Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long đọc Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13. (Ảnh: Phạm Kiên/TTXVN) Nhằm kịp thời khắc phục những sai sót kỹ thuật, một số quy định chưa hợp lý hoặc khó áp dụng trong Bộ Luật Hình sự số 100/2015/QH13 được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 27/11/2015, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/07/2016, Quốc hội khóa XIII ban hành Nghị quyết số 144/2016/QH13 về việc lùi hiệu lực thi hành của Bộ Luật Hình sự năm 2015 cùng với 3 luật khác có liên quan đồng thời bổ sung dự án Bộ Luật vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2016 để trình Quốc hội khóa XIV tại kỳ họp thứ hai.
Sáng 21/10, các đại biểu Quốc hội làm việc tại hội trường nghe Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật Hình sự số 100/2015/QH13.
Bảo đảm tính đồng bộ, nhất quán trong các quy định của Bộ Luật Hình sự
Nêu quan điểm của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung Bộ Luật Hình sự lần này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nhấn mạnh sửa đổi, bổ sung ở mức tối đa những quy định của Bộ Luật Hình sự năm 2015 có lỗi kỹ thuật đã được phát hiện và những nội dung rõ ràng là chưa hợp lý hoặc có thể khó áp dụng trên thực tế liên quan đến một số chính sách cụ thể được thể hiện trong một số điều luật của Bộ Luật Hình sự năm 2015 nhằm bảo đảm tính đồng bộ, nhất quán, logic trong các quy định của Bộ Luật Hình sự.
Bộ trưởng Lê Thành Long khẳng định việc sửa đổi không làm thay đổi những chính sách lớn của Bộ Luật Hình sự đã được Quốc hội khóa XIII thông qua và không đặt ra vấn đề mới dẫn đến việc phải sửa đổi, bổ sung các luật khác đang được lùi hiệu lực thi hành cùng Bộ Luật Hình sự năm 2015.
Nội dung sửa đổi, bổ sung của dự án Bộ luật tập trung sửa đổi, bổ sung mức định lượng trong các khung của một số điều luật nhằm bảo đảm sự nối tiếp giữa các mức định lượng trong các khung, tránh chồng chéo, trùng lặp, gây khó khăn cho việc xử lý tội phạm.
Sửa đổi, bổ sung mức hình phạt trong các khung của một số điều luật để bảo đảm sự phân hóa rõ, hợp lý mức độ trách nhiệm giữa các trường hợp phạm tội khác nhau. Sửa đổi, bổ sung yếu tố cấu thành của một số tội phạm để bảo đảm phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Dự thảo Luật đã có những sửa đổi, bổ sung liên quan đến cấu thành của một số tội phạm quy định tại 46 điều luật của Bộ luật hình sự năm 2015 để phù hợp thực tiễn, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm. Sửa đổi, bổ sung một số điều khoản thuộc Phần Những quy định chung của Bộ luật hình sự năm 2015 để bảo đảm sự nhất quán trong chính sách xử lý; bảo đảm tính bao quát, toàn diện và phù hợp hơn với thực tiễn.
Dự thảo bỏ tội danh cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 292 Bộ luật hình sự năm 2015). Sửa đổi, bổ sung quy định về viện dẫn, các từ ngữ dùng trong điều luật cũng như các sửa đổi khác về kỹ thuật tại 38 điều khoản của Bộ Luật Hình sự năm 2015 nhằm bảo đảm tính chính xác, logic, rõ ràng, tạo thuận lợi cho việc giải thích và áp dụng các quy định này của Bộ Luật Hình sự năm 2015 trong thực tiễn.
Khắc phục những sai sót rõ ràng về kỹ thuật
Quan điểm về phạm vi sửa đổi, bổ sung Bộ Luật Hình sự năm 2015 của Chính phủ được thể hiện trong dự thảo Bộ luật theo hướng để phù hợp với dung lượng thông thường của một đạo luật sửa đổi, bổ sung trong bối cảnh cùng với Bộ Luật Hình sự năm 2015 còn có 3 đạo luật khác đang được lùi hiệu lực thi hành (Bộ Luật Tố tụng hình sự, Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự và Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam); đồng thời để bảo đảm tiến độ trình Quốc hội dự án Luật tại Kỳ họp thứ hai (10/2016), phạm vi sửa đổi, bổ sung Bộ Luật Hình sự năm 2015 lần này chỉ nên dừng lại ở những điều khoản cần thiết nhất.
