Hội nghị lần thứ 16 Các bên tham gia Công ước Liên hợp quốc về đa dạng sinh học (COP16) vừa bế mạc tại Cali, Colombia mà không đạt được thỏa thuận về lộ trình tăng cường tài trợ cho hoạt động bảo vệ các loài động thực vật có nguy cơ tuyệt chủng.
Tuy nhiên, các bên đã nhất trí thiết lập một quỹ từ các khoản thanh toán mà các công ty phải trả cho việc sử dụng dữ liệu tài nguyên di truyền của thực vật và động vật, sau đó chia sẻ với cộng đồng địa phương nơi sở hữu nguồn đa dạng sinh học này.
Hội nghị cũng đạt được một đột phá quan trọng, đó là việc các quốc gia đồng thuận thành lập một cơ quan chịu trách nhiệm tư vấn về các quyết định liên quan đến bảo tồn thiên nhiên của Liên hợp quốc, đồng thời thúc đẩy vai trò của cộng đồng địa phương, của người bản địa trong các nỗ lực bảo tồn.
Đây chính là những điểm kết nối quan trọng nhằm thực hiện Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh-Montreal (GBF) đã được thông qua tại COP15 năm 2022, khi cách tiếp cận “con người là một phần của giải pháp để bảo vệ thiên nhiên" được đề cao.
COP16 được xem là hội nghị lớn nhất về bảo tồn thiên nhiên, có nhiệm vụ đánh giá và đẩy nhanh tiến độ thực hiện các kế hoạch quốc gia và tài trợ nhằm đạt được 23 mục tiêu đã được đề ra trong GBF nhằm ngăn chặn và đảo ngược tình trạng suy giảm đa dạng sinh học từ nay đến năm 2030.
Một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất tại hội nghị là cách thức tài trợ cho các nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học. COP15 đã đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng, bao gồm cung cấp 200 tỷ USD mỗi năm để bảo vệ đa dạng sinh học đến năm 2030, trong đó có 30 tỷ USD mỗi năm cho các nước nghèo.
Tuy nhiên, sau gần hai tuần đàm phán, các cuộc thảo luận về tài chính tại COP16 vẫn chưa tìm được tiếng nói chung, khiến nhiều bên lo ngại về khả năng thực hiện các mục tiêu đã đề ra.
Nhằm chấm dứt thế bế tắc, Chủ tịch COP16 đã đề xuất một loạt văn bản dự thảo vào phút chót để các nhà đàm phán xem xét. Một trong những phương án lựa chọn là tiếp tục các cuộc thảo luận về vấn đề tài chính sau COP16 - thậm chí là cho đến hội nghị COP17 tiếp theo tại Armenia vào năm 2026 - để tìm ra "giải pháp toàn diện nhằm thu hẹp khoảng cách tài chính cho đa dạng sinh học."
Dù không có thỏa thuận về tài chính, những gì đạt được tại COP16 dự báo sẽ có tác động sâu rộng đến các nỗ lực toàn cầu trong việc bảo tồn đa dạng sinh học. Việc công nhận vai trò của cộng đồng địa phương, người bản địa, người gốc Phi trong việc bảo tồn thiên nhiên, tạo điều kiện cho các cộng đồng này tiếp cận dễ dàng hơn với nguồn lực và tham gia các cuộc thảo luận toàn cầu về môi trường, không chỉ giúp nâng cao quyền lợi cho các cộng đồng mà còn tạo ra những phương pháp bảo tồn hiệu quả hơn, nhờ vào kiến thức và kinh nghiệm bản địa, được tích lũy từ bao đời đang tồn tại trong các cộng đồng dân cư.
Thỏa thuận đạt được tại COP 16 sẽ tạo sự kết nối để xây dựng mô hình bảo tồn đa dạng sinh học dựa vào cộng đồng dân cư bản địa, mở ra cơ hội cho việc kết hợp kiến thức và kinh nghiệm truyền thống vào các chiến lược bảo tồn hiện đại.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã nhấn mạnh rằng "sự tồn tại của đa dạng sinh học trên hành tinh của chúng ta - và sự tồn tại của chính chúng ta - đang bị đe dọa."
Ông kêu gọi các quốc gia hành động nhanh chóng để giải quyết cuộc khủng hoảng đa dạng sinh học hiện nay. Chuyên gia Lena Katzmarski từ tổ chức GIZ (Đức) nhấn mạnh rằng việc khai thác mối liên kết giữa khí hậu và đa dạng sinh học sẽ giúp các quốc gia ứng phó tốt hơn trước những thách thức chung; tuy nhiên, để các chính sách này có thể thực thi, cần nguồn lực tài chính mạnh mẽ. Do đó, việc phối hợp giữa khí hậu và đa dạng sinh học không chỉ đơn thuần là thừa nhận sự kết nối, mà cần có chiến lược thực hiện rõ ràng và quyết liệt.
Ông Jeffrey Sachs từ Mạng lưới Giải pháp phát triển bền vững Liên hợp quốc nhấn mạnh rằng biến đổi khí hậu và đa dạng sinh học là hai mặt của cùng một vấn đề và giải pháp tổng thể sẽ giúp xây dựng một tương lai đáng mong đợi.
Đánh giá về hội nghị, Gavin Edwards, Giám đốc tổ chức phi lợi nhuận Nature Positive, cho biết: “COP16 là cơ hội để tiếp thêm năng lượng và nhắc nhở các nước về những cam kết họ đưa ra cách đây hai năm, bắt đầu điều chỉnh lộ trình nếu muốn đạt được mục tiêu năm 2030."
Tháng 11/2022, trong khuôn khổ Hội nghị lần thứ 27 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP27) tại Sharm El-Sheikh, nước chủ nhà Ai Cập đã tổ chức Ngày đa dạng sinh học với 3 trụ cột - Hiện tại, Hy vọng và Tầm nhìn - đặt ra bối cảnh cho mối quan hệ giữa đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu.
Chính nhận thức về mối quan hệ mật thiết giữa biến đổi khí hậu và đa dạng sinh học, các giải pháp và lộ trình tăng cường hành động giải quyết vấn đề mất đa dạng sinh học và hành động khí hậu, được các bên chia sẻ tại COP27, đã trở thành động lực để cộng đồng quốc tế đạt được Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh-Montreal (GBF) vào tháng 12/2022.
Trong bối cảnh COP 29 về biến đổi khí hậu sắp diễn ra, những cam kết và hành động mạnh mẽ nhằm bảo tồn đa dạng sinh học sẽ tạo sự kết nối để thế giới tăng tốc những nỗ lực chống biến đổi khí hậu toàn cầu./.
Hội nghị COP16 không đạt thỏa thuận tài trợ bảo vệ các loài nguy cơ tuyệt chủng
Người phát ngôn Ban thư ký Công ước LHQ về Đa dạng sinh học cho biết hội nghị COP16 sẽ tiếp tục nối lại trong tương lai để xem xét vấn đề tồn đọng về tài trợ bảo vệ loài nguy cơ tuyệt chủng.