Hà Nội ngập thành sông sau trận mưa lớn hồi tháng Năm. (Ảnh: PV/Vietnam+) Việt Nam là một trong 10 nước chịu tác động lớn nhất của biến đổi khí hậu toàn cầu. Là Thủ đô của Việt Nam, thành phố Hà Nội chịu ảnh hưởng lớn, trong đó ngập úng đô thị là vấn đề khó giải quyết từ nhiều năm qua.
Ngập úng gây thiệt hại về kinh tế, ảnh hưởng đến giao thông, việc kinh doanh, sinh hoạt của người dân...
Tại Hội thảo “Chống ngập úng, các giải pháp giúp thành phố trong công tác chống ngập úng” do Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội tổ chức, các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực chống ngập và tiêu thoát nước đã nhận định tình trạng ngập lụt đô thị tại Hà Nội xảy ra do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan.
Về khách quan, Hà Nội là thành phố có địa hình trũng thấp, cao độ trung bình khu vực nội thành chỉ từ 6-6,5m so với mực nước biển, độ dốc dưới 10% chiếm 54,5% diện tích toàn thành phố. Vào các tháng mùa mưa, mực nước sông Hồng vượt mức báo động 1, không thể thoát tự chảy, phải bơm cưỡng bức ra sông dẫn đến nguy cơ ngập lụt.
Ngoài ra, lượng mưa hàng năm tại Hà Nội đều tăng. Từ năm 1962-2001, trung bình mỗi năm thành phố có chín trận mưa trên 100mm. Từ năm 2002-2007, con số này tăng lên 29 trận mưa. Đặc biệt vào năm 2008, có một trận mưa trên 300mm, gây ngập toàn thành phố.
Đô thị hóa và gia tăng dân số đô thị cũng là một nguyên nhân khách quan dẫn đến tình trạng ngập úng tại Hà Nội. Hệ thống cống mặc dù đã được đầu tư, cải tạo song chưa hoàn thiện nên không đáp ứng được nhu cầu thoát nước của hơn 7,5 triệu dân, chưa tính dân vãng lai.
Giáo sư Hong Yuan Lee của trường Đại học Đài Loan cũng đã chỉ ra rằng ngập úng ở Hà Nội xảy ra còn do hiện tượng sụt lún nền. Từ năm 1991 đến nay, có nhiều điểm bị sụt lún do thay đổi mực nước ngầm như tại trạm đo Thành Công sụt lún 4,102 cm/năm, trạm đo Ngô Sĩ Liên sụt lún 2,714 cm/năm...
Bên cạnh những nguyên nhân khách quan, ngập úng tại Hà Nội còn xảy ra do các nguyên nhân chủ quan là những bất cập trong công tác quản lý đô thị, quản lý hệ thống thoát nước chưa đồng bộ, quy hoạch thoát nước còn nhiều hạn chế, đặc biệt thành phố chưa có hệ thống giám sát, cảnh báo và điều hành đồng bộ chống ngập.
Nhật Bản, Malaysia, Đài Loan và một số quốc gia trên thế giới đã triển khai các biện pháp chống ngập rất hiệu quả. Tại Nhật Bản, Chính phủ thực hiện song song hai giải pháp công trình và phi công trình nhằm kiểm soát và giảm thiểu ngập lụt. Trong đó, triển khai đồng bộ các phương án: cải tạo sông và kênh rạch; phân vùng chậm lũ; xây dựng các trạm bơm thoát nước, hệ thống giếng và đường hầm thoát nước, đường hầm điều tiết lũ; sử dụng xe bơm chống ngập cục bộ; lập bản đồ phân bổ khu vực ngập nội đô và lũ trên sông; dự báo lũ và hệ thống cảnh báo, điều hành.
Ở Đài Loan, hệ thống dự báo lũ phát huy hiệu quả cao. Nhờ có thiết bị radar đo mưa hiện đại, trung tâm phòng chống lũ có thể dự báo và mô phỏng chính xác chuyển động lũ trong 6 tiếng trước khi lũ về.
Ngoài ra, Đài Loan cũng thực hiện rất tốt công tác chống ngập lụt nhờ các dự án tái quy hoạch trung tâm đô thị như xây dựng kênh tiêu Jhong-Gang, phát triển bền vững và phục hồi vùng đất ven biển Chiayi, quy hoạch xây dựng hồ chứa nước ngầm trong đô thị, triển khai chương trình thoát nước bền vững, triển khai các giải pháp thấm nước trên mái nhà và tấm lát, đơn nguyên chứa nước sinh thái hoặc nước mưa vườn hoa...
Đặc biệt, mô hình đường hầm giao thông thoát lũ tại Kualalumpur đã giúp Malaysia giải quyết dứt điểm tình trạng ngập ở Thủ đô. Với cấu tạo ba tầng, hai tầng trên dành cho giao thông, một tầng dưới dành cho thoát nước, đường hầm được thiết kế để có thể chứa được dung tích tối đa 3 triệu m3 nước. Khi có bão lũ, các trạm giám sát sẽ theo dõi nhu cầu đóng cửa xa lộ, các cổng hầm tự động mở để nước mưa tràn vào và thoát lũ ra hồ chứa. Khi hết lũ, đường hầm mở cửa lại trong vòng 48 giờ kể từ khi đóng cửa.
Trên cơ sở nghiên cứu tình hình tiêu thoát nước tại Hà Nội và những kinh nghiệm chống ngập từ các quốc gia trên thế giới, các chuyên gia đã đề xuất một số giải pháp giúp Hà Nội giải quyết tình trạng ngập lụt đô thị. Theo đó, giải pháp cơ bản và quan trọng nhất là phải xây dựng trung tâm điều hành chống ngập (EOC); hệ thống quan trắc, cảnh báo; hoàn thiện hệ thống cống thoát nước; rà soát, lên kế hoạch nâng cấp, mở rộng các hồ điều hòa, trạm bơm tiêu úng hiện có.
Mặt khác, tiếp tục nạo vét cải tạo các sông, kênh mương thoát nước chính; xây dựng hoàn thiện hệ thống trạm bơm tiêu thoát nước; đưa vào sử dụng xe bơm lưu động phục vụ ứng cứu khẩn cấp các vùng ngập cục bộ và nặng.
Đáng chú ý, các chuyên gia Malaysia đề xuất giải pháp xây dựng đường hầm thông minh cho thành phố Hà Nội nhằm giải quyết triệt để tình trạng ngập của Thủ đô, đặc biệt là khu vực phía Tây Thành phố, đồng thời kết nối giao thông giữa nội thành Thủ đô và các địa phương lân cận./.