Cụ thể là cần khắc phục những sai sót rõ ràng về kỹ thuật, kết hợp xử lý những quy định chưa hợp lý hoặc có khả năng khó áp dụng trên thực tế nhằm có cách hiểu thống nhất Bộ Luật Hình sự năm 2015, tiếp tục góp phần đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm; đồng thời, bảo đảm ổn định nhiều quy định mang tính nhân đạo, hướng thiện của Bộ Luật Hình sự năm 2015 hiện vẫn đang có hiệu lực thi hành theo tinh thần Nghị quyết số 144/2016/QH13 ngày 29/06/2016 của Quốc hội khóa XIII.
Yêu cầu đặt ra là việc sửa đổi, bổ sung không làm ảnh hưởng đến những chính sách lớn về pháp luật hình sự đã được Quốc hội khóa XIII thông qua và không dẫn đến phải sửa các đạo luật có liên quan hiện đang lùi hiệu lực thi hành. Đối với những nội dung lớn khác của Bộ luật, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến chính sách mới, đến lý luận phức tạp chưa có thực tiễn kiểm nghiệm, thậm chí cả những quy định và cách tiếp cận chưa đạt được sự đồng thuận cao trong quá trình soạn thảo, chỉnh lý, xem xét thông qua Bộ luật thì chưa nên sửa đổi, bổ sung lần này mà cần được tiếp tục nghiên cứu đầy đủ, toàn diện và thấu đáo hơn để có phương án sửa đổi phù hợp trong thời gian tới.
Thẩm tra nội dung này, đa số ý kiến trong Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với quan điểm của Chính phủ về phạm vi sửa đổi. Tuy nhiên, Ủy ban Tư pháp cho rằng việc sửa đổi lần này phải bảo đảm đã rà soát hết các sai sót, tránh tình trạng sau khi thi hành lại phát hiện sai sót; đồng thời, đối với những quy định có thể dẫn đến tùy tiện trong áp dụng (các điều luật có quy định trùng mức định lượng, cùng một đối tượng tác động nhưng lại quy định ở các điều luật khác nhau mà không có quy định loại trừ) hoặc thiếu nhất quán về chính sách hình sự (chủ yếu các điều luật ở Phần chung của Bộ Luật Hình sự) hoặc chưa phân hóa tội phạm (tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội khác xa nhau nhưng khung hình phạt gần như nhau; thiếu thống nhất về nguyên tắc tính tỷ lệ tổn thương cơ thể), nội dung thiếu rõ ràng mâu thuẫn với luật chuyên ngành … thì cũng cần nghiên cứu để sửa đổi nhằm bảo đảm tính thống nhất của cả Bộ luật cũng như với các đạo luật khác.
Cần thiết bổ sung chất ma túy, cây có chứa chất ma túy mới xuất hiện vào Bộ Luật Hình sự năm 2015
Quy định về việc bổ sung chất ma túy, cây có chứa chất ma túy mới xuất hiện vào Bộ Luật Hình sự năm 2015 là một trong những nội dung Chính phủ xin ý kiến của Quốc hội.
Quan điểm của Chính phủ, để góp phần đấu tranh chống tội phạm ma túy có hiệu quả thì cần bổ sung chất XLR-11 (được tẩm ướp trong cỏ Mỹ) và lá cây KHAT - một loại lá đã xuất hiện ở Việt Nam, đồng thời bổ sung quy định mang tính bao quát là “cây khác có chứa chất ma túy” để tạo điều kiện linh hoạt, thuận lợi trong việc xử lý tội phạm khi phát hiện một loại cây mới có chứa chất ma túy.
Việc sử dụng quy định mang tính dự báo liên quan đến chất ma túy và cây có chứa chất ma túy vào các điều khoản của Bộ Luật Hình sự có ưu điểm là bảo đảm tính linh hoạt, kịp thời trong xử lý tội phạm ma túy nhưng có nhược điểm là không bảo đảm tính rõ ràng, minh bạch trong quy định cũng như tiềm ẩn nguy cơ lạm dụng, tùy tiện. Vì vậy, vấn đề sử dụng hay không sử dụng cũng như phạm vi sử dụng loại quy định này đến đâu cần được cân nhắc kỹ.
