Bà Nguyễn Thị Minh Ngẫu, người bạn đời của cố Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan. (Nguồn: Vietnam+) Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan tên thật là Y Bliêo, sinh ngày 6/9/1957 trong một gia đình nông dân dân tộc Ê Ðê ở buôn M’Ðrắk (nay là huyện M’Ðrắk, Ðắk Lắk).
Ông mất ngày 1/10/ 2010 bởi căn bệnh ung thư dạ dày.
Những ca khúc của nhạc sỹ Nguyễn Cường được Y Moan thể hiện rất thành công như "Ơi M’Ðrắk," "Ly càphê Ban Mê," "Anh muốn sống bên em trọn đời"... và đó cũng là những bài hát gắn liền với tên tuổi của ông.
Giọng ca Y Moan hòa vào âm thanh kỳ vĩ của núi rừng Tây Nguyên đại ngàn, vút cao và bay xa giữa muôn trùng, lắng đọng và ăn sâu thẳm vào lòng người. Có thể nói Y Moan đã ghi lại những dấu ấn thật đẹp đẽ trong đời sống âm nhạc Việt Nam.
“Không có ai có thể bắt chiếc được giọng của Y Moan và không có ai có thể nối kết được chất giọng đặc biệt đấy. Từ chất giọng này, Y Moan đã phát huy được tất cả các chất giọng về Tây Nguyên. Từ một bài gốc của nhạc sỹ khác Y Moan có thể cải biến ra một bài hát riêng của chất giọng mình, ông được coi như là người sáng tác thứ hai của bài hát đó. Và từ đó âm nhạc của Y Moan lan tỏa đi khắp nơi, ăn sâu vào ký ức của người nghe nhạc.”
[Đặt tượng đồng tưởng nhớ nghệ sỹ nhân dân Y Moan]
Ông Y Kô Niê, Phó Phòng Quản lý văn hóa Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đắk Lắk, chia sẻ về chất giọng đặc biệt của Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan.
Để tri ân những đóng góp của Y Moan cho nền âm nhạc nước nhà, vào năm 2010 Chủ tịch nước đã ký quyết định phong tặng “Nghệ sỹ Nhân dân cho Y Moan.”
Ngoài danh hiệu này, Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan còn được Bộ Văn hóa- Thông tin tặng Huy chương vì sự nghiệp văn hóa Việt Nam; Báo Thể thao và Văn hóa trao giải cống hiến cho chương trình “Ngọn lửa cao nguyên.”
Để tưởng nhớ về 10 năm ngày mất của cố Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan, trong tháng 5/2020 vừa qua, gia đình và bạn bè của ông đã khai trương Nhà lưu niệm trưng bày những hiện vật, tư liệu gắn liền với cuộc đời người nghệ sỹ tài hoa của đại ngàn Tây Nguyên.
Khu nhà sàn truyền thống này được chia làm ba phần: phần một trưng bày các hiện vật do cố Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan lúc sinh thời đã dày công sưu tầm; phần hai là không gian đọc sách; phần ba là không gian thưởng thức cà phê và nghe những bản nhạc đặc trưng của núi rừng Tây Nguyên.
Tuy số lượng kỷ vật về cố Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan khiêm tốn chỉ là: một album, một đĩa nhạc, một cây đàn guitar đi cùng ông trong những buổi diễn, Kỷ niệm chương của Báo Thể thao và Văn hóa, huân huy chương, hay một số trang phục biểu diễn, ảnh chân dung… cũng đã đủ làm người thăm quan sống lại những ký ức về ông.
Trong những năm tháng cuối đời, mặc dù mang trong mình bệnh trọng nhưng Y Moan vẫn về các buôn làng xa xôi để hát cho đồng bào nghe. Bà con ngưỡng mộ ông yêu cầu là ông hát chẳng bao giờ từ chối. Có những khi bà con yêu cầu hát 2 bài thì ông hát 4-5 bài…
“Anh hát nhiều đến mức bác sỹ khám bảo bị rách màng phổi. Có lần về đến nhà ăn tối xong còn bị thổ huyết… Bác sỹ bảo anh phải nghỉ hát một năm để điều trị bệnh nhưng vừa đỡ chút là anh lại về buôn làng hát cho đồng bào. Tôi rất thương anh nhưng chỉ biết nuốt nước mắt vào trong,” bà Nguyễn Thị Minh Ngẫu, người bạn đời của cố Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan, chia sẻ.
Nhà báo Nguyên Hoa là người con của mảnh đất Tây Nguyên, chị rất thích những bản tình ca của núi rừng. Vì thế chị đã nhiều lần đến nhà cố Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan lúc sinh thời để được nghe chú ấy hát và nhiều lần phiêu cùng nhiều các nhạc sỹ, nghệ sỹ đến từ khắp mọi miền quê trên đất nước Việt Nam.
Khi trở lại thăm Nhà lưu niệm chị bồi hồi xúc động kể: “Cảm xúc vô cùng xúc động, cảm xúc của tôi vô cùng khó tả khi thăm quan gian trưng bày của quán càphê nơi chú Y Moan lưu giữ những nhạc cụ, những cái vật dụng của đồng bào dân tộc thiểu số Tây Nguyên qua những chuyến đi biểu diễn chú sưu tầm về. Dường như ta thấy hình ảnh của Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan, nhìn thấy một cái chất lửa trong người chú, nó cho ta một cảm giác rất gần gũi thân thuộc, dường như chú vẫn đang ở quanh mỗi chúng ta.”
Theo kế hoạch trong tháng 10 tới, gia đình cố Nghệ sỹ Nhân dân Y Moan sẽ tổ chức một đêm nhạc để kỷ niệm 10 năm ngày mất cũng như để khán giả có dịp tưởng nhớ đến ông - một giọng ca huyền thoại của đại ngàn Tây Nguyên./.
