Hai năm trước, trong cuộc trao đổi với phóng viên TTXVN tại Liên hợp quốc nhân sự kiện Việt Nam đảm nhiệm vị trí ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an từ ngày 1/1/2020, Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc phụ trách các hoạt động hòa bình, ông Jean-Pierre Lacroix đã đánh giá cao và kỳ vọng vào những đóng góp của Việt Nam trong các hoạt động gìn giữ an ninh, hòa bình của Liên hợp quốc.
Ông Jean-Pierre Lacroix khẳng định: "Cá nhân tôi chắc chắn rằng Việt Nam sẽ là một nước ủy viên năng động, hiệu quả trong Hội đồng Bảo an.”
Đánh giá của ông Jean-Pierre Lacroix, cũng như việc Việt Nam được bầu vào Hội đồng Bảo an nhiệm kỳ 2020-2021 với số phiếu ủng hộ gần như tuyệt đối, đã thể hiện sự tin tưởng, kỳ vọng của quốc tế đối với năng lực và sự tham gia có trách nhiệm của Việt Nam trong nỗ lực chung nhằm duy trì hòa bình, ổn định, an ninh ở khu vực và trên thế giới.
Đóng góp thực chất, thiết thực vào công việc chung
Trên cương vị ủy viên không thường trực, Việt Nam đã tham gia bàn thảo, tìm giải pháp cho tất cả các vấn đề trong chương trình nghị sự Hội đồng Bảo an ở tất cả các khu vực, trong đó có các cuộc xung đột ở châu Phi, khủng hoảng nhân đạo ở Trung Đông, cũng như các chủ đề quan trọng như chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, bảo vệ thường dân trong xung đột vũ trang, an ninh biển, biến đổi khí hậu, ứng phó với đại dịch COVID-19...; thúc đẩy đồng thuận chung, thúc đẩy hợp tác, đối thoại, giảm căng thẳng, đối đầu; tìm giải pháp công bằng, hợp lý cho các vấn đề đe dọa hòa bình, an ninh khu vực và quốc tế; giữ vững nguyên tắc linh hoạt, khéo léo trong ứng xử với các nước, các bên.
Hai lần đảm nhận trọng trách Chủ tịch Hội đồng Bảo an tháng 1/2020 và 4/2021, Việt Nam đã điều hành hoạt động của Hội đồng Bảo an và xử lý các vấn đề phát sinh một cách thỏa đáng, hiệu quả, góp phần thúc đẩy công việc chung một cách suôn sẻ.
Trong tháng chủ tịch đầu tiên, Việt Nam đã chủ trì thành công nhiều công việc định kỳ và đột xuất của Hội đồng Bảo an.
Có thể kể tới hai điểm nhấn nổi bật là phiên thảo luận mở của Hội đồng Bảo an với chủ đề “Thúc đẩy tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc trong duy trì và an ninh quốc tế,” trong đó Hội đồng Bảo an lần đầu tiên thông qua một Tuyên bố Chủ tịch riêng về tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc. Sự kiện thứ hai là phiên họp về hợp tác giữa Liên hợp quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).
Đây là lần đầu tiên chủ đề này được thảo luận tại Hội đồng Bảo an, do Việt Nam trên cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2020 thúc đẩy.
Đánh giá về tháng Chủ tịch Hội đồng Bảo an đầu tiên của Việt Nam, đại diện các nước cho rằng việc đảm nhiệm vị trí chủ tịch ngay trong tháng đầu tiên trở thành ủy viên Hội đồng Bảo an là thách thức rất lớn và Việt Nam đã hoàn thành tốt nhiệm vụ này.
Nhiều ý kiến nhận định Việt Nam đã xây dựng chương trình nghị sự hợp lý, xử lý linh hoạt các vấn đề phức tạp nảy sinh...
Đại sứ, Trưởng phái đoàn thường trực Indonesia tại Liên hợp quốc Dian Triansyah Djani nhận xét: “Việt Nam đã đảm trách vị trí chủ tịch một cách rất hiệu quả và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình.”