Qua rà soát, Bộ Luật Hình sự năm 2015 cũng đã có sử dụng quy định mang tính dự báo "các chất ma túy khác" tại các điều quy định về các tội: sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy (từ Điều 248 đến Điều 252). Riêng quy định "loại cây khác có chứa chất ma túy" mới chỉ được sử dụng tại 1 điều luật (Điều 247) về tội trồng cây thuốc phiện, cây côca, cây cần sa hoặc các loại cây khác có chứa chất ma túy mà chưa được sử dụng để quy định đối với các tội phạm khác về ma túy. Tuy nhiên trong bối cảnh tình hình tội phạm về ma túy diễn biến phức tạp với những thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt; các loại ma túy và cây có chứa chất ma túy xuất hiện ở Việt Nam ngày càng đa dạng, thì cần có biện pháp đấu tranh, xử lý mạnh mẽ, linh hoạt, kịp thời đối với các hành vi tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép các chất ma túy hoặc các loại cây có chứa chất ma túy này để hạn chế hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội ma túy.
Dự thảo Luật được thể hiện theo hướng bổ sung quy định mang tính dự báo "loại cây khác có chứa chất ma túy thuộc Danh mục do Chính phủ ban hành" vào 15 điểm của 15 khoản thuộc 4 điều của Bộ Luật Hình sự năm 2015 quy định về các tội: tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy (các điều từ Điều 249 đến Điều 252) .
Đa số ý kiến của cơ quan thẩm tra tán thành với quan điểm của Chính phủ về việc bổ sung chất ma túy XLR-11 (được tẩm trong cỏ Mỹ) thuộc danh mục II và lá cây Khat (có chứa chất ma túy Cathinone) thuộc danh mục I của Nghị định số 82/2013/NĐ-CP ngày 19/7/2013 của Chính phủ vào Bộ luật hình sự. Tán thành với việc bổ sung quy định các loại cây khác có chứa chất ma túy thuộc danh mục do Chính phủ ban hành vào Bộ Luật Hình sự.
Thực tiễn cho thấy tội phạm về ma túy diễn biến rất phức tạp, khó lường; sẽ có khả năng tiếp tục xuất hiện nhiều loại cây, lá, hoa, quả… có chứa chất ma túy nên cần phải có quy định mang tính dự báo trong Bộ Luật Hình sự năm 2015 để vừa bảo đảm đáp ứng kịp thời yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm về ma túy, nhưng vẫn bảo đảm chặt chẽ, không thể lạm dụng. Tuy nhiên, mức định lượng của “cây khác có chứa chất ma túy” làm cơ sở định tội, định khung hình phạt thì cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để bảo đảm tính khoa học, hợp lý trong các quy định cụ thể của Bộ luật hình sự năm 2015.
Đề xuất bãi bỏ tội danh cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông
Ảnh minh họa. (Nguồn: TTXVN) Dự thảo sửa đổi lần này đề xuất bãi bỏ tội danh cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 292 Bộ Luật Hình sự năm 2015).
Tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 292) là một trong 10 tội phạm trong lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông được quy định tại mục 2 thuộc chương XXI của Bộ Luật Hình sự năm 2015 có khách thể xâm hại là an toàn công cộng, trật tự công cộng.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết nội dung quy định về cấu thành tội phạm này không phản ánh rõ mối nguy hại cho an toàn công cộng, trật tự công cộng mà thực chất đây là cấu thành tội “kinh doanh trái phép" trên môi trường mạng và xét về bản chất thì đây là một tội phạm về kinh tế nhưng lại được đặt ở chương "các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng."
Hơn nữa, trong danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện có đến 267 ngành nghề nhưng Điều 292 chỉ đề cập đến một số ngành nghề. Thêm vào đó, cũng các lĩnh vực kinh doanh được nêu tại Điều 292 nhưng nếu thực hiện qua mạng thì bị xử lý hình sự còn nếu không thực hiện qua mạng thì không bị xử lý hình sự. Như vậy là có sự bất bình đẳng và thiếu nhất quán. Xét trong bối cảnh tội kinh doanh trái phép đã được bãi bỏ thì cần bãi bỏ Điều 292 của Bộ Luật Hình sự năm 2015, đồng thời tăng cường các biện pháp quản lý của Nhà nước và nâng cao hiệu quả xử phạt hành chính đối với các vi phạm trong lĩnh vực này.
Trong quá trình xây dựng dự án Luật cũng có ý kiến cho rằng, việc Bộ Luật Hình sự năm 2015 quy định tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 292) là cần thiết nhằm góp phần tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng, lành mạnh trên môi trường mạng; góp phần tăng cường sự quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, cần xem xét thu hẹp phạm vi của tội phạm này cho phù hợp hơn, ít nhất là phải bao quát được hành vi kinh doanh sàn vàng trái phép hoặc kinh doanh đa cấp trái phép trên mạng, thu lợi bất chính lớn./.
