Tổ hợp điện năng lượng tái tạo của Tập đoàn Trung Nam đầu tư tại huyện Thuận Bắc (Ninh Thuận). (Ảnh: Công Thử/TTXVN) Vai trò của doanh nghiệp ngoài nhà nước trong lĩnh vực tăng trưởng xanh ngày càng quan trọng, song trên thực tế quy mô phát triển còn rất khiêm tốn.
Vì vậy, trong khuôn khổ Chương trình "Cải cách Kinh tế Vĩ mô/Tăng trưởng Xanh” do Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức thực hiện tại Việt Nam, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương đã triển khai thực hiện nghiên cứu về “Nâng cao vai trò của đầu tư tư nhân đối với tăng trưởng xanh trong giai đoạn 2021-2030.”
Nội dung của nghiên cứu tập trung vào hai khía cạnh, vai trò của đầu tư tư nhân trong hai lĩnh vực cụ thể là năng lượng tái tạo và chính sách huy động nguồn lực cho tăng trưởng xanh ở Việt Nam.
Nguồn lực đầu tư tư nhân còn hạn chế
Tiến sỹ Hồ Công Hòa, Phó trưởng Ban Nghiên cứu các vấn đề xã hội, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết giai đoạn 2010-2019, số lượng doanh nghiệp ngoài nhà nước tham gia đầu tư vào lĩnh vực năng lượng và môi trường tăng mạnh, đặc biệt là đầu tư vào sản xuất năng lượng tái tạo, nước sạch, dịch vụ thu gom và xử lý nước thải, chất thải rắn.
Cụ thể, số doanh nghiệp ngoài nhà nước kinh doanh trong lĩnh vực năng lượng tăng từ 69 công ty (chiếm 59% của cả nước) trong năm 2010 lên 777 công ty (chiếm 94,8%) vào năm 2019. Bên cạnh đó, số doanh nghiệp ngoài nhà nước kinh doanh trong lĩnh vực môi trường từ 693 công ty (chiếm 81,5%) trong năm 2010 lên 2.713 công ty (chiếm 95,8%) ở năm 2019.
[Tăng trưởng xanh góp phần thực hiện phục hồi kinh tế hậu COVID 19]
Theo ông Hòa, doanh nghiệp vừa là chủ thể đồng thời là đối tác trong các vấn đề nóng lên toàn cầu và ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên thiên nhiên. Do đó, thu hút các nhà đầu tư tư nhân tham gia vào các hoạt động hướng đến mục tiêu tăng trưởng xanh sẽ góp phần thực hiện nhiệm vụ kép: “Vừa thúc đẩy vai trò của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế theo mục tiêu của Nghị quyết 10-NQ/TW, vừa thực hiện Chiến lược quốc gia về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Chiến lược tăng trưởng xanh và các cam kết giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam.”
(Nguồn: CIEM) Tuy nhiên trên thực tế, doanh thu của doanh nghiệp ngoài nhà nước không tương xứng với số lượng doanh nghiệp trong ngành, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng. Cụ thể, doanh thu của nhóm doanh nghiệp ngoài nhà nước ở lĩnh vực năng lượng đạt hơn 37.000 tỷ đồng (chiếm 20% doanh thu toàn ngành) năm 2010 và 171.000 tỷ đồng (chiếm 29% doanh thu toàn ngành) năm 2019.
Vì vậy, để thu hút các nguồn lực đầu tư của khối tư nhân hướng tới tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 nói chung và lĩnh vực năng lượng tái tạo, dịch vụ môi trường nói riêng, ông Hòa cho rằng cần thực hiện đồng bộ các giải pháp tạo dựng môi trường đầu tư hấp dẫn, nâng cao chất lượng khung pháp lý và năng lực thực hiện hiệu quả trong thực hiện chính sách.
Tạo cơ chế thúc đẩy các dự án PPP
Trong khuôn khổ đề án, nhóm chuyên gia nghiên cứu của CIEM đề xuất một số giải pháp chính sách nhằm thúc đẩy sự tham gia của khu vực kinh tế tư nhân trong các lĩnh vực tăng trưởng xanh. Theo đó, nhóm nghiên cứu khuyến nghị đẩy mạnh thể chế hóa quan điểm của Đảng về các định hướng chiến lược phát triển kinh tế-xã hội gắn liền với công tác bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển kinh tế tư nhân.
Cụ thể, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực năng lượng và môi trường, từng bước tạo dựng thị trường năng lượng đầy đủ theo cơ chế thị trường, trên cơ sở đảm bảo thông thoáng, minh bạch, công bằng giữa mọi thành phần kinh tế.
“Trong đó, chú trọng áp dụng các công cụ kinh tế, như phát triển ngân hàng xanh, tín dụng xanh giúp các doanh nghiệp tiếp cận được các nguồn tài chính xanh hay thúc đẩy quá trình triển khai chính sách mua sắm công xanh, nghiên cứu khả năng áp dụng thuế các-bon theo lộ trình phù hợp nhằm định hướng sản xuất kinh doanh và tiêu dùng của xã hội trong tương lai,” ông Hòa trao đổi.
Bên cạnh đó, đề xuất của nhóm nghiên cứu cho rằng cần thống nhất quan điểm xây dựng một hành lang pháp lý, cơ chế chính sách “vừa bắt buộc, vừa khuyến khích” các doanh nghiệp đầu tư cho tăng trưởng xanh, thực thi trách nhiệm xã hội đối với môi trường, tăng trưởng xanh, phát triển bền vững.
Ngoài ra, các cơ quan chức năng cần sớm có những nghiên cứu ban hành các cơ chế thí điểm triển khai các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) trong các lĩnh vực như thu gom và xử lý chất thải, cấp nước sạch,… với quy mô nhỏ hơn 200 tỷ đồng ở các vùng nông thôn, đô thị nhỏ làm cơ sở cho việc điều chỉnh bổ sung Luật PPP.
Ngoài ra, chế tài cũng là một công cụ hữu hiệu. Do vậy, ông Hòa cho rằng cần nâng cao trách nhiệm người gây ô nhiễm phải trả tiền, như nâng mức phí bảo vệ môi trường nước thải hiện nay (10% giá nước sạch), đẩy nhanh thu phí rác thải sinh hoạt theo khối lượng tạo sự công bằng theo đúng tinh thần của Luật Bảo vệ môi trường.
(Nguồn: CIEM) Mặt khác, môi trường kinh doanh cũng rất quan trọng. Theo nhóm nghiên cứu, Chính phủ cần tiếp tục đẩy mạnh chương trình cải cách hành chính, đổi mới hình thức lập kế hoạch theo kế hoạch trung và dài hạn, đẩy nhanh chương trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đồng thời ban hành các hướng dẫn về cơ chế mua bán nợ, đặc biệt là hướng đẫn cụ thể về định giá, đấu thầu, đấu giá các khoản nợ để bán, và mở rộng thị trường mua bán nợ cho các công ty ngoài nhà nước.
“Đối với các bộ, ngành và địa phương, công tác đào tạo chuyên môn, đặc biệt là kỹ năng thẩm định, đàm phán hợp đồng dự án PPP cần phải đẩy mạnh. Từ đó, công khai các quy hoạch năng lượng, ngành nước thải và chất thải rắn, bao gồm các dự báo lượng thải, hệ thống đấu nối, và các vấn đề liên quan khác…,” ông Hòa cho biết./.
