Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao vừa ban hành Chỉ thị số 06/CT-VKSTC với nội dung tăng cường trách nhiệm, hiệu quả thực hành quyền công tố, kiểm sát việc áp dụng và thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh trong điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự.
Có tình trạng đưa tài liệu không hợp pháp vào hồ sơ giám định
Theo Chỉ thị, Viện Kiểm sát Nhân dân có nhiệm vụ, quyền hạn thực hành quyền công tố, kiểm sát việc áp dụng và thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh trong điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án hình sự.
Trong những năm qua, hoạt động này đã có những đóng góp nhằm thực hiện có hiệu quả chính sách hình sự, góp phần đảm bảo quyền của bị can, bị cáo và người bị kết án phạt tù, đồng thời phục vụ tích cực cho hoạt động điều tra, truy tố xét xử và thi hành án hình sự.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong thực hành quyền công tố, kiểm sát việc áp dụng và thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh còn chưa được quan tâm đúng mức; còn một số trường hợp viện kiểm sát, tòa án quyết định áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh cho cả những đối tượng chưa có đủ điều kiện.
[Hà Nội: Truy nã đối tượng chuyên làm giả bệnh án tâm thần]
Hoạt động kiểm sát quyết định áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh còn chưa chặt chẽ nên đã xảy ra việc đưa tài liệu không hợp pháp vào hồ sơ giám định mà không phát hiện được ngay từ đầu, không nắm chắc các đối tượng bị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh trên địa bàn.
Nhiều vi phạm của cơ sở điều trị bắt buộc chữa bệnh chưa được kịp thời phát hiện để yêu cầu chấm dứt, khắc phục, trong đó đáng lưu ý để xảy ra một số trường hợp đang điều trị bệnh bắt buộc trốn ra ngoài cơ sở điều trị thực hiện hành vi phạm tội mới đặc biệt nghiêm trọng đã gây ra những bức xúc trong xã hội thời gian qua.
Những vi phạm, tồn tại nêu trên do một số nguyên nhân như: nhận thức của cán bộ, kiểm sát viên, lãnh đạo Viện kiểm sát các cấp về áp dụng, thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh và nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của Viện kiểm sát trong hoạt động này chưa đầy đủ, còn coi nhẹ.
Một bộ phận công chức chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm trong thi hành nhiệm vụ. Công tác phối hợp trong ngành, phối hợp giữa Viện kiểm sát, Tòa án, Công an và cơ sở điều trị chưa tốt.
Mặt khác, hiện nay, kinh phí điều trị bắt buộc chữa bệnh do Viện kiểm sát là cơ quan đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh có trách nhiệm chi trả, nhưng chưa được lập dự toán nguồn kinh phí hợp lý hằng năm để đáp ứng.
Kiểm sát chặt chẽ việc trưng cầu giám định pháp y tâm thần
Theo Chỉ thị, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao yêu cầu Thủ trưởng các đơn vị nghiệp vụ, Viện trưởng Viện kiểm sát các cấp quán triệt cho kiểm sát viên, công chức trong đơn vị nhận thức đầy đủ quy định của pháp luật về áp dụng và thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh trong các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự theo quy định pháp luật.
“Trong việc quyết định áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh ở giai đoạn điều tra, kiểm sát viên được phân công thụ lý vụ án phải kiểm sát chặt chẽ việc trưng cầu giám định pháp y tâm thần của Cơ quan điều tra về trình tự, thủ tục, thẩm quyền. Trong đó tập trung kiểm sát việc thu thập tài liệu, nguồn gốc của tài liệu được sử dụng cho hoạt động giám định, kịp thời phát hiện, ngăn chặn các trường hợp đưa tài liệu giả, không hợp pháp vào hồ sơ giám định, bảo đảm kết quả giám định pháp y tâm thần chính xác, có căn cứ theo quy định của pháp luật," chỉ thị nhấn mạnh.
