Tiến sỹ Trần Hồng Vân trả lời phỏng vấn của phóng viên TTXVN về việc dạy và học tiếng Việt cho trẻ em Việt ở Australia. (Ảnh: Nguyễn Minh/TTXVN) Trong cuộc trao đối với phóng viên TTXVN tại Sydney, Tiến sỹ Trần Hồng Vân, Đại học Charles Sturt, Australia cho rằng gia đình có vai trò hết sức quan trọng trong việc duy trì, dạy và học tiếng Việt cho trẻ em người Việt ở nước ngoài, và đề xuất một số biện pháp thiết thực để hỗ trợ hiệu quả hoạt động này, góp phần củng cố sự gắn kết giữa các thế hệ, gìn giữ văn hóa truyền thống và kết nối giữa thế hệ trẻ Việt Nam ở nước ngoài với quê hương đất nước.
Với hơn 300.000 người, cộng đồng người Việt hiện chiếm hơn 1,2% dân số Australia trong khi tiếng Việt là một trong 4 ngôn ngữ được nói nhiều nhất ngoài tiếng Anh ở quốc gia này.
Tuy nhiên, cũng như các ngôn ngữ của các cộng đồng nhập cư khác, việc sử dụng tiếng Việt ở Australia có xu hướng mai một dần từ thế hệ thứ hai trở đi.
Tại các khu vực đông người Việt sinh sống, các gia đình thường xuyên nói tiếng Việt với các con và ra ngoài cũng có nhiều người nói tiếng Việt nên các cháu nhỏ nói tiếng Việt tương đối tốt. Trong khi đó, tại các nơi khác, các cháu nhỏ chủ yếu nói tiếng Anh nên hầu hết nói tiếng Việt khó khăn trong giao tiếp hàng ngày với ông bà sống trong cùng nhà hay với họ hàng ở trong nước.
Chính phủ Australia đã có nhiều hình thức hỗ trợ giúp cộng đồng người Việt Nam duy trì ngôn ngữ mẹ đẻ, bao gồm hệ thống các trường dạy tiếng Việt cộng đồng, với thời gian dạy và học thường là một tuần một buổi.
Theo Tiến sỹ Trần Hồng Vân, thời gian dạy và học tiếng Việt như vậy là chưa đủ, do để học tốt một ngôn ngữ, cho dù là tiếng mẹ đẻ hay một ngôn ngữ thứ hai, luôn cần môi trường thực hành hàng ngày.
[Chuyên gia: Khuyến khích dạy và học tiếng Việt tại Australia]
Mặt khác, dự án nghiên cứu Vietspeech, do Đại học Charles Sturt thực hiện với sự tài trợ của Hội đồng nghiên cứu Australia, về năng lực ngôn ngữ của trẻ em Việt Nam tại Australia, cho thấy vai trò rất quan trọng của cha mẹ trong việc dạy tiếng Việt cho các con, thông qua việc nói tiếng Việt với con và giúp các con học tiếng Việt cũng như sự quan tâm của cha mẹ đối với việc duy trì tiếng Việt, ngôn ngữ Việt và văn hóa Việt, những yếu tố chính trong việc quyết định năng lực tiếng Việt của thế hệ tương lai sinh ra và lớn lên ở nước ngoài.
Tuy nhiên, Tiến sỹ nhận xét, trong nhiều gia đình người Việt ở Australia, cha mẹ quá bận rộn với công việc hàng ngày nên không có thời gian dạy tiếng Việt cho các con, trong khi nhiều phụ huynh vẫn đặt ưu tiên dạy tiếng Anh do các con vẫn phải học tập và tham gia các hoạt động ngoại khóa bằng tiếng Anh, nên càng lớn các cháu càng ít ưu tiên học tiếng Việt hơn.
Một vấn đề nữa là nhiều cha mẹ sống ở nước ngoài mặc dù rất muốn nhưng không biết cách dạy tiếng Việt cho các con như thế nào, không biết bắt đầu từ đâu và làm thế nào để dạy cho các con.
