Bộ phận tư vấn kinh tế của Anh (EIU) cho rằng sự lây lan của virus SARS-CoV-2 ở châu Âu, kéo theo đó là các biện pháp ngăn chặn sự bùng phát, đã làm cho lục địa này phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng y tế và một cú sốc kinh tế lớn.
Những dự báo ảm đạm
Theo EIU, cú sốc kinh tế đối với châu Âu không chỉ là cú sốc từ phía nguồn cung, chỉ có tác động hạn chế đối với các lĩnh vực và công ty phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ Trung Quốc hoặc khách du lịch Trung Quốc, mà còn là cú sốc về nhu cầu, vì các chính phủ trong khu vực đã áp đặt nhiều biện pháp hạn chế chưa từng có trong thời bình đối với người dân nhằm trì hoãn thời kỳ đỉnh điểm của dịch bệnh và bảo vệ hệ thống chăm sóc sức khỏe.
Diễn biến này làm thay đổi hoàn toàn triển vọng kinh tế của khu vực và do đó EIU điều chỉnh giảm dự báo tốc độ tăng trưởng kinh tế của khu vực trong năm 2020. Theo đó, dự báo kinh tế của châu Âu sẽ chỉ tăng trưởng 0,8% (dự báo trước đây là 1,6%), Khu vực sử dụng đồng euro (Eurozone) tăng trưởng 0,4% (dự báo trước là 1,2%). Trong khi đó, các nền kinh tế lớn của châu lục được dự báo có tốc độ tăng trưởng kinh tế lần lược là Đức 0,3%; Pháp 0,5%; Anh 0,6% và Italy là -1,1%.
[Kinh tế EU có thể thu hẹp 1% do tác động xấu của dịch COVID-19]
EIU cũng cho biết sự điểu chỉnh trên mới chỉ tính đến tác động của việc thời gian làm việc bị cắt giảm, người dân và nhà đầu tư trì hoãn quyết định chi tiêu và đầu tư, thất bại trong kinh doanh, giao dịch thương mại và du lịch suy giảm, cũng như các biện pháp của chính phủ đã công bố giải quyết, hỗ trợ các vấn đề trên.
EIU chưa tính đến việc các phản ứng chính thức của chính phủ thất bại do sự cố phối hợp giữa các quốc gia hoặc sự cố hệ thống y tế, khủng hoảng nợ doanh nghiệp hay niềm tin của công chúng vào chính phủ hoặc trật tự công cộng đổ vỡ. Tất cả những rủi ro này đều làm cho triển vọng kinh tế xấu đi.
Kịch bản cơ sở để EIU đưa ra dự báo là châu Âu không thể khống chế dịch COVID-19 trong phạm vi châu lục, nhưng các biện pháp được thực hiện đã giúp trì hoãn đỉnh điểm của dịch bệnh và làm cho hệ thống y tế không bị quá tải.
EIU cũng giả định rằng virus SARS-CoV-2 sẽ hoạt hoạt động theo mùa, giảm dần vào mùa Hè nhưng sẽ quay trở lại trong những tháng mùa Đông. Điều này có nghĩa là các tác động kinh tế chính sẽ xảy đến trong quý 1 và 2, chi tiêu tiêu dùng sẽ dần phục hồi trong quý 3/2020. Các chính phủ sẽ chuẩn bị tốt hơn cho sự bùng phát của virus này trong quý 4 và đến cuối năm 2021 sẽ có vắc-xin để sử dụng rộng rãi.
Phản ứng của châu Âu trước cuộc khủng hoảng
Phản ứng của châu Âu đối với đại dịch cho đến nay là chậm trễ và thiếu phối hợp. Theo dữ liệu của Đại học John Hopkins, tốc độ gia tăng các ca nhiễm bệnh ở các nước đi theo mô hình tương tự nhau, Italy đi đầu, tiếp theo là Tây Ban Nha, Pháp, Đức và Vương quốc Anh. Tuy nhiên, chính phủ các quốc gia đang đưa ra các biện pháp khác nhau để xử lý cuộc khủng hoảng này, thay vì một giải pháp có tính chất phối hợp cùng nhau.
Các giải pháp này bao gồm cách ly toàn quốc tại Italy, đóng cửa tất cả các hoạt động thương mại không thiết yếu, hay như yêu cầu đơn giản là những người có triệu chứng giống cúm thì ở nhà của Anh. Một số các biện pháp khác như Đức đã hủy bỏ các cuộc tụ họp công cộng lớn và đóng cửa biên giới; Pháp đã đóng cửa các trường học và đại học, cũng như các quán cà phê và nhà hàng; Tây Ban Nha, Hungary, Cộng hòa Séc và Slovakia tuyên bố tình trạng khẩn cấp.
Các cách tiếp cận khác nhau này có thể sẽ kém hiệu quả trong việc kiềm chế virus SARS-CoV-2 hơn là một chiến lược thống nhất. Những nỗ lực phối hợp phản ứng của EU đang được tăng cường với các cuộc điện đàm hàng ngày giữa các Bộ Y tế và Bộ Nội vụ, nhưng vẫn chưa có quyết định chung như về việc đóng cửa biên giới và hủy chuyến bay.
