Cuộc bầu cử Quốc hội Mỹ giữa nhiệm kỳ vừa kết thúc với việc đảng Dân chủ và Cộng hòa chia nhau kiểm soát hai viện. Không ít người Mỹ kỳ vọng nền kinh tế trong nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump sẽ khởi sắc, xã hội Mỹ sẽ có nhiều thay đổi tích cực trong thời gian tới, đặc biệt khi kết quả bầu cử cho thấy nhiều phụ nữ và nhiều đại diện cho các cộng đồng thiểu số đã giành được ghế trong Quốc hội lưỡng viện.
Để có được góc nhìn đa chiều từ Mỹ, phóng viên TTXVN tại New York đã phỏng vấn tiến sỹ Mỹ gốc Việt Vũ Quang Việt, nguyên Vụ trưởng Thống kê Kinh tế tại Liên hợp quốc, hiện đang tư vấn cho nhiều nước và tổ chức quốc tế như Hiệp hội các quốc gia vùng Vịnh và Ngân hàng Phát triển châu Phi.
Trong cuộc phỏng vấn, ông Vũ Quang Việt nhận định nước Mỹ đang lâm vào một cuộc khủng hoảng trong nội bộ chính trị, chia rẽ sắc tộc và tình trạng này bắt nguồn từ vấn đề kinh tế. Hiện Mỹ lại đang phải đối đầu với Trung Quốc trong mặt trận kinh tế.
[Bầu cử giữa kỳ Mỹ: Rào cản nghị trình kinh tế của Tổng thống Trump]
Thực tế cho thấy việc Mỹ, quốc gia phát triển, nhập nhiều mặt hàng từ Trung Quốc, nước đang phát triển để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước với mức thuế nhập khẩu rất thấp cùng nhiều ưu đãi khác đã giúp nền kinh tế châu Á thâm nhập, phát triển và dần trở thành nơi sản xuất thay thế lao động của Mỹ, khiến nhiều người Mỹ mất việc.
Theo ông Vũ Quang Việt, sở dĩ tỷ phú Trump thắng cử và trở thành Tổng thống Mỹ là bởi ông đã nhìn ra vấn đề trên và đưa phương châm đối đầu với Trung Quốc, tạo việc làm cho người Mỹ vào chương trình nghị sự trong nhiệm kỳ của mình. Điều này phần nào lý giải cho việc trong cuộc bầu cử vừa qua, có rất nhiều người trước đây ủng hộ đảng Dân chủ nhưng giờ đã quay ra ủng hộ cho đảng Cộng hòa.
Tuy nhiên, chuyên gia này vẫn bày tỏ hoài nghi về triển vọng Quốc hội mới có thể giúp nước Mỹ vượt qua khủng hoảng hiện tại. Ông viện dẫn việc chính sách giảm thuế doanh nghiệp xuống khoảng 25% của Tổng thống Trump nhằm cạnh tranh với các công ty nước ngoài mặc dù là bước đi phù hợp, song điều này đồng nghĩa các công ty Mỹ hưởng lãi nhiều hơn tỷ lệ thuận với lợi nhuận phân phối cho những người giàu nắm giữ các công ty.
Ngược lại, tiền thuế mà Chính phủ Mỹ thu được lại ít hơn, dẫn tới nguy cơ không có đủ ngân sách để giải quyết những vấn đề thiết yếu cho người nghèo, ví dụ bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội.
Với kết quả bầu cử là đảng Cộng hòa kiểm soát Thượng viện trong khi Dân chủ nắm giữ Hạ viện, ông Vũ Quang Việt cho rằng sắp tới sẽ rất khó có chính sách mới nào được thông qua. Theo ông, để thông qua bất cứ dự luật nào cũng cần sự đồng thuận của cả hai viện, song khả năng này lại không cao.
Đề cập tới hiện tượng có nhiều phụ nữ tham gia tranh cử trong đợt bầu cử vừa qua, ông Vũ Quang Việt nhấn mạnh điều này cho thấy phụ nữ, chủ yếu là những người còn khá trẻ, có học thức, đại diện cho khuynh hướng mới của nước Mỹ muốn trực tiếp tham gia chính trường và muốn thay đổi nước đất nước.
