Nhìn vào sự thành công của Nhật Bản, Anh, Thụy Điển trong việc giảm tiêu thụ thuốc lá điếu, giới chuyên gia kêu gọi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhìn nhận vai trò của giải pháp thay thế thuốc lá điếu bằng các sản phẩm thuốc lá không khói với hàm lượng các chất gây hại thấp hơn, nhằm đáp ứng nhu cầu chuyển đổi của người không thể cai thuốc.
Giới chuyên gia mong đợi WHO công nhận mặt tích cực của các sản phẩm không khói
Nhiều quốc gia như Anh, Nhật Bản, Thụy Điển… đã đạt được kết quả tích cực trong chiến lược giảm tác hại thuốc lá khi thay thế thuốc lá điếu bằng các sản phẩm thuốc lá không khói.
Tuy nhiên, WHO vẫn hướng đến việc cấm hoặc hạn chế các sản phẩm này theo quan điểm "cẩn tắc vô áy náy."
[Thiếu kiểm soát thuốc lá mới liệu có gián tiếp tạo ra tiêu cực?]
Theo các chuyên gia, sự thận trọng quá mức đó sẽ làm lỡ mất cơ hội giải quyết kịp thời, hiệu quả các vấn đề thuốc lá. Dù chiến lược MPOWER vẫn đang được thực thi, nhưng WHO dự đoán vẫn sẽ có 1,1 tỷ người hút thuốc lá điếu trên toàn cầu vào năm 2025.
Mặt khác, những quan điểm của WHO cũng đang được nhìn nhận là chưa thống nhất. Cụ thể, dù WHO thừa nhận tỷ lệ hút thuốc lá điếu Thụy Điển là giảm nhờ vào các sản phẩm không khói thay thế, thuốc lá điếu nhưng mặt khác vẫn không ủng hộ việc hợp pháp hóa các sản phẩm này tại những quốc gia khác.
Hai giáo sư Robert Beaglehole và Ruth Bonita, cựu chuyên gia WHO đánh giá: “Việc phản đối này chỉ trao thêm đặc quyền cho sản phẩm độc hại nhất, đó là thuốc lá điếu đốt cháy truyền thống.”
Đồng quan điểm đó, Giáo sư Karl Fagerström, Tạp chí Giảm Tác hại cho rằng việc kết hợp các biện pháp MPOWER mạnh mẽ lên thuốc lá điếu đốt cháy cùng sự hỗ trợ của các sản phẩm thay thế ít gây hại hơn có thể sẽ giúp đẩy nhanh mục tiêu loại trừ vĩnh viễn vấn nạn hút thuốc lá.
Trong thư gửi Tổng Giám đốc WHO, các chuyên gia Abrams, Bates, Niaura và Sweanor kêu gọi Tổ chức này cần nhìn nhận khách quan vai trò của các sản phẩm không khói thông qua dữ liệu thực tế từ các quốc gia. Việc có hay không lợi ích của thuốc lá mới so với thuốc lá điếu không còn là tiêu điểm của thảo luận, thay vào đó là việc thuốc lá mới đã giúp đẩy nhanh quá trình loại bỏ thuốc lá điếu như thế nào. Đây cũng là mục tiêu mà WHO mong đạt được.
Thuốc lá mới: Tận dụng lợi điểm thay vì loại trừ
Các sản phẩm thuốc lá mới hiện nay khá đa dạng. Điều này có thể giúp những người nghiện thuốc chưa thể cai lựa chọn được sản phẩm thay thế đáp ứng nhu cầu sử dụng nhưng có hàm lượng các chất gây hại thấp hơn so với thuốc lá điếu.
Tại Nhật Bản, chỉ sau 8 năm hợp pháp hoá thuốc lá làm nóng, lượng tiêu thụ thuốc lá điếu đã giảm gần 44%, vượt xa mục tiêu 30% WHO đặt ra.
Tại Na Uy, tỷ lệ hút thuốc lá hàng ngày ở phụ nữ 16-24 tuổi đã giảm từ 17% xuống 1% trong giai đoạn năm 2008-2017, sau khi thuốc lá ngậm snus được công nhận.
Tương tự, việc hợp pháp hóa thuốc lá ngậm snus đã giúp Thụy Điển giảm tỷ lệ người hút thuốc từ 15% (năm 2008) xuống chỉ còn 5,6% (năm 2023).
Đây cũng là quốc gia có tỷ lệ nam giới tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá và tỷ lệ mắc ung thư thấp nhất châu Âu.
Trung tâm Xuất sắc về Chiến lược Giảm thiểu Tác hại (CoEHAR) thuộc Đại học Catania (Ý) cùng Giáo sư Riccardo Polosa đã thực hiện một nghiên cứu khoa học kéo dài 3 năm nhằm xác định những tác động lâu dài đến sức khỏe của bệnh nhân COPD khi chuyển đổi dùng thuốc lá điếu sang thuốc lá làm nóng.
Các kết quả khẳng định,việc sử dụng thuốc lá làm nóng đã làm giảm hơn 40% số đợt cấp (đợt bệnh nhân có biến cố cấp tính với các triệu chứng hô hấp xấu đi nghiêm trọng) của COPD. Bên cạnh đó, kết quả cũng ghi nhận những cải thiện đáng kể trên lâm sàng về chỉ số chất lượng cuộc sống và khả năng tập thể dục.
Việt Nam hiện vẫn chưa hợp pháp hoá thuốc lá mới do chưa thống nhất quan điểm giữa một số bộ ngành liên quan. Nhưng trên thực tế sản phẩm này vẫn đang được lưu hành thông qua đường xách tay, buôn lậu từ nhiều năm nay, khiến các các cơ quan chức năng phải vừa kiểm soát giảm tỷ lệ tiêu thụ thuốc lá điếu, vừa phải ngăn chặn luồng hàng thuốc lá mới phi pháp đến từ chợ đen./.