Giải trình cuối phiên thảo luận về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và ngân sách Nhà nước, chiều 29/5, Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã làm rõ ý kiến của đại biểu Quốc hội về “cách tính thuế thu nhập cá nhân quá lạc hậu, nhất là chậm sửa đổi mức giảm trừ gia cảnh.”
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết thu nhập bình quân hiện nay theo số liệu của Tổng cục Thống kê là 4,46 triệu đồng/người/tháng; trong khi mức tính thuế là từ 11 triệu đồng, tức cao hơn 2,2 lần so với thu nhập bình quân. Do đó, người đứng đầu Bộ Tài chính khẳng định bộ này đang thực hiện đúng luật.
CPI trên 20% mới điều chỉnh giảm trừ gia cảnh
Phân tích cụ thể, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho hay Luật Thuế thu nhập cá nhân bắt đầu có hiệu lực từ năm 2009, khi đó giảm trừ gia cảnh là khoảng 4 triệu đồng/tháng, giảm trừ gia cảnh của người phụ thuộc là 1,6 triệu đồng/tháng.
Đến luật sửa đổi năm 2013 thì giảm trừ gia cảnh là 9 triệu đồng/tháng, tương đương 108 triệu đồng/năm và mỗi người phụ thuộc là 3,6 triệu đồng/tháng.
“Luật này cũng đưa thêm một điều khi CPI biến động trên 20% thì trình Thường vụ Quốc hội để điều chỉnh giảm trừ gia cảnh. Đến ngày 2/6/2020, Quốc hội đã có Nghị quyết 954 giảm trừ 11 triệu đồng/tháng và mỗi người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng,” Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh.
Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cũng cho biết hiện nay, những người có thu nhập với một người phụ thuộc thì phải có thu nhập 17 triệu trở lên mới phải nộp thuế thu nhập và 2 người phụ thuộc thì phải có thu nhập trên 22 triệu thì mới phải nộp thuế thu nhập, chưa kể trừ các khoản bảo hiểm bắt buộc, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc...
Về lý do chưa chưa trình điều chỉnh giảm trừ gia cảnh, theo Bộ trưởng Hồ Đức Phớc là bởi: “So với số liệu của Tổng cục Thống kê, Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì thu nhập bình quân hiện nay của chúng ta là 4,96 triệu. Như vậy để nộp thuế là 11 triệu đồng thì cao hơn mức thu nhập bình quân là 2,2 lần, trong khi ở thế giới là dưới 1 lần.
Thứ hai, theo Bộ trưởng Hồ Đức Phớc là bởi CPI tính từ năm 2020 tới nay mới tăng 11,47%. “Theo luật thì phải trên 20% thì mới thực hiện tăng giảm trừ gia cảnh, điều này có nghĩa là Bộ Tài chính đang thực hiện đúng luật,” ông Phớc nhấn mạnh.
Tuy vậy, người đứng đầu Bộ Tài chính cũng cho biết hiện nay Thường vụ Quốc hội đã đưa vào chương trình xây dựng pháp luật là sẽ sửa Luật Thuế thu nhập cá nhân vào tháng 10/2025 và thông qua vào kỳ họp tháng 5 của năm 2026.
“Nếu Thường vụ Quốc hội quyết định cuối năm nay (năm 2024) sẽ làm ngay và tháng 5/2025 thông qua thì chúng tôi sẽ chấp hành. Khi tính đến việc xây dựng luật thì sẽ xin ý kiến của đại biểu Quốc hội, nhân dân và các bộ, ngành để chúng ta đưa ra quy định phù hợp,” Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh.
4 lý do cần sớm điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh
Trước đó, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn) dẫn lời cử tri cho rằng mức giảm trừ gia cảnh, nhất là mức giảm trừ với người phụ thuộc (4,4 triệu đồng/tháng) là quá lạc hậu và cần được Quốc hội xem xét sửa đổi sớm, mà không nên chờ đến 2 năm (đến năm 2026) mới được thông qua như đề xuất.
Dẫn 4 lý do cho đề xuất sớm điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, đại biểu Nguyễn Thị Thủy cho hay mức giảm trừ gia cảnh đối với người phụ thuộc (4,4 triệu đồng/tháng) thực sự không còn phù hợp với tình hình hiện nay, nhất là ở những thành phố lớn đang gây thiệt thòi cho những người nộp thuế.
“Mức giảm trừ 4,4 triệu đồng/tháng đã được duy trì từ năm 2020, trong khi 5 năm vừa qua, giá rất nhiều mặt hàng hàng hóa dịch vụ thiết yếu đều tăng. Thậm chí có những hàng hóa dịch vụ thiết yếu có giá tăng nhanh hơn cả tăng thu nhập,” đại biểu Nguyễn Thị Thủy nhấn mạnh.
Dẫn thêm số liệu của Tổng cục Thống kê, đại biểu Nguyễn Thị Thủy cho biết giá hàng hóa so với năm 2020, giá dịch vụ giáo dục tăng 17%, giá lương thực tăng 27%, đặc biệt giá xăng tăng hơn 100%…
"Nhiều cử tri chia sẻ nếu gia đình có con nhỏ phải thuê người trông, riêng tiền lương trả cho người trông trẻ cũng đã không dưới 5 triệu đồng/tháng, chưa kể các khoản chi phí cho trẻ. Nếu như gia đình có con cái đi học, chi phí học hành chiếm phần lớn cơ cấu chi tiêu của các gia đình,” đại biểu Nguyễn Thị Thủy chia sẻ thêm.
Cũng theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy, nếu gia đình có cha mẹ già là người phụ thuộc, không chỉ là tiền ăn uống sinh hoạt, mà còn là các chi phí y tế, thuốc men.
Với lập luận trên, đại biểu Nguyễn Thị Thủy nhấn mạnh mức giảm trừ gia cảnh như hiện nay chưa thực sự phản ánh đúng mức chi tiêu căn bản của gia đình, cá nhân cũng như phản ánh cuộc sống thực tế hiện nay.
“Vì vậy nếu phải chờ 2 năm nữa mới được thông qua (khi Luật Thuế thu nhập cá nhân được thông qua) sẽ có rất nhiều người dân phải thắt lưng buộc bụng song vẫn phải thuộc diện phải nộp thuế thu nhập cá nhân,” đại biểu Nguyễn Thị Thủy nói.
Thứ 2 theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy là sự bất hợp lý trong việc tính theo giỏ hàng hóa CPI. Theo quy định Điều 19 của Luật Thuế thu nhập cá nhân, khi chỉ số CPI biến động trên 20% thì Chính phủ trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, song tại buổi Họp báo thường kỳ tháng 3/2024, đại diện Bộ Tài chính cho biết chưa đề xuất mức giảm trừ gia cảnh bởi biến động CPI chưa đến 20%.
Thứ 3, theo đại biểu Nguyễn Thị Thủy là quy định mức giảm trừ gia cảnh hiện nay chưa phù hợp điều kiện của một quốc gia có mức thu nhập trung bình thấp như ở Việt Nam. Lý do bởi vì là một quốc gia có mức thu nhập trung bình thấp, nên phần lớn thu nhập của người dân sẽ dành cho hàng hóa dịch vụ thiết yếu.
“Cuối cùng, nếu lương tăng song thuế thu nhập và mức giảm trừ gia cảnh không được điều chỉnh sẽ dẫn đến bất cập,” đại biểu Nguyễn Thị Thủy lưu ý.
Từ những vấn đề nêu trên, đại biểu Nguyễn Thị Thủy kiến nghị Chính phủ sớm trình Luật Thuế thu nhập cá nhân vào tháng 10/2024 và trình Quốc hội thông qua vào tháng 5/2025./.