Lợi ích quốc gia không phải lúc nào cũng phù hợp với lợi ích của khu vực, ví dụ như Đức và Pháp đã hạn chế xuất khẩu khẩu trang y tế bất chấp lời cầu xin từ Italy - quốc gia đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt.
Những lĩnh vực kinh tế bị tác động nhiều nhất
Các hãng hàng không, du lịch, cũng như khách sạn, giải trí và bán lẻ, sẽ chịu sức ép lớn nhất trong ngắn hạn. Lượng khách ở các phố mua sắm sẽ giảm khi người tiêu dùng chuyển sang mua sắm trực tuyến - một xu hướng có khả năng được duy trì ngay cả sau khi cuộc khủng hoảng qua đi.
Các công ty vốn đã khó khăn sẽ là những người đầu tiên phá sản (ví dụ hãng hàng không Flybe của Anh đã phá sản đầu tháng Ba). Các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thường có dòng tiền mặt dự phòng kém hơn so với các doanh nghiệp lớn, sẽ gặp nhiều khó khăn để tiếp tục hoạt động và trả nợ. Rộng hơn, có nguy cơ xảy ra khủng hoảng tín dụng doanh nghiệp khi hơn một nửa số nợ của các nhà sản xuất ôtô châu Âu sẽ đến hạn vào cuối năm 2021, theo Standard & Poor's.
Tuy nhiên, cũng phải kể đến những tác động tích cực đối với một số lĩnh vực, ví dụ như các nhà sản xuất vật tư y tế và đồ vệ sinh sẽ có đơn đặt hàng tăng đột biến, và khi các công ty cho phép nhân viên làm việc tại nhà, doanh số phần cứng công nghệ thông tin sẽ tăng mạnh.
Các chính phủ trên khắp châu Âu đang hành động nhanh để trấn an các công ty và người lao động, với cam kết chi tiêu và miễn giảm thuế. Pháp và Đức đã mở rộng những chương trình vốn đã thành công trong giai đoạn sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, theo đó, nhân viên có thể tạm thời nghỉ việc và được nhà nước trả tiền trong khi vị trí công việc vẫn được duy trì.
Vương quốc Anh đã cam kết một quỹ khẩn cấp cho hệ thống Dịch vụ y tế quốc gia (NHS), Ủy ban châu Âu sẽ bỏ các quy định về trợ cấp nhà nước và Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) đã công bố một gói để cung cấp thêm thanh khoản cho hệ thống ngân hàng.
Những biện pháp này sẽ giúp hạn chế số lượng doanh nghiệp phá sản và hỗ trợ những người không thể làm việc do các biện pháp kiểm dịch, điều này sẽ giảm thiểu tác động đến các nền kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, điều này sẽ dẫn đến việc thâm hụt ngân sách tăng cao trên khắp châu Âu.
Tác động chính trị
Các biện pháp được thực hiện để ngăn chặn dịch bệnh không có lợi cho hoạt động dân chủ thông thường. Tại Đức, đảng của Thủ tướng Angela Merkel dự kiến tại đại hội đảng sẽ bầu lãnh đạo mới vào ngày 25/4, nhưng điều này đã bị hoãn vô thời hạn.
Trong khi đó nước Pháp, dù gây tranh cãi, vẫn sẽ tiến hành cuộc bầu cử cấp thành phố trên toàn quốc vào ngày 15/3. Vương quốc Anh đã hoãn cuộc bầu cử địa phương vào tháng 5/2020 sang năm 2021.
Cuộc bầu cử quốc hội tại Bắc Macedonia dự kiến vào ngày 12/4 và tại Serbia vào ngày 26/4, nhưng có thể bị hủy bỏ, tương tự là một loạt các cuộc bầu cử tại Trung và Đông Âu trong những tháng tiếp theo.
Nhiều nghị sỹ trên toàn khu vực đã phải tự cách ly và nến dịch bệnh lan rộng trong các cơ quan làm luật, các phiên họp Quốc hội có thể buộc phải trì hoãn và việc hoạch định chính sách bị đình trệ.
Rộng hơn, đại dịch có thể dẫn đến sự thay đổi những ưu tiên chính trị ở châu Âu. Khi mọi người trở nên ác cảm hơn, những chính trị gia thể hiện mình là "nước đôi an toàn" sẽ được hưởng lợi. Năng lực chính trị và tổ chức sẽ trở nên hấp dẫn hơn, và các chính quyền được cho là đã xử lý không tốt cuộc khủng hoảng này sẽ chịu áp lực.
Trong bài phát biểu ngày 12/3, Tổng thống Pháp Macron nói rằng "virus không có hộ chiếu" và kêu gọi các nước châu Âu chống lại việc áp dụng giải pháp mang tính dân tộc chủ nghĩa. Việc từ chối hợp tác chính trị quốc tế hoặc chuyển hướng khỏi chuỗi cung ứng kinh tế toàn cầu có thể biến cú sốc này thành một điều gì đó nghiêm trọng hơn nhiều./.