Trong tháng chủ tịch thứ hai, Việt Nam đã đề xuất, chủ trì và hoàn tất với ba phiên họp điểm nhấn cấp cao về “Tăng cường hợp tác giữa Liên hợp quốc và các tổ chức khu vực trong thúc đẩy xây dựng lòng tin và đối thoại trong ngăn ngừa, giải quyết xung đột,” “Khắc phục hậu quả bom mìn và duy trì hòa bình bền vững: Tăng cường gắn kết để hành động hiệu quả hơn" và “Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân trong xung đột vũ trang,” được cộng đồng quốc tế đánh giá cao và các nước ủy viên Hội đồng Bảo an nhất trí bỏ phiếu ủng hộ để ra được hai Tuyên bố Chủ tịch và một nghị quyết.
Phó Tổng Thư ký phụ trách các vấn đề nhân đạo Mark Lowcock bày tỏ ủng hộ mạnh mẽ Việt Nam đưa các chủ đề này ra thảo luận.
Bộ trưởng Ngoại giao Mozambique Verónica Nataniel cho rằng Việt Nam đã đóng góp một cách tích cực và hiệu quả cho hoạt động của Hội đồng Bảo an, trong đó bao gồm những sáng kiến thiết thực đối với hòa bình và an ninh tại châu Phi.
Trách nhiệm và cân bằng
Việt Nam đã đóng góp thực chất vào công việc của Hội đồng Bảo an, xử lý khéo léo, thỏa đáng nhiều vấn đề hoà bình, an ninh quốc tế hệ trọng và phức tạp, trên cơ sở bảo đảm tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế; tích cực đóng góp, đề xuất nhiều sáng kiến thiết thực nhằm giải quyết hoà bình các xung đột, tranh chấp, phấn đấu thể hiện vai trò trung gian, cầu nối trên một số vấn đề khó, được Liên hợp quốc và tất cả các nước, kể cả các nước lớn, bày tỏ coi trọng và đánh giá cao.
[Việt Nam khẳng định vai trò, vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế]
Việt Nam đã thúc đẩy một cách hiệu quả các sáng kiến khác trong khuôn khổ Liên hợp quốc như giới thiệu và thúc đẩy Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua nghị quyết về Ngày Quốc tế phòng chống dịch bệnh (27/12); thành lập và đưa vào hoạt động Nhóm bạn bè Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 với hơn 113 nước tham gia; tái cử thành công vào Ủy ban Luật pháp quốc tế Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2021-2026; vận động ứng cử vào các cơ quan Liên hợp quốc khác như Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2023-2025.
“Việt Nam có tiếng nói mạnh mẽ và có được lòng tin của thế giới, nhất là ở châu Á, châu Phi và cả châu Âu cũng như Mỹ,” Đại sứ Philippe Kridelka, Trưởng phái đoàn thường trực Bỉ, đã chia sẻ như vậy.
Đại sứ Barbara Woodward, Trưởng Phái đoàn thường trực Anh tại Liên hợp quốc, nhấn mạnh Việt Nam trực tiếp tham gia giải quyết nhiều vấn đề quan trọng nhưng không phải lúc nào cũng dễ nhìn thấy ở bề nổi, ví dụ như vấn đề vai trò của phụ nữ đối với hòa bình và an ninh, bảo vệ dân thường trong xung đột hay hành động giải quyết vấn đề bom mìn.
Tất cả những vấn đề này đều rất quan trọng đối với hòa bình và an ninh thế giới. Chính vì vậy, những đóng góp của Việt Nam là rất có giá trị.
Đặc biệt, Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres nhận định Việt Nam khi làm Chủ tịch Hội đồng Bảo an đã thể hiện sự khéo léo, vai trò trung gian, cầu nối trong hỗ trợ giải quyết bất động, tạo không khí hòa dịu giữa các nước lớn.
