Để giảm thiểu việc phát tán nhựa ra môi trường, giới chuyên gia cho rằng Việt Nam cần sớm hoàn thiện việc xây dựng quy định về tiêu chí môi trường và việc xác nhận đối với các dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh, nhằm tạo cơ sở để huy động nguồn lực cho các hoạt động bảo vệ môi trường, đặc biệt là hoạt động tái chế chất thải nhựa, biến rác thải nhựa thành tài nguyên.
Cần thay đổi các quá trình sản xuất
Chia sẻ với báo chí ngày 1/6, phó giáo sư-tiến sỹ Lưu Đức Hải, Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, nhấn mạnh rác thải nhựa đang làm thay đổi môi trường sống và các quá trình tự nhiên, làm giảm khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu của hệ sinh thái và phúc lợi xã hội.
Riêng tại Việt Nam, trung bình mỗi năm, cả nước thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác nhựa, trong đó có khoảng hơn 30 tỷ túi nylon, 80% số túi nylon đó đều bị thải bỏ sau khi dùng một lần. Việt Nam đứng thứ 4 trong số 20 quốc gia ở top đầu, với khoảng 0,28-0,73 triệu tấn/năm, tương đương 6% tổng lượng rác thải nhựa ra biển của thế giới.
Cũng bởi thế, Ngày Môi trường Thế giới (5/6) hàng năm đều được Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc chọn ra một vấn đề nóng để làm chủ đề, để kêu gọi sự thay đổi; và chủ đề của năm 2023 là “Giải pháp cho ô nhiễm nhựa” (Solutions to Plastic Pollution), trong đó tập trung thực hiện Chiến dịch “Chống ô nhiễm nhựa.”
[Việt Nam đồng hành cùng quốc tế giải quyết ô nhiễm rác thải nhựa]
Theo tinh thần chiến lược trên, ông Hải nhấn mạnh việc đưa ra các khuyến nghị phù hợp nhằm thực hiện giảm thiểu chất thải nhựa bằng cách áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam là điều điều rất quan trọng.
Việt Nam cần tổ chức quản lý thu gom, phân loại tái sử dụng chất thải nhựa theo mô hình kinh tế tuần hoàn. (Ảnh: PV/Vietnam+) Do vậy, Việt Nam cần sớm hoàn thiện việc xây dựng quy định về tiêu chí môi trường; xác nhận đối với các dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh, tạo cơ sở để huy động nguồn lực cho các hoạt động bảo vệ môi trường, đặc biệt là hoạt động tái chế nhựa.
Đề cập đến một số biện pháp về công nghệ, kỹ thuật hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, giáo sư-tiến sỹ Đặng Thị Kim Chi, Chủ tịch Hội đồng Khoa học (Hội bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam) cho rằng thới gian tới, Việt Nam cần cải tiến, thay đổi các quá trình sản xuất công nghiệp nhằm giảm thiểu tối đa các chất thải nhựa.
Cùng với đó, Nhà nước cũng cần khuyến khích phát triển công nghệ thay thế các sản phảm nhựa bằng các sản phẩm mới thân thiện môi trường, khắc phục nhược điểm chậm phân hủy của nhựa thải; cũng như phát triển các công nghệ mới có khả năng thu hồi và tái chế chất thải nhựa.
Đơn cử như giải pháp tái chế hóa học giúp phân hủy hóa học để chuyển đổi từ loại nhựa này sang loại nhựa khác. Ví dụ từ chai nhựa PP phế liệu trở thành nguyên liệu để sản xuất chai PET; từ nhựa PET thành nguyên liệu cho sản xuất vải và màng mỏng...
Ngoài ra, nhựa cũng có thể được sử dụng để đốt và cung cấp năng lượng dưới dạng nhiệt. Phương pháp nhiệt đốt cháy tiêu hủy các chất thải nhựa làm giảm đáng kể thể tích khối lượng chát thải nhựa. Tuy nhiên, việc đốt này lại phát sinh các khí ô nhiễm như CO2, SO2, NOx, kể cả Dioxin, fura, nên cần có biện pháp kiểm soát khí thải.
“Tại Việt Nam, nhựa tự phân hủy cũng đã được nhiều đơn vị nghiên cứu và thương mại hóa, vừa có tính ứng dụng cao, vừa đem lại hiệu quả kinh tế. Vì vậy, các giải pháp công nghệ - kỹ thuật là rất cần thiết và cần được khuyến khích đầu tư, tạo điều kiện để có được các kết quả áp dụng vào thực tế,” bà Chi nhấn mạnh.
Quy định rõ về các sản phẩm nhựa tái chế
Từ góc nhìn chính sách, bà Dương Thị Phương Anh - Phó giám đốc Trung tâm Tư vấn, Đào tạo và Dịch vụ tài nguyên và môi trường (Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường - Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho rằng hiện nay hệ thống chính sách, pháp luật về quản lý chất thải nói chung đang tiếp tục được hoàn thiện.
Ô nhiễm rác thải nhựa trên biển đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. (Ảnh Wired) Trong số đó, các chính sách về phân loại tại nguồn và thu phí theo khối lượng/thể tích chất thải phát sinh; trách nhiệm thu hồi và tái chế sản phẩm, bao bì thải bỏ; lộ trình cấm sản xuất tiêu dùng sản phẩm nhựa sử dụng một lần và hạn chế chôn lấp trực tiếp,… sẽ là những bước tiến quan trọng để thúc đẩy việc giảm chất thải nhựa.
Theo bà Phương Anh, công cụ kinh tế cho các hoạt động bảo vệ môi trường đã quy định trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP.
Hiện nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang xây dựng quy định về tiêu chí môi trường, xác nhận đối với dự án được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh, nhằm tạo cơ sở để huy động nguồn lực cho các hoạt động bảo vệ môi trường, tái chế chất thải nhựa.
“Tuy nhiên, chúng ta cũng thiếu các hướng dẫn về lựa chọn công nghệ tái chế, xử lý chất thải rắn; thiếu tiêu chuẩn, quy chuẩn đối với các sản phẩm tái chế,” đại diện Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường lưu ý.
Trước thực tế trên, bà Phương Anh đề xuất các quy định liên quan đến trách nhiệm tái chế, trách nhiệm xử lý của nhà sản xuất, cá nhân sản xuất, nhập khẩu,… cần có hướng dẫn cụ thể hơn để có thể áp dụng trong thực tiễn; quy định cho sản phẩm tái chế để có thể cạnh tranh với các sản phẩm được sản xuất từ nhựa nguyên sinh.
Phân loại rác thải. (Ảnh: PV/Vietnam+) Đưa ra 4 góc độ tiếp cận để giải quyết ô nhiễm nhựa, phó giáo sư-tiến sỹ Lưu Đức Hải - Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, cũng cho rằng Việt Nam cần tổ chức quản lý thu gom, phân loại tái sử dụng chất thải nhựa theo mô hình kinh tế tuần hoàn; tăng cường áp dụng các giải pháp công nghệ kỹ thuật để xử lý chất thải nhựa.
Cùng với đó, Việt Nam cũng cần tăng cường áp dụng các công cụ kinh tế môi trường trong sản xuất, kinh doanh và xử lý chất thải nhựa (thuế môi trường sản phẩm nhựa, xử phạt vi phạm hành chính về thải bỏ chất thải nhựa) đồng thời nâng cao công tác giáo dục, truyền thông cho tất cả tầng lớp dân cư về ô nhiễm nhựa./.