Viện Kiểm sát chủ động phối hợp với điều tra viên xem xét, đánh giá nội dung kết luận giám định; kiểm tra, đối chiếu kết quả ghi trong kết luận giám định pháp y tâm thần với nội dung trưng cầu giám định, đối chiếu giữa nội dung kết luận giám định pháp y tâm thần với quy định của pháp luật, bảo đảm việc quyết định áp dụng bắt buộc chữa bệnh phải chính xác, khách quan, đúng đối tượng theo quy định.
Trường hợp kết luận giám định pháp y tâm thần chưa rõ ràng, chưa đầy đủ thì yêu cầu cơ quan điều tra quyết định trưng cầu giám định bổ sung; trường hợp có nghi ngờ kết quả giám định không chính xác thì thống nhất với cơ quan điều tra để quyết định trưng cầu giám định lại theo quy định của pháp luật.
Sau khi quyết định áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh phải kiểm sát ngay việc áp giải đối tượng, việc lập hồ sơ chuyển giao cho cơ sở điều trị theo chỉ định, trong đó chú ý kiểm sát biên bản giao nhận để xác định thời điểm đưa đối tượng vào điều trị.
Khi Viện kiểm sát trưng cầu giám định pháp y tâm thần và ra quyết định bắt buộc chữa bệnh ở giai đoạn truy tố, kiểm sát viên cần bảo đảm chặt chẽ trong việc thu thập tài liệu, lập hồ sơ trưng cầu giám định.
Kiểm sát viên chủ động kiểm tra, đối chiếu kết quả giám định pháp y tâm thần với những nội dung đã trưng cầu giám định; trường hợp kết luận giám định pháp y tâm thần chưa rõ ràng, chưa đầy đủ thì phải báo cáo lãnh đạo đơn vị, lãnh đạo Viện để xem xét, quyết định việc trưng cầu giám định bổ sung; trường hợp xét thấy kết quả giám định không chính xác, khách quan thì kịp thời quyết định trưng cầu giám định lại bảo đảm quyết định áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh đúng đối tượng theo quy định.
Kịp thời phát hiện trường hợp lợi dụng để đưa đối tượng đi điều trị không đúng thẩm quyền
Đối với hoạt động kiểm sát việc ra quyết định áp dụng và thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh ở giai đoạn xét xử và thi hành án hình sự, kiểm sát viên phải kiểm sát chặt chẽ việc Tòa án áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh, bảo đảm đúng quy định tại Điều 451, Điều 452 Bộ luật Tố tụng hình sự và đúng đối tượng áp dụng.
Ngay sau khi nhận được quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh, Viện kiểm sát phải kịp thời có văn bản yêu cầu Tòa án cung cấp những tài liệu làm căn cứ cho việc ra quyết định.
Trên cơ sở những tài liệu đó, Kiểm sát viên tiến hành kiểm sát về điều kiện, thẩm quyền, trình tự, thủ tục đảm bảo việc áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh của tòa án có căn cứ, đúng quy định của pháp luật; kiểm sát chặt chẽ các nội dung về trưng cầu giám định pháp y tâm thần, về áp giải, lập hồ sơ chuyển giao đối tượng bắt buộc chữa bệnh.
Chỉ thị yêu cầu tiến hành kiểm sát định kỳ, tăng cường kiểm sát đột xuất tại cơ sở điều trị bắt buộc chữa bệnh khi xét thấy cần thiết, trong đó chú ý kiểm sát về công tác quản lý, điều trị đối tượng bắt buộc chữa bệnh theo quy định của pháp luật và của ngành y tế…
“Quá trình kiểm sát phải kịp thời phát hiện trường hợp lợi dụng để đưa đối tượng đi điều trị không đúng thẩm quyền, không đúng bệnh nhằm trốn tránh việc chịu trách nhiệm về hành vi vi phạm pháp luật do mình đã gây ra, gây khó khăn cho công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án; phải làm rõ vi phạm, tồn tại, nguyên nhân, trách nhiệm để yêu cầu khắc phục, chấn chỉnh, xử lý vi phạm, tội phạm," Chỉ thị nhấn mạnh.
Viện kiểm sát các cấp thường xuyên đánh giá, rút kinh nghiệm về những kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế của hoạt động thực hành quyền công tố, kiểm sát áp dụng và thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh trong điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự./.