Ngoài vẻ đẹp cảnh sắc hút hồn của hoa sen hay những cánh rừng tràm ngút ngàn xanh ngắt, Đồng Tháp còn nổi tiếng với các làng nghề, trong đó có làng Lai Vung với món nem ngon trứ danh.
Việc mới đây nghề thủ công truyền thống-nghề làm Nem Lai Vung (xã Tân Thành và thị trấn Lai Vung, huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp) được đưa vào Danh mục Di sản Văn hóa Phi Vật thể Quốc gia sẽ tạo cơ hội bảo tồn, phát triển và nâng tầm thương hiệu cho nghề làm đặc sản này.
Nghề làm nem ở huyện Lai Vung ra đời vào khoảng năm 1960. Người đầu tiên nghĩ và làm ra món Nem Lai Vung là bà Nguyễn Thị Mặn (Tư Mặn) ở ấp Tân Khánh, xã Tân Thành, quận Đức Thành, tỉnh Sa Đéc (nay thuộc ấp Tân Khánh, xã Tân Thành, huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp).
Về Đồng Tháp đắm chìm trong không gian bát ngát hương Sen
Ban đầu, bà Tư chỉ làm nem trong các bữa ăn gia đình và các buổi tiệc tại địa phương. Bà con thấy ngon liền học nghề rồi đem ra chợ bán. Không ngờ tiếng lành đồn xa “món ăn chơi” lại phát triển và nổi tiếng như ngày nay. Và món nem Xứ Sen hồng này đã đi vào lòng người với những câu thơ quen thuộc:
Lai Vung là xứ lạ lùng
Nem chua mà ngọt, thơm nồng mà say!
Cách làm Nem Lai Vung nhìn thì đơn giản nhưng đòi hỏi sự công phu, tỉ mỉ của người thợ mới cho ra đúng vị. Và đối với mỗi gia đình sẽ có cách chế biến nem theo bí quyết riêng.
Các nguyên vật liệu chế biến món Nem Lai Vung gồm thịt heo, da heo, lá vông, lá chuối, dây chuối. Đây là những nguyên liệu quen thuộc sẵn có tại địa phương kết hợp cùng một số gia vị phổ biến trong chế biến thức ăn hằng ngày tạo nên đặc sản Nem Lai Vung Đồng Tháp.
Một chiếc nem ngon phải đảm bảo yêu cầu về chất lượng nguyên liệu. Thịt heo phải là thịt đùi heo tươi ngon, phần bì phải là bì từ heo mới mổ.
Phần thịt sẽ được đem vào cối giã nhuyễn, còn bì thì thái mỏng. Sau đó, người ta sẽ trộn cả thịt, bì, tới tiêu ớt và lót lá vông bên trên và bên ngoài dùng lá chuối tươi gói khoảng 3 ngày cho lên men. Bí quyết làm nên tên tuổi của món nem này là sự kết hợp hài hòa của các vị chính chua, cay, mặn, ngọt và màu sắc bắt mắt.
Điểm khác biệt của Nem Lai Vung so với các loại nem khác trên thị trường đó là được gói bằng lá vông hoặc lá chùm ruột bên trong chứ không phải bằng lá ổi như một số tỉnh thành khác. Lá chùm ruột giúp nem lên men nhanh, có vị chua đặc trưng, làm cho hương vị chiếc nem hài hoà hơn.
Nem Lai Vung thỏa mãn thực khách ở cả thị giác, khứu giác và vị giác. Lớp thịt nem màu đỏ hồng tươi, điểm xuyết bằng hạt tiêu đen, lát tỏi trắng, lót lá vông xanh. Vị nem chua thanh mà ngọt, mặn nồng mà cay… tất cả hòa quyện vào nhau tạo nên món ngon hấp dẫn đi vào lòng thực khách bốn phương.
Nem Lai Vung có thể được thưởng thức từng chiếc hay kết hợp ăn chung với bún, bánh cuốn, tré trộn hoặc cơm đều được. Một món ngon nhất khi kết hợp với nem mà người ta hay truyền tai nhau chính là ăn nem kết hợp với bánh mì. Ngoài ra, có thể nướng trên than hồng rồi thưởng thức cùng tương ớt.
Tồn tại và phát triển hơn 60 năm qua, nghề làm Nem Lai Vung Dù đối mặt với không ít những khó khăn, nhưng hiện vẫn đứng vững, từng bước phát triển.
Từ lúc đầu chỉ có một vài hộ làm nem, đến nay, toàn huyện Lai Vung có hơn 20 cơ sở sản xuất nem, với nhiều thương hiệu nổi tiếng như Giáo Thơ, Út Thẳng, Hoàng Khánh, Thanh Xuân, Thanh Sơn, Cô Hiệp… thu hút hơn 300 lao động tham gia. Tổng sản lượng nem sản xuất ra hàng trăm nghìn chiếc mỗi ngày, ước đạt doanh thu trên 60 tỷ đồng/năm.
Năm 2012, Nem Lai Vung được Sách Kỷ lục Việt Nam ghi nhận nằm trong top 10 đặc sản nem, chả nổi tiếng Việt Nam.
Đặc biệt, năm 2013, Nem Lai Vung nằm trong top 50 Đặc sản Quà tặng Việt Nam lần thứ nhất do Trung tâm Sách Kỷ lục Việt Nam công bố. Một số cơ sở sản xuất Nem Lai Vung đã được cấp Giấy chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao, 4 sao có mặt trong top những mặt hàng quà tặng đặc sản địa phương.
Để giữ vững thương hiệu Nem Lai Vung, các cơ sở làm nem xây dựng cho mình thương hiệu uy tín, luôn đảm bảo chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm và tiêu chí về vệ sinh môi trường, không ngừng nâng cao chất lượng, cải tiến mẫu mã sản phẩm đáp ứng nhu cầu, thị hiếu của thị trường và du khách.
Hiện nay, Nem Lai Vung đã đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa và được Cục Sở hữu Công nghiệp cấp giấy chứng nhận cho các cơ sở sản xuất nem Giáo Thơ (xã Tân Thành), Tư Minh, Út Thẳng và Thúy Ngoan (cùng ở thị trấn Lai Vung)./.