Nhà Lang trước đám cháy. (Ảnh: Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường) 61 tác phẩm tranh, tượng của 57 họa sỹ, nhà điêu khắc ở khắp ba miền đất nước sẽ được trưng bày và bán đấu giá tại triển lãm “Nhà Lang-Giấc mơ hồi sinh.”
Chương trình diễn ra từ ngày 23-25/11 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (số 66 Nguyễn Thái Học, Hà Nội).
[Lời kêu cứu từ bảo tàng Không gian văn hóa Mường Hòa Bình]
Đây là hoạt động nằm trong chiến dịch gây quỹ cộng đồng ủng hộ việc phục dựng nhà Lang tại Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường (số 202 Tây Tiến, thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình) đã bị cháy vào cuối tháng 10/2013.
Những nghệ sỹ tham gia ủng hộ tác phẩm cho dự án thuộc nhiều thế hệ (bao gồm những nghệ sỹ đã thành danh, tạo được dấu ấn riêng và những gương mặt mới trong đời sống mỹ thuật Việt Nam) như: Trương Bé, Thành Chương, Lý Trực Sơn, Đào Anh Khánh, Lê Thiết Cương, Tào Linh, Phạm An Hải, Đào Hải Phong, Trần Việt Phú, Thái Nhật Minh…
Tác phẩm 'Trừu tượng' của họa sỹ Phạm An Hải. (Ảnh: BTC) Họa sỹ Thành Chương thì cho rằng: “Đây là một cuộc ‘xuống đường’ của giới mỹ thuật cả nước. ‘Xuống đường’ để khơi dậy ý thức về di sản văn hóa cho cộng đồng. Vượt lên trên ý nghĩa giản đơn là một triển lãm-đấu giá, ‘Nhà Lang-Giấc mơ hồi sinh’ muốn đi truyền thông điệp về sự bảo tồn, phát huy giá trị di sản tới toàn xã hội; qua đó, gắn kết giá trị văn hóa, khoảng không nghệ thuật đến cộng đồng.”
Ông Vũ Đức Hiếu, Giám đốc Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường chia sẻ, nhà Lang là nơi cư ngụ của quan Lang-chức vị cao nhất trong cộng đồng người Mường.
Đây là ngôi nhà quan trọng nhất đối với dân tộc Mường về kiến trúc và ý nghĩa trong đời sống tâm linh, văn hóa, sinh hoạt hàng ngày; được truyền lại theo hình thức cha truyền con nối theo tính kế thừa huyết thống của các quan Lang.
Ngôi nhà Lang bị cháy vào cuối năm 2013 có tuổi thọ trên 100 năm, là ngôi nhà Lang cuối cùng của cộng đồng người Mường tại Hòa Bình.
Đó là công trình kiến trúc nguyên bản của nhà Lang, được làm bằng nhiều loại gỗ đặc biệt quý hiếm. Trước đây, ngôi nhà này thuộc quyền sở hữu của bà Hà Thị Lợi, con một quan Lang ở địa phận Mường Chậm (nay thuộc xã Nam Sơn, huyện Tân Lạc, Hòa Bình). Năm 2006, họa sỹ Vũ Đức Hiếu đã mua lại ngôi nhà này để dựng lại hoàn chỉnh tại Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường.
Ngôi nhà bị cháy rụi cũng khiến cho khoảng 200 cổ vật về văn hóa Mường mà họa sỹ Vũ Đức Hiếu dày công tìm kiếm, sưu tầm trong gần 20 năm qua biến thành tro bụi.
Sau đám cháy, ngôi nhà Lang chỉ còn trơ khung gỗ. (Nguồn: Vietnam+) “Một ngôi nhà Lang bị cháy thì không chỉ là mất đi một ngôi nhà, đó là mất văn hóa, mất tri thức, mất truyền thống và mất ký ức. Để phục dựng lại thì công sức của một người là không thể đủ. Bảo tồn di sản không phải là việc của riêng một ai. Những giá trị truyền thống của cộng đồng phải là việc của chính cộng đồng cùng chung sức bảo tồn. Đó là cách bảo tồn bền vững nhất, đẹp nhất,” họa sỹ Lê Thiết Cương bày tỏ.
Trước đó, vào khoảng 19 giờ (ngày 24/10/2013), có bốn du khách đến tham quan Bảo tàng Không gian Văn hóa Mường. Trong lúc ngồi đợi cơm, bốn du khách đã lên nhà Lang cổ, tự ý đốt lửa sưởi. Tuy nhiên, một lúc sau lửa đã bén nhanh và bùng cháy ở trên mái nhà.
Kết quả, toàn bộ ngôi nhà và các hiện vật gốc phản ánh cuộc sống và văn hóa của người Mường trưng bày bên trong đã bị phá hủy hoặc rơi vào tình trạng hư hỏng nặng./.