Tăng cường vai trò của các tổ chức khu vực
Trên cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2020 và năm 2021 là nước ASEAN duy nhất tại Hội đồng Bảo an, Việt Nam đã đề cao vai trò trung tâm của ASEAN trong việc giải quyết các vấn đề an ninh khu vực cũng như tăng cường hợp tác giữa ASEAN và Hội đồng Bảo an/Liên hợp quốc thông qua việc tổ chức Phiên thảo luận mở đầu tiên của Hội đồng Bảo an về hợp tác giữa ASEAN và Liên hợp quốc (tháng 1/2020) và Phiên thảo luận mở về vai trò các tổ chức khu vực trong phòng ngừa xung đột và xây dựng lòng tin, do Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc chủ trì, đồng thời thúc đẩy Hội đồng Bảo an thông qua Tuyên bố Chủ tịch về nội dung này (tháng 4/2021); đề cao vai trò của ASEAN trong thảo luận và văn kiện của Hội đồng Bảo an về vấn đề Myanmar.
Đặc biệt, sáng kiến của Việt Nam về việc Chủ tịch ASEAN 2021 (Brunei) thông tin cho Hội đồng Bảo an về kết quả Hội nghị Cấp cao ASEAN, được các nước Hội đồng Bảo an đánh giá cao, bước đầu tạo thông lệ mới để đại diện ASEAN hiện diện, trình bày quan điểm tại Hội đồng Bảo an mỗi khi vấn đề Myanmar được thảo luận.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc Guterres đã công nhận tầm quan trọng của khối các nước Đông Nam Á trong ngoại giao hòa giải, ngăn ngừa xung đột và xây dựng hòa bình quốc tế.
Chính vì vậy, ông đánh giá cao Việt Nam khi đề xuất thúc đẩy đưa mối quan hệ hợp tác này lên một tầm cao mới, phát huy hơn nữa tinh thần của chủ nghĩa đa phương.
Theo Đại sứ Nathalie Estival-Broadhurst, Phó Trưởng phái đoàn thường trực Pháp tại Liên hợp quốc, Việt Nam đã rất thành công trong việc kết nối ASEAN và Hội đồng Bảo an.
Trong khi đó, Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc, Thư ký điều hành Ủy ban Kinh tế-Xã hội châu Á-Thái Bình Dương của Liên hợp quốc (ESCAP) Armida Salsiah Alisjahbana nêu bật những đóng góp của Việt Nam trong vai trò kép Chủ tịch ASEAN 2020 và ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ này, trong đó có việc góp phần thúc đẩy quan hệ Đối tác toàn diện ASEAN-Liên hợp quốc.
Đại sứ Dian Triansyah Djani, Trưởng phái đoàn thường trực Indonesia tại Liên hợp quốc, nhấn mạnh rằng Việt Nam đã đóng góp đáng kể vào nâng cao tiếng nói và hình ảnh của ASEAN tại Hội đồng Bảo an.
Trưởng phái đoàn thường trực Philippines tại Liên hợp quốc, Đại sứ Enrique A. Manalo, khẳng định khi đưa được vấn đề ASEAN vào chương trình nghị sự của Hội đồng Bảo an, Việt Nam đã giúp nâng hình ảnh của ASEAN lên một tầm cao mới, nâng tầm quan hệ của các tổ chức khu vực với Liên hợp quốc, đặc biệt là Hội đồng Bảo an.
Với bước tiến hết sức quan trọng như vậy, các tổ chức khu vực có tiếng nói và vai trò lớn hơn hẳn trong giải quyết các vấn đề của thế giới như an ninh toàn cầu hay biến đổi khí hậu, đồng thời các vấn đề của khu vực cũng sẽ được giải quyết một cách thỏa đáng hơn.
Nhìn lại những đóng góp chủ động và hiệu quả của Việt Nam tại Hội đồng Bảo an, có thể dẫn lại lời bà Tatiana Valovaya, Tổng Giám đốc Văn phòng Liên hợp quốc tại Geneva trong cuộc gặp Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc hồi cuối tháng 11 vừa qua, theo đó, đại diện Liên hợp quốc đánh giá cao Việt Nam đã đảm đương xuất sắc vai trò ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an nhiệm kỳ 2020-2021 với nhiều sáng kiến, đóng góp thiết thực cho các vấn đề toàn cầu./.