Những người này nhận được sự ủng hộ của đảng Dân chủ, giới trẻ, giới có học thức và đó là lý do khiến nhiều phụ nữ đã thắng cử, kể cả ở những thành phố lớn. Với xu hướng này, chuyên gia này cho rằng trong tương lai, nước Mỹ sẽ thay đổi rất nhiều vì tiếng nói và sự đóng góp của phụ nữ.
Ông Vũ Quang Việt cũng đánh giá việc những người Mỹ gốc Việt nằm trong số những người giành chiến thắng trong đợt bầu cử vừa qua là một tín hiệu tích cực, cho thấy người thiểu số ngày càng có vai trò lớn hơn trong xã hội Mỹ.
Ngoài những người Mỹ gốc Việt, trong số những người giành chiến thắng trong đợt bầu cử vừa qua có cả người da màu, người Hồi giáo và những ứng cử viên này đã đánh bại những đối thủ kỳ cựu, có nhiều năm thâm niên hoạt động tại Hạ viện.
Ông cho rằng điều này rõ ràng phản ánh xu hướng hiện nay là cử tri Mỹ bầu cho người mà họ thấy làm việc hiệu quả, dù đó là người thuộc phe Dân chủ hay Cộng hòa.
Đánh giá về vấn đề kinh tế, ông Vũ Quang Việt cho rằng mặc dù hiện hầu hết các cử tri Mỹ đều hài lòng với các chỉ số của nền kinh tế đầu tàu thế giới, song thực tế nền kinh tế Mỹ đã phát triển theo chiều hướng đi lên kể từ thời Tổng thống tiền nhiệm Barack Obama.
Trước khi ông Trump đắc cử, tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ đã giảm và các chỉ số kinh tế đã tốt lên và đây là kết quả của cả một quá trình kéo dài từ thời Tổng thống Obama.
Trong thời gian tới, chuyên gia này cho rằng nền kinh tế Mỹ sẽ không có thay đổi nào đột biến cũng như khó có thể khả quan hơn hiện nay, thậm chí có thể ngày càng giảm xuống.
Một số dấu hiệu đã xuất hiện rõ ràng khi quý 3 vừa qua ghi nhận kinh tế Mỹ tăng trưởng 3,5%, thấp hơn so với quý trước đó 4,2% và dự báo sắp tới chỉ số này sẽ tiếp tục giảm.
Theo ông Vũ Quang Việt, lý do là bởi những yếu tố đóng góp vào mức tăng trưởng 3,5% vừa qua là do hàng trữ kho. Nhiều công ty Mỹ đã tăng cường mua hàng hòa để dự trữ trước khi phải đối mặt với việc tăng thuế nhập khẩu. Trong khi đó, nhiều hàng hóa của Mỹ sản xuất, như đậu quả do nông dân Mỹ trồng, lại không xuất được sang Trung Quốc vì thuế cao, do đó lại được trữ lại trong kho của nông dân.
Về mặt dài hạn, ông Vũ Quang Việt nhận định năng suất lao động của Mỹ sẽ ngày càng giảm. Nếu như tăng trưởng về năng suất lao động trước đây là 3% thì hiện chỉ còn 2%. Trong trường hợp năng suất lao động của Mỹ tiếp tục giảm, tăng trưởng của nền kinh tế số một thế giới nhiều nhất cũng chỉ đạt 2%, chưa nói tới mức 6 -7% như Tổng thống Trump kỳ vọng.
Ngoài ra, nếu căng thẳng thương mại Mỹ-Trung leo thang, kinh tế Mỹ sẽ tiếp tục đi xuống vì các công ty sẽ không nhập được hàng nguyên liệu, sản xuất sẽ gặp khó khăn, trong khi việc nhập hàng của các nước khác thay thế Trung Quốc không thể thực hiện trong "một sớm một chiều."
Do đó, chuyên gia này nhận định kinh tế Mỹ sẽ không thể khá hơn hiện tại, ít nhất là trong 2 năm tới./.