Colombia vừa khởi động giai đoạn đầu của một chiến dịch khám phá dưới nước, với mục tiêu là một tàu chiến Tây Ban Nha bị chìm tại vùng biển Caribe cách nay hơn 300 năm, được cho là đang chứa các hiện vật trị giá hàng tỷ USD. Tuy nhiên động thái đã khơi mào cho một cuộc chiến pháp lý quanh quyền sở hữu con tàu.
Con tàu nêu trên có tên San José, biệt danh "Chén thánh của những con tàu đắm", được chính phủ Colombia phát hiện vào năm 2015 tại vùng biển ngoài khơi thành phố cảng Cartegena. San José là soái hạm, hay kỳ hạm với ba cột buồm lớn, 62 khẩu súng thần công. Đây cũng là chiến hạm lớn nhất của hạm đội Tây Ban Nha thời kỳ trước đây.
Con tàu được cho là đã tham gia chở vàng, bạc, ngọc lục bảo và các hàng hóa có giá trị khác từ nhiều mỏ ở Potosi, Peru, về Tây Ban Nha. Nó đang di chuyển từ Panama đến Colombia thì đụng độ với với các tàu chiến Anh trong cuộc Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha và bị đắm cùng với thủy thủ đoàn 600 người vào ngày 8/6/1708.
Viện Nhân chủng học và Lịch sử Colombia (ICANH) cho biết giai đoạn đầu tiên của hoạt động khám phá sẽ tập trung vào việc thu thập hình ảnh con tàu, bằng cách sử dụng các cảm biến điều khiển từ xa, theo phương thức không xâm nhập vào thân tàu.
Họ cũng nói thêm rằng kết quả của chuyến khám phá lần đầu này có thể sẽ mở đường cho những chuyến tiếp theo, bao gồm cả việc trục vớt các vật liệu khảo cổ từ vụ đắm tàu. Những hình ảnh thu được từ hoạt động liên quan tàu San José sẽ được sử dụng để xây dựng một kho lưu trữ các khám phá khảo cổ học nằm dưới đáy biển. ICANH cũng tuyên bố địa điểm có xác tàu đắm là khu vực khảo cổ “được bảo vệ” cấp quốc gia, với mục đích bảo tồn giá trị khoa học và khảo cổ của di chỉ.
Các nhà nghiên cứu đã lên một kế hoạch sử dụng tàu lặn chuyên dụng trang bị công nghệ định vị bằng âm thanh, mang kèm theo phương tiện điều khiển từ xa với nhiều cảm biến và công cụ khác nhau để có thể hoạt động ở độ sâu lớn, nơi xác tàu đang nằm lại.
Việc phát hiện ra San José là một sự kiện có ý nghĩa rất quan trọng đối với Colombia vì con tàu chứa nhiều hiện vật văn hóa và lịch sử quan trọng. Tàu cũng có thể chứa nhiều manh mối về môi trường kinh tế, xã hội và chính trị của châu Âu trong thời kỳ đầu thế kỷ 18.
Nhưng con tàu này cũng đã gây ra một cuộc chiến pháp lý trị giá hàng tỷ USD. Colombia khẳng định họ phát hiện ra San José lần đầu vào năm 2015 với sự giúp đỡ của các nhà khoa học quốc tế. Nhưng tuyên bố của Colombia vấp phải sự phản đối của một công ty trục vớt hàng hải có tên Sea Search-Armada (SSA), trước đây là Glocca Morra. Công ty có trụ sở tại Mỹ này cho rằng họ mới là bên đầu tiên phát hiện xác con tàu chiến, vào đầu những năm 1980.
SSA đã mở một cuộc chiến pháp lý chống lại chính phủ Colombia, với đơn kiện gửi lên Tòa án Trọng tài Thường trực (PCA). Công ty tuyên bố họ phải được hưởng khoảng 10 tỷ USD, tức một nửa giá trị được ước tính từ kho báu nằm trong con tàu đắm.
Chính phủ Colombia đã có tuyên bố phản đối yêu cầu của SSA./.
