Nhắc đến vùng đất Ngọc Lục Yên, Yên Bái, người ta nhớ ngay đến mảnh đất tiềm năng về kinh tế và du lịch.
Ngoài chiêm ngưỡng những địa danh du lịch sinh thái, du lịch tâm linh, sự phong phú đa sắc màu của những viên đá Ruby hồng ngọc, bích ngọc hay tranh tượng bằng đá quý, đá hoa trắng... du khách còn được thưởng thức những đặc sản địa phương như: cam sành, khoai tím, cà giòn, hồng không hạt… và đặc biệt là đặc sản thịt gà sống thiến.
Nổi tiếng bởi vị béo ngậy, thơm ngon, màu vàng bắt mắt, đặc biệt là những thớ thịt giòn dai, ngọt đậm, gà sống thiến Lục Yên đã và đang khẳng định thương hiệu đặc trưng trong văn hóa ẩm thực của đồng bào vùng cao nơi đây.
Gia đình bà Hoàng Thị Sợi ở bản Tông Pình, xã Lâm Thượng là hộ có thâm niên chăn nuôi gà thịt. Trong chuồng lúc nào cũng có ít nhất 500 con, có lứa lên đến hàng nghìn con. Do được chăn thả tự nhiên bằng những sản phẩm nông nghiệp của gia đình, gà bà Sợi nổi tiếng khắp vùng bởi chất lượng thơm ngon. Trước đây, bà nuôi gà thịt các loại, từ mái tơ, mái đẻ, sống giò, sống thiến; nhưng nhận thấy giá trị và hiệu quả vượt trội của gà sống thiến, khoảng 5 năm nay, bà tập trung gây giống và chăn nuôi giống gà đặc sản này.
Thời gian nuôi gà sống thiến khá dài, trung bình khoảng 1 năm một lứa, nguồn thức ăn và công sức bỏ ra cũng nhiều hơn, song giá trị kinh tế cũng cao hơn hẳn. Đặc biệt, nhu cầu của thị trường đối với mặt hàng này rất lớn. Cứ mỗi dịp Tết đến, không phải chờ thương lái đến mua buôn, người tiêu dùng khắp nơi lại tìm về tận nhà để đặt mua, với mức giá cao hơn từ 20-30% so với gà thịt ngoài thị trường. Không chỉ đón một cái Tết sung túc, đời sống kinh tế của gia đình bà cũng trở nên khá giả hơn.
Bà Sợi cho biết thêm: Gia đình bà nuôi gà sống thiến từ nhiều năm nay rồi. Gà sống thiến rất dễ bán, lại được giá hơn các loại gà thịt khác. Cứ đến Tết, người ta về tìm mua gà sống thiến rất nhiều, có bao nhiêu mua bấy nhiêu. Nuôi gà sống thiến đem lại cho gia đình bà nguồn thu nhập khá và ổn định…
Theo thông lệ truyền thống của các gia đình vùng cao, đặc biệt là đồng bào dân tộc Dao, Tày, Nùng bản địa ở Lục Yên, việc nuôi gà sống thiến đã trở thành thói quen, là nét đẹp trong đời sống thường ngày. Mọi công to việc lớn trong gia đình, từ dựng vợ gả, gả chồng cho con cái, đôi gà thiến để hỏi vợ, xin dâu cho con trai, để con dâu, con rể đem tết bố mẹ hai bên; khi có khách quý đến chơi nhà, gà sống thiến trở thành món quà thết đãi đặc biệt. Các dịp lễ, tết, hội hè, gà sống thiến trở thành lễ vật, quà biếu bày tỏ lòng trân trọng, thành kính. Vì vậy, đối với người dân Lục Yên ở vùng nông thôn, nhà nào cũng có mảnh vườn để nuôi vài đôi, thậm chí vài chục đôi gà sống thiến. Trước hết là để phục vụ cho gia đình, còn bao nhiêu mới làm hàng hóa để mua bán, trao đổi.
Xuất phát từ việc chăn nuôi tự cung tự cấp, đến nay, việc phát triển chăn nuôi gà trống thiến theo hướng hàng hóa đã mở ra hướng phát triển kinh tế bền vững cho nhiều hộ gia đình. Công việc không quá nặng nhọc, không cần nhiều vốn, có thể tận dụng những phụ phẩm nông nghiệp nhưng có thể đem lại cho người dân nguồn thu nhập không nhỏ.
Chăn nuôi gà thiến quy trình nuôi cũng như gà thương phẩm. Tuy nhiên thời gian nuôi kéo dài hơn gà thường. Trung bình gà thường thời gian nuôi từ 4-6 tháng, còn gà thiến thời gian nuôi phải từ 9-12 tháng. Tuy nhiên, trọng lượng và chất lượng gà thiến cao hơn hằn, giiá thành sản phẩm vì vậy cũng cao hơn.
Chị Nông Thị Với, bản Tông Pình, xã Lâm Thượng chia sẻ: Vào dịp Tết, giá gà thịt ngoài thị trường khoảng trên dưới 100.000 đồng/kg, nhưng gà sống thiến mua tại nhà đã là 140.000 đồng/kg. Trung bình mỗi con gà sống thiến ngon khoảng 2,5kg có giá 350.000 đồng, trừ phi phí đầu tư cũng đem lại ít nhất 100.000 đồng tiền lãi. So với nuôi gà thịt thuông thường, nuôi gà sống thiến vừa an toàn, vừa cho hiệu quả cao hơn hẳn.
Về phát triển việc nuôi gà trống thiến ở địa phương, ông Trần Thanh Trúc, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Lâm Thượng, huyện Lục Yên cho biết: Nuôi Gà trống thiến không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế thiết thực, mà cũng rất phù hợp với điều kiện chăn nuôi ở vùng nông thôn miền núi.
Ngoài xã Lâm Thương thì các xã vùng cao như Tân Phượng, Khánh Thiện, Mường Lai, phong trào nuôi gà sống thiến đặc sản đang phát triển rộng khắp. Hiện tại đang được cấp ủy, chính quyền và ngành nông nghiệp khuyến khích nhân rộng, đồng thời có nhiều giải pháp để đưa gà sống thiến thành giống vật nuôi thế mạnh mang thương hiệu của vùng đất Ngọc Lục Yên.
Đến với đất Ngọc vào đúng dịp Tết đến xuân về, cùng chiêm ngưỡng những danh lam thắng cảnh, vẻ đẹp sơn thuỷ, hữu tình, du khách đừng quên thưởng thức nền văn hóa ẩm thực độc đáo của đồng bào vùng cao. Đặc biệt không thể bỏ qua đặc sản thịt gà sống thiến béo ngậy, thơm ngon, món ăn mang đầy đủ hương vị tinh túy đặc trưng, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc của một vùng quê núi./.