Chính vì vậy, tiếp theo dự án nghiên cứu trên, các chuyên gia ngôn ngữ trường Đại học Charles Sturt đã xuất bản cuốn cẩm nang có tựa đề Trẻ em Đa ngữ (Vietspeech Multilingual Children) cung cấp thông tin cần thiết cho việc dạy và học tiếng Việt trong các gia đình.
Tiến sỹ Trần Hồng Vân chia sẻ sau khi tham gia thực hiện dự án Vietspeech, bà rất trăn trở với suy nghĩ làm thế nào để nâng cao nhận thức và lan tỏa trong cộng đồng mong muốn giữ tiếng mẹ đẻ cho các thế hệ người Việt tại Australia.
Từ suy nghĩ này, Tiến sỹ đã quyết định phụ trách chương trình “Cùng giữ tiếng Việt” được phát hàng tuần trên đài SBS tiếng Việt từ tháng 10/2021. Chương trình này được thiết kế nhằm cung cấp cho các gia đình người Việt ở Australia và cả các nước khác thông tin về phương pháp dạy tiếng Việt cho các con cũng như lợi ích của việc học Tiếng Viêt.
Tiến sỹ cho biết cho đến nay chương trình đã thực hiện được hơn 30 buổi phát sóng, giới thiệu về tấm gương của các cháu thế hệ thứ hai ở Australia nói tiếng Việt tốt, tham gia các hoạt động giúp ích cộng đồng và gắn kết với quê hương Việt Nam. Ngoài ra, chương trình cũng lồng ghép nội dung về vẻ đẹp, sự đặc sắc của tiếng Việt, để người nghe biết và thêm yêu tiếng Việt.
Trong thời gian tới, chương trình dự kiến sẽ tổ chức một cuộc thi hùng biện bằng tiếng Việt cho các cháu nhỏ tại Australia. Mỗi bài hùng biện không quá 3 phút về các chủ đề như cuộc sống tại Australia sẽ được phát sóng để mọi người và các gia đình nghe và bình chọn.
Chương trình sẽ trao giải thưởng cho các cháu có bài hùng biện hay nhất để khuyến khích, động viên các cháu cũng như các gia đình tham gia.
Đánh giá về tài liệu học và dạy tiếng Việt cho trẻ em ở nước ngoài, Tiến sỹ Trần Hồng Vân cho biết hiện có rất nhiều sách dạy tiếng Việt ở Australia cũng như nhiều nước khác nhưng chưa có sự phân biệt giữa sách dạy tiếng Việt cho trẻ em ở trong nước và trẻ em ở nước ngoài. Việc chọn loại sách nào cho phù hợp với trình độ tiếng Việt của các em đang sinh sống ở nước ngoài cũng là một bài toán khó đối với giáo viên và phụ huynh.
Tiến sỹ cho biết ở trong nước, chính phủ Việt Nam đã có nhiều dự án biên soạn tài liệu dạy tiếng Việt cho cộng đồng Việt Nam ở nước ngoài. Đây là một chính sách có ý nghĩa rất tích cực, đem lại nguồn động viên cho các gia đình kiều bào nước ngoài. Bà con rất mong được cung cấp miễn phí các tài liệu này để có thêm lựa chọn cho phù hợp với việc dạy và học tiếng Việt cho các con.
Bên cạnh đó, Tiến sỹ Trần Hồng Vân đề xuất chính phủ cũng cần xem xét, xây dựng chương trình tập trung vào việc giúp các gia đình dạy tiếng Việt cho các con ở nhà. Cha mẹ có vai trò then chốt trong hoạt động này nhưng không phải ai cũng là giáo viên ngoại ngữ hay nhà giáo dục nên rất cần tài liệu cũng như phương pháp dạy tiếng Việt, qua đó góp phần giữ gìn văn hóa truyền thống của Việt Nam ở nước sở tại, gắn kết giữa các thế hệ, cũng như kết nối thế hệ trẻ với quê hương, qua đó đóng góp được nhiều hơn cho đất nước./.
