"Đề thi có cấu trúc hoàn toàn khác biệt trong đó khác biệt lớn nhất là không đơn thuần chỉ kiểm tra kiến thức được học trong chương trình trung học phổ thông mà hướng tới mục tiêu đánh giá toàn diện năng lực của thí sinh dự thi."
Đây là nhận định của các giáo viên trong Tổ chuyên môn của Hệ thống Giáo dục HOCMAI về đề thi tham khảo kỳ thi đánh giá năng lực vừa được Đại học Quốc gia Hà Nội công bố.
Năm nay là năm đầu tiên Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức bài thi đánh giá năng lực trở lại sau khi dừng tổ chức kỳ thi này từ năm 2017. Trước đó, đơn vị này đã có hai năm 2015 và 2016 tổ chức bài thi đánh giá năng lực để tuyển sinh đầu vào.
Theo giáo sư Nguyễn Đình Đức, Trưởng Ban Đào tạo, Đại học Quốc gia Hà Nội, việc tổ chức lại kỳ thi để tuyển sinh đầu vào nhằm tạo thêm kênh tuyển sinh và nâng cao chất lượng xét tuyển trong bối cảnh kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông đã được điều chỉnh sang mục tiêu chính là xét tốt nghiệp với đề thi dễ hơn.
Tập trung vào kiến thức lớp 12
Bài thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia Hà Nội có tổng số 150 câu tương ứng với 150 điểm. Tổng thời gian làm bài là 195 phút với ba phần thi là Tư duy định lượng – Toán học (50 câu hỏi, thời gian làm bài 75 phút), Tư duy định tính – Ngữ văn (50 câu hỏi, thời gian làm bài 60 phút) và Khoa học (50 câu hỏi, 60 phút). Các câu hỏi của bài thi được đánh số lần lượt từ 1 đến 150 gồm 132 câu hỏi trắc nghiệm khách quan với bốn lựa chọn từ các đáp án A, B, C hoặc D và 18 câu hỏi điền đáp án.
Nhận định về đề thi minh họa của Đại học Quốc gia Hà Nội, các giáo viên Tổ chuyên môn của Hệ thống Giáo dục HOCMAI cho rằng phạm vi kiến thức cơ bản không nằm ngoài chương trình phổ thông. Kiến thức trong đề thi được phân bổ trong cả ba năm trung học nhưng tập trung hơn vào lớp 12.
[Đại học Quốc gia Hà Nội công bố đề thi tham khảo đánh giá năng lực]
Cụ thể, ở phần Tư duy định tính, các văn bản bao phủ trong chương trình lớp 10, 11, 12, ngoài ra còn mở rộng các văn bản ngoài sách giáo khoa. Phần Tư duy định lượng, tỷ lệ kiến thức các lớp 10, 11, 12 tương ứng khoảng 14%, 20%, 66%. Phần Khoa học tập trung chủ yếu ở lớp 12 với tỷ lệ 70%, 30% còn lại là kiến thức lớp 11.
Các câu hỏi ở ba mức độ nhận thức, từ thông hiểu đến vận dụng và vận dụng cao. Trong đó số câu hỏi ở mức nhận biết-thông hiểu chiếm từ 50 đến 70%, số câu hỏi vận dụng chiếm khoảng 30 đến 40% và số câu hỏi vận dụng cao chiếm khoảng 10%.
Đề thi có sự tích hợp các nội dung kiểm tra đánh giá nhưng không phải sự tổng hợp một cách cơ học kiến thức của các môn. Kiến thức cơ bản, nhưng đề thi tập trung đánh giá các năng lực cốt lõi như năng lực nhận thức, năng lực tổng hợp, phân tích, sáng tạo, năng lực thẩm mỹ và khả năng tư duy. Nhìn chung, với cấp độ nhận thức các câu hỏi như trên, học sinh trung bình, trung bình khá sẽ không khó để đạt được 50% số điểm trong bài thi.
Câu hỏi không xếp từ dễ đến khó
Nếu như đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông các câu hỏi được xếp từ dễ đến khó thì trong đề đề thi tham khảo của Đại học Quốc gia Hà Nội, các câu hỏi khó, dễ đan xen nhau. Với từng phân môn trong đề tham khảo cũng xuất hiện các hình thức đặt câu hỏi mới lạ, khác biệt so với đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông.
