Ngày 20/6, Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở ở thủ đô Washington (Mỹ) đã tổ chức cuộc hội thảo về vụ Philippines kiện các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông nhằm cung cấp một cái nhìn toàn cảnh nhất về vụ kiện này.
Cuộc hội thảo thu hút sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu thuộc CSIS cùng đông đảo chuyên gia-học giả của Mỹ và các nước.
Các diễn giả chính tại cuộc hội thảo với chủ đề “Phân xử Biển Đông: Dự đoán các bước đi và biện pháp đối phó tiếp theo” ngày 20/6 gồm có ông Gregory Poling, Giám đốc dự án Sáng kiến Minh bạc Hàng hải châu Á thuộc CSIS; ông Ernest Bower, Giám đốc Chương trình Đông Nam Á của CSIS; bà Amy Searight, Cố vấn cấp cao Chương trình trình Đông Nam Á của CSIS và ông Andrew Shearer, Cố vấn cấp cao về An ninh châu Á-Thái Bình Dương thuộc CSIS.
Các chuyên gia đã đưa ra các phân tích và dự báo về phán quyết của Toà án Trọng tài Thường trực (PCA) đối với đơn kiện của Philippines nhằm vào tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông.
Theo các chuyên gia CSIS, kịch bản dễ xảy ra nhất là PCA sẽ ra phán quyết bác bỏ “đường chín đoạn” (đường lưỡi bò) đầy phi lý của Trung Quốc ở Biển Đông.
Theo ông Ernest Bower, Trung Quốc sẽ không tuân thủ phán quyết của tòa án và đây là cách phản ứng rất nguy hiểm vì điều đó đồng nghĩa với việc Bắc Kinh phủ nhận luật pháp quốc tế và từ chối giải quyết các tranh chấp hàng hải ở châu Á bằng biện pháp pháp lý.
Phản ứng của Trung Quốc đối với phán quyết sẽ ảnh hưởng tới quan hệ của Bắc Kinh với các nước láng giềng trong tương lai.
Trong khi đó, bà Amy Searight cho rằng dù tòa án ra phán quyết như thế nào, thì căng thẳng vẫn sẽ leo thang ở Biển Đông chứ không giúp “hạ nhiệt.”
Theo bà Searight, Bắc Kinh đã có các bước chuẩn bị cho việc không tuân thủ phán quyết của tòa, như lôi kéo sự ủng hộ của một số quốc gia.
Chuyên gia này dự đoán Mỹ cũng sẽ gia tăng áp lực nhằm buộc các bên phải tôn trọng phán quyết của PCA.
Các học giả CSIS dự đoán 5 kịch bản Trung Quốc có thể hành động ở Biển Đông sau phán quyết của Tòa án Trọng tài Thường trực, trong đó có khởi động hoạt động bồi đắp đất đá trên bãi cạn Scarborough, phong tỏa bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal), thiết lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) và triển khai trái phép các máy bay tiêm kích tới quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Trong cuộc thăm dò tiến hành ngay tại cuộc hội thảo, có tới hơn 56% chuyên gia-học giả dự đoán Trung Quốc sẽ phản ứng lại phán quyết của tòa và “trả đũa” Philippines bằng cách thiết lập một vùng ADIZ ở Biển Đông.
Ông Bower cho rằng nếu lập ADIZ, Trung Quốc sẽ lập tức đối mặt với sự phản đối của cộng đồng quốc tế.
Chia sẻ quan điểm trên, ông Gregory Poling cho biết Trung Quốc đã thiết lập ADIZ ở biển Hoa Đông hồi năm 2013 bất chấp sự phản đối của các nước trong khu vực và nhiều khả năng Bắc Kinh sẽ có hành động tương tự ở Biển Đông.
Theo ông Poling, Trung Quốc sẽ tuyên bố ADIZ để chứng tỏ nước này không chấp nhận phán quyết của tòa án, đồng thời để “rằn mặt” Philippines vì đã kiện Trung Quốc ra tòa án quốc tế.
Trong khi đó, học giả Andrew Shearer nhận định nhiều khả năng Trung Quốc sẽ phản ứng lại phán quyết của tòa án bằng cách tiến hành bồi đắp đất đá trên bãi cạn Scarborough nhằm mục đích phục vụ lợi ích lâu dài về quân sự tại Biển Đông.
Các chuyên gia đồng thời khẳng định phán quyết của tòa cũng sẽ là “phép thử” đối với cam kết của Mỹ ở khu vực này.
Biển Đông có ý nghĩa quan trọng đối với Mỹ vì đây không chỉ là tuyến hàng hải chiến lược đối với hoạt động thương mại-đầu tư của thế giới, mà còn là khu vực giúp Washington duy trì vị thế quân sự của nước này châu Á-Thái Bình Dương, thực thi luật pháp và các quy tắc quốc tế, trong đó có tự do và an toàn hàng hải, cũng như bảo vệ các đồng minh châu Á.
Tuy nhiên, các chuyên gia nhất trí cho rằng việc Mỹ tới nay vẫn từ chối tham gia Công ước khung Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) năm 1982 là một rào cản lớn làm giảm tiếng nói của nước này trong vấn đề Biển Đông.
Ông Michael Green, Phó Giám đốc CSIS phụ trách các vấn đề châu Á và Nhật Bản, đánh giá chính sách của Mỹ tại Biển Đông trong 2 năm qua đã không hiệu quả.
Cuộc thảo luận của CSIS diễn ra trong bối cảnh xuất hiện thông tin cho rằng Toà án Trọng tài Thường trực có trụ sở tại La Hay (Hà Lan) ngày 7/7 tới sẽ ra phán quyết về vụ Philippines kiện “đường 9 đoạn” của Trung Quốc ở Biển Đông.
Philippines đệ đơn lên PCA vào ngày ngày 22/1/2013, trong đó phản đối cách Trung Quốc giải thích và áp dụng UNCLOS năm 1982. PCA sẽ phán quyết cách giải thích của Trung Quốc về "đường lưỡi bò" có phù hợp hay không phù hợp UNCLOS./.