Binh sỹ quân đội chính phủ Syria giương cao quốc kỳ sau khi giải phóng thành phố Quneitra ngày 27/7. (Nguồn: AFP/TTXVN) Theo Reuters, con đường của Tổng thống Bashar al-Assad đến chiến thắng cuối cùng trong cuộc nội chiến ở Syria đang "rải đầy mìn ngoại giao". Điều đó sẽ gây khó khăn cho nỗ lực ngoại giao của ông nhằm giành lại "từng tấc đất" của Syria và có thể "xóa sổ" những khu vực rộng lớn khỏi quyền lực của ông vĩnh viễn.
Năm nay, Tổng thống Assad đã giành được nhiều bước tiến đáng kể trong cuộc xung đột kéo dài suốt 7 năm qua, bắt đầu từ năm 2011. Sức mạnh quân sự của Nga và Iran đã giúp quân chính phủ Syria đánh bại những phiến quân cuối cùng ở gần thủ đô Damascus và thành phố Homs, và cho phép Assad giành lại khu vực Tây Nam chỉ trong vài tuần.
[Tổng thống Syria al-Assad tuyên bố chiến thắng đang đến gần]
Các phiến quân từng giành quyền kiểm soát một phần lãnh thổ Syria từ tay Tổng thống Assad hiện không đặt ra mối đe dọa quân sự nào đối với quyền lực của ông. Với sự trợ giúp của các đồng minh, ông Assad đang kiểm soát phần lớn đất nước và đang mời gọi các nhà đầu tư từ các quốc gia "thân thiết" để giúp tái thiết đất nước. Tuyên bố "cuộc sống bình thường" đã trở lại, đồng minh Nga của Syria cũng kêu gọi người tị nạn trở về nhà, nói rằng không có gì phải e ngại Chính phủ Assad, mặc dù nhiều người vẫn tiếp tục chạy trốn khỏi các khu vực đang nằm dưới sự kiểm soát của Damascus.
Nhưng một số người đang bắt đầu trở về và Moskva đang tìm kiếm sự trợ giúp quốc tế dành cho họ, với hy vọng các nước phương Tây ủng hộ phe đối lập nay sẽ gửi viện trợ cho các khu vực tị nạn do Chính phủ Syria dựng lên, làm gia tăng gánh nặng.
Tuy nhiên với một nước Nga đang mạnh lên, không có dấu hiệu về một sự chuyển tiếp chính trị đã được thương lượng, điều mà phương Tây nói là cần thiết để cung cấp trợ giúp và khuyến khích hàng triệu người tị nạn ở châu Âu và Trung Đông trở về.
Ông Assad đã khôi phục các đường biên giới với Jordan và khu vực Cao nguyên Golan do Israel chiếm đóng, và tuyên bố ông sẽ tiếp tục giành chiến thắng. Hầu như toàn bộ miền Bắc Syria và phần lớn miền Đông vẫn nằm ngoài tầm kiểm soát của Assad.
Tuy nhiên ở những khu vực này, một thử thách mới đang đợi: các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ đã thiết lập các khu vực kiểm soát riêng biệt trên lãnh thổ Syria. Các ưu tiên của Nga, đặc biệt là các mối quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ, có thể quyết định phần lớn cuộc chiến sẽ diễn biến như thế nào.
Tương tự với Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đã đưa ra những tín hiệu mâu thuẫn về việc các lực lượng Mỹ sẽ duy trì vị trí của họ bao lâu ở khu vực rộng lớn trải dài từ Đông sang Đông Bắc. Người Kurd được Mỹ hậu thuẫn, vốn cảnh giác với đồng minh không thể đoán trước của họ, đang xúc tiến đàm phán với Assad, tìm cách bảo vệ quyền tự trị của họ.
Noah Bonsey, chuyên gia phân tích cấp cao về Syria của cơ quan International Crisis Group, nói: "Cuộc xung đột đang bước vào một giai đoạn mới. Nhưng thật khó để nói rằng cuộc chiến đang kết thúc khi phần lớn đất nước vẫn nằm ngoài tầm kiểm soát của Chính phủ Syria. Và vẫn chưa rõ liệu một cuộc nổi dậy quy mô có thể sẽ bùng phát ở các khu vực do chính phủ kiểm soát ở Syria."
Tuần trước, các phiến quân của tổ chức "Nhà nước Hồi giáo" (IS) đã giết hại hơn 200 người tại khu vực Sweida do Chính phủ kiểm soát. Ước tính có hàng trăm nghìn người đã thiệt mạng trong cuộc nội chiến ở Syria.
Ông Assad đã xác định mục tiêu tiếp theo là tỉnh Idlib hiện do phiến quân chiếm đóng. Ông tuyên bố với truyền thông Nga hồi tuần trước: "Giờ đây Idlib là mục tiêu của chúng tôi, mặc dù không chỉ có Idlib." Idlib nằm trong vòng cung lãnh thổ trải dài về phía Đông đến sông Euphrates, nơi các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ được triển khai. Thổ Nhĩ Kỳ đã nhắm tới việc giảm bớt ảnh hưởng của các nhóm người Kurd mà họ coi là mối đe dọa an ninh quốc gia, nhưng cũng để ngăn nhiều người Syria tràn sang biên giới nước này: Thổ Nhĩ Kỳ hiện đã tiếp nhận 3,5 triệu người tị nạn. Theo thỏa thuận với Iran và Nga, họ đã thiết lập 12 bốt quân sự ở Idlib và các khu vực tiếp giáp.
Khả năng xảy ra một cuộc tấn công vào Idlib đang là hồi chuông báo động đối với Thổ Nhĩ Kỳ. Một quan chức cấp cao của Liên hợp quốc đã cảnh báo sẽ có thêm 2,5 triệu người có thể đổ về biên giới trong trường hợp nổ ra một cuộc tấn công. Tổng thống Tayyip Erdogan đã thúc giục Tổng thống Nga Vladimir Putin đảm bảo rằng điều đó không xảy ra.
"Tất nhiên, chúng ta không thể chấp nhận bất cứ cuộc tấn công nào của chính quyền Damascus nhắm vào Idlib. Tôi đã thảo luận vấn đề này với Putin và chúng tôi đã nhất trí với nhau. Tôi hy vọng ông ấy sẽ làm những gì cần thiết," nhật báo Hurriyet của Thổ Nhĩ Kỳ dẫn lời ông Erdogan.
Báo Alsharq Alawsat của liên đoàn Arab đã đăng chi tiết đề nghị của Thổ Nhĩ Kỳ với Nga về vấn đề Idlib, bao gồm ý tưởng lực lượng phiến quân tại đây sẽ giao nộp vũ khí hạng nặng cho quân đội Thổ Nhĩ Kỳ và các phiến quân này sẽ được tái tổ chức thành một "quân đội quốc gia." Các đề xuất như vậy có vẻ như không được ông Assad chấp nhận.
Joshua Landis, một chuyên gia về Syria và là người đứng đầu Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông tại Đại học Oklahoma, nhận định: "Nếu ông Assad lặp lại sự kiềm chế nhất quán qua nhiều năm xung đột, thì đó là chủ nghĩa dân tộc. Khi ông Assad nói rằng ông sẽ giành lại từng tấc đất của Syria, chúng ta nên tin ông ta sẽ làm như vậy."
Mặc dù vậy, một nguồn tin trong liên minh khu vực được Assad hậu thuẫn cho rằng khả năng sắp có một cuộc tấn công vào Idlib là không chắc chắn. Theo nguồn tin này, "phía Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiếp tục gây trở ngại bởi quân bài đang ở trong tay họ." "Hành động quân sự sẽ xảy ra sau khi cỗ bài bị xáo trộn và thỏa thuận Thổ Nhĩ Kỳ-Nga-Iran cho khu vực này chấm dứt."
Một số phiến quân, vốn nghi ngờ những cam kết của Nga, lo sợ kịch bản xấu nhất. "Chúng tôi đang chuẩn bị cho bất cứ sự leo thang nào, và đang tiến hành các hoạt động tăng cường và tái triển khai các lực lượng để chuẩn bị cho một trận chiến trong tương lai gần," Đại tá Mustafa Bakour, chỉ huy lực lượng vũ trang giải phóng Syria Jaish al-Ezza, nói với hãng tin Reuters. "Chúng tôi trông đợi một cuộc leo thang quân sự của Nga."
Một cuộc tấn công vào Idlib có thể khó khăn hơn so với các chiến dịch trước đây của Chính phủ Syria.
Các chiến binh Hồi giáo thánh chiến kiểm soát tỉnh này đã chứng tỏ họ là những phần tử khó đối phó nhất trong cuộc chiến. "Một cuộc tấn công có thể khiến các nhóm phiến quân đang tập trung vào việc duy trì lãnh thổ ở Idlib phát động cuộc nổi dậy mà một số phong trào thánh chiến đã khuyến khích họ làm trong nhiều năm," ông Bonsey nói.