Cụ thể, ở phần Tư duy định tính có tới 70% câu hỏi trong đề thi là các câu hỏi đọc hiểu văn bản. Để trả lời được các câu hỏi này học sinh phải vận dụng những kiến thức về Văn học, Tiếng Việt và Tập làm văn đã được học. Các văn bản sử dụng trong câu hỏi ngắn nhưng với số lượng tương đối lớn, do đó học sinh cần phải rèn luyện tích cực các kỹ năng đọc, phân tích để tìm được đáp án chính xác nhanh.
Phần Tiếng Việt (chiếm khoảng 26%) có các câu hỏi về kiến thức dùng từ khá khó. Học sinh ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông trước đây từng bỏ qua phần nội dung Tiếng Việt vì tỷ trọng nhỏ trong đề thi, chính vì vậy học sinh rất dễ mất điểm ở phần nội dung này.
Phần Tư duy định lượng có một câu hỏi về đọc dữ liệu trên biểu đồ, là dạng câu hỏi chưa xuất hiện trong đề thì tốt nghiệp trung học phổ thông. Câu 2, 10, 13, 41 là các câu ứng dụng kiến thức đạo hàm, tích phân, mũ, min-max vào giải quyết bài toán liên môn, thực tiễn. Các dạng bài này trong các đề thi trung học phổ thông quốc gia trước đây đã xuất hiện, nhưng ở đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông 2020 ít xuất hiện hơn. Tuy nhiên, với độ khó ở mức trung bình thì học sinh dễ dàng vượt được qua các câu hỏi này.
Phần Khoa học bao gồm 5 môn học Vật lí, Hóa học, Sinh học, Lịch sử, Địa lý với 10 câu hỏi cho mỗi môn.
Cách thức hỏi mới lạ
So với đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông, đề thi tham khảo của Đại học Quốc gia Hà Nội xuất hiện các câu hỏi với cách thức hỏi mới lạ.
Ví dụ ở câu số 132 hỏi về độ hụt khối lượng ở môn Hóa: Thông qua đồ thị học sinh cần phân tích mối liên hệ giữa độ hụt khối và nhiệt độ nung thì mới có thể giải được bài toán. Việc này đòi hỏi học sinh vừa phải nắm chắc kiến thức cơ bản vừa phải có khả năng tư duy phân tích đồ thị.
Câu 101, 102, 105-109-110 là các câu hỏi về sắp xếp sự kiện, dùng bảng số liệu hoặc sử dụng đoạn văn. Đây là những câu hỏi không yêu cầu học sinh nhớ chi tiết sự kiện nhưng phải có năng lực tư duy để so sánh, sắp xếp các sự kiện theo tiến trình lịch sử.
Việc xuất hiện dạng câu hỏi điền đáp án cùng với cách hỏi mới lại khác so với đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông đòi hỏi cần phải nắm vững kiến thức cơ bản cũng như phải có năng lực đọc hiểu, phân tích, đánh giá mới có thể hoàn thành tốt bài thi.
Đánh giá chung về đề thi tham khảo của Đại học Quốc gia Hà Nội, các giáo viên cho rằng đề tiệm cận với đề thi SAT trên thế giới. Đề thi đảm bảo độ tin cậy cao. Cấu trúc đề thi định hướng học sinh cần học toàn diện, học thực chất, không thể học tủ, học lệch. Đề thi có phổ rộng theo độ khó dễ, phù hợp với thông lệ quốc tế, đáp ứng được việc tuyển thí sinh theo phân tầng các trường đại học, thể hiện được sự đổi mới trong kiểm tra đánh giá.
Nhìn chung, các câu hỏi có trong đề thi không khó nhưng để hoàn thành tất cả các câu với điểm số tối đa là rất khó bởi cách thức xây dựng phương án nhiễu khá tinh vi, chưa kể đến quỹ thời gian khá hạn hẹp so với độ khó của đề thi cũng góp phần không nhỏ vào hiệu quả đánh giá năng lực của học sinh./.