật, nghiêm túc nhận thiếu sót, trách nhiệm trong quá trình quản lý, điều hành, triển khai ngay các chính sách phù hợp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, bảo đảm hài hòa lợi ích của nhà nước, của người sử dụng đất và của nhà đầu tư, xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm trở thành một khu đô thị hiện đại với quy mô tiêu chuẩn tầm cỡ khu vực.
Lãnh đạo Thành phố Hồ Chí Minh tiến hành đồng thời nhiều biện pháp, vừa rà soát pháp lý dự án, thực hiện các nội dung kết luận của các cơ quan Trung ương vừa nỗ lực kêu gọi đầu tư, giải quyết quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.
Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Thiện Nhân nhiều lần khẳng định quan điểm sẽ khẩn trương giải quyết quyền lợi của người dân, thực hiện dự án theo đúng quy hoạch, quy định pháp luật để bán đảo Thủ Thiêm trở thành trung tâm đô thị mới.
Lãnh đạo Thành phố cảm ơn người dân, trong đó có người dân bị ảnh hưởng bởi dự án khu đô thị mới Thủ Thiêm đã đồng thuận, ủng hộ Thành phố triển khai dự án và đang nỗ lực ban hành chính sách và tổ chức thực hiện bồi thường hỗ trợ tái định cư.
Cùng với đó, đích thân Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Nguyễn Thành Phong đã trực tiếp xin lỗi người dân có đất bị thu hồi sai, Ban Thường vụ Thành ủy đã nhiều lần họp bàn các giải pháp thực hiện dự án, đảm bảo hài hòa quyền lợi của Nhà nước và người dân, doanh nghiệp.
Thành phố đã và sẽ tiếp tục tổ chức đấu giá công khai các lô đất trong khu đô thị mới Thủ Thiêm để thu ngân sách theo quy định, bổ sung tiền và tài sản Nhà nước bị thất thoát đồng thời kêu xã hội hóa đầu tư các dự án thành phần trong khu đô thị mới Thủ Thiêm phục vụ cộng đồng như dự án nhà hát, quảng trường trung tâm…
Đáng chú ý, sau khi Thanh tra Chính phủ ban hành các kết luận về sai phạm trong quá trình triển khai dự án khu đô thị mới Thủ Thiêm, Hội đồng Nhân dân thành phố Khóa IX đã ra Nghị quyết thông qua tờ trình về chủ trương xây dựng chính sách giải quyết bồi thường hỗ trợ tái định cư bổ sung đối với các hộ dân trong khu đất 4,3ha thuộc Khu phố 1, phường Bình An, Quận 2 nằm ngoài ranh quy hoạch khu đô thị mới Thủ Thiêm nhưng vẫn bị thu hồi.
Theo ông Võ Văn Hoan, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh: Trước đây người dân đã nhận bồi thường nhưng còn khiếu nại và được Thanh tra Chính phủ kết luận có cơ sở, Thành phố sẽ tiếp tục bổ sung, hỗ trợ thêm để phù hợp với điều kiện mới, yêu cầu mới.
Việc áp giá bồi thường, giải quyết tái định cư với 3 phương án lựa chọn gồm tiền mặt, nền đất và nhà tái định cư sẽ được triển khai theo hướng có lợi nhất cho người dân.
Đối với việc thực hiện pháp luật trong quy hoạch, quản lý xây dựng, đất đai tại khu đô thị mới Thủ Thiêm, Ủy ban Nhân dân Thành phố đang triển khai 13 nhóm việc với 22 đầu việc như xác định chi phí lãi vay, sử dụng quỹ đất sạch để thực hiện việc thanh toán cho các dự án BT, xem xét, kiến nghị xử lý đối với khoản chênh lệch do xác định, trình và phê duyệt chi phí đầu tư bình quân, xử lý thu hồi và hoàn trả ngay khoản tiền tạm ứng từ ngân sách Thành phố chưa đúng quy định; tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu để lựa chọn nhà đầu tư theo đúng quy định, rà soát lại giá đất và nghĩa vụ tài chính của các dự án đã giao cho nhà đầu tư, rà soát việc thay đổi quy hoạch chi tiết tại các dự án đã và đang đầu tư xây dựng cũng như xử lý cán bộ, các đơn vị liên quan